Uzmanlar surekli bilgisayar başında calışanların sağlıklarını korumak icin bazı
kurallara uymaları gerektiğine dikkat cekiyor.
Hacettepe Universitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Cağatay Guler,
gun boyunca bilgisayarda calışanlara sık sık mola vermeleri,
zaman zaman duruş bicimlerini değiştirmeleri uyarısında bulunuyor.

İşte bilgisayarda calışırken unutmamamız gerekenler:

-Gun boyunca aynı işi ve hareketleri yapacak bicimde calışmayın.

-Her 30 dakikada bir 10-30 saniyelik aralar verin. Her 2 saatte bir monitorden
5 dakikalığına ayrılın. Ara verdiğinizde yerinizden kalkarak yuruyun.

-Mumkun olduğunca tuşlama sayısını duşurun. (Kısa yolları kullanın)

-Calışma alanınızı uygun duruşta calışabilecek bicimde duzenleyin.

-Zaman zaman duruş biciminizi değiştirin.

-Sandalye alırken kol, bel ve sırt desteği olmasına; beş tekerlekli olmasına ve
kolay ayarlanabilmesine dikkat edin.

-Gerektiğinde kol, el bileği, el ayası destekleri kullanın.

-Destekler keskin kenarlı ve sert değil; yuvarlak kenarlı ve yumuşak olmalıdır.

-Herhangi bir kas ya da ekleminiz ağrıdığında bunların calışma biciminizle
ilgili olup olmadığını araştırın.

-Otururken belinizin icbukey kıvrımının duzleşmemesine ya da kaybolmamasına dikkat edin.

-Boynunuzu duz veya hafif one eğik tutun. Boyun ve omuzlar gevşek, rahat olmalıdır.
Kollar serbest bicimde sarkmalıdır.

-Otururken govde ve bacak arası acı 90 'den, baldır ve bacak arası acı 60 'den buyuk olmalıdır.

-Otururken veya ayakta dengeli duruş bicimini koruyun.

-Klavyeyle calışırken kolların zemine kabaca paralel olmasını sağlayın. El bileklerini duz tutun.

-Aşağı, yukarı veya sağa sola bukulmuş durumda calışmayın.

-Yazma aralarında kollarınızı kol desteği uzerinde dinlendirin.

-Sandalyenizi yana cevirdiğinizde klavyenin yuksekliği dirseğiniz hizasında olmalıdır.

-Her iki ayak yere veya ayak desteğine tam basıyor olmalıdır.

-Ağırlığın butunuyle dağılmış olmasını sağlayın, sandalye ve sırt desteğine tam olarak oturun.

-Hafif geriye doğru eğimli ve bacaklar birbiriyle paralel olacak şekilde oturun.

-Diz ve bacaklarınız calışma masasının altına rahat girebilmelidir.

-Eğer one doğru oturuyorsanız, govde ve bacaklar arası acı 90 'den buyuk olmalıdır.

-Monitor, kaynak belge gibi sık bakılan nesneler goruş cizgisinde veya daha aşağıda olmalıdır.

-Ekran ve belgeler gozden eşit uzaklıkta olmalıdır.

-Ara sıra ufka ya da uzaktaki nesnelere bakarak gozlerinizi dinlendirin.

-Rahat bir gorme icin ellerinizi yumruk yaparak monitore uzatın, monitor bu uzaklıkta olmalıdır.

-Yılda bir kez gozlerinizi muayene ettirin.

-Monitor kapalıyken elbisenizin monitore yansımasına bakarak parlama olup olmadığını kontrol edin.
Parlama kaynağını ortadan kaldırın veya monitorun yerini değiştirin.

-Calışmaya başlamadan once ve calışırken ara sıra gerinin.

-Duzenli egzersizi alışkanlık haline getirin.

-Cevresel stres kaynaklarını (sıcaklık, ışık, gurultu gibi) azaltın.
Sorumuza yanıt verebilmek icin oncelikle bilgisayar ekranlarından kaynaklanan riskleri ve risklerin boyutlarını sıralamak gereklidir.

Bilgisayar kullanım sırasında karşılaşılan rahatsızlıklar şoyle ifade edilebilir;

Gurultu
Gorsel Problemler
Yorgunluk
Psikolojik Sorunlar, İş Stressi
Radyasyonlar
Gurultu;

Yapılan olcumlerde bilgisayar kullanılan ofislerde gurultu seviyesinin

55 dB(A) civarında olduğu saptanmıştır. Her ne kadar bu seviyenin işitme kaybına neden olmadığı biliniyorsa da bu duzeyde bir gurultu dikkatin dağılmasına, sıkıcı bir ortamın meydana gelmesine neden olur. Ozellikle seslerin yuksek frekanslı olması bu rahatsız edici faktorleri daha da arttırır.

Ofislerde genellikle gurultu kaynağı yazıcılardır. Bu nedenle yazıcılar sese karşı yalıtılmalı veya ofis dışına cıkarılmalı veya sessiz calışanlar tercih edilmelidir.

Goz ve Gorme ile İlgili Sorunlar:

Bilgisayar operatorlerinin gormeye yonelik sorunlarının başında goz sulanması, gozlerde tahriş ve batma, goz yorgunluğu, mavi ve cift gormedir. Bilgisayar ekranlarının katarakt yaptığı da gundemdedir.

Ozellikle WHO (World Health Organisation) ve diğer araştırmacıların yaptığı araştırmalara gore yukarda ifade edilen rahatsızlıklarn doğrudan bilgisayalara ilişkin olmadığıdır. Başka bir ifade ile adı gecen rahatsızlıklarla bilgisayar kullanımı arasında anlamlı bir fark yoktur.

Bilgisayar kullanırken karşılaşılan sorunlar ve cozum onerileri

Bilgisayar ekranlarındaki goruntu kalitelerinin artması, calışma periyotlarının ve calışma yuklerinin ayarlanması, calışma ortamının duzeltilmesi (ergonomik koşullar) bu tur şikayetleri en aza indirmektedir.

Ancak burada uzerinde onemle durulması gerekli konu miyop, hipermetrop ve benzeri gibi goz sorunları olan operatorlerinin uygun gozluk kullanmamaları, bifokal gozlukler takmaları, gorme mesafelerini ayarlayamamaları, gorme ve diğer şikayetleri arttırıcı yonde geliştireceğidir.

WHO (World Health Organisation), bilgisayarda calışacak operatorlerin ayrıntılı bir goz kontrolundan gecmesini ve bilgisayar kullanımı konusunda eğitim almalarını onermektedir.

Goz ile ilgili sorunların ortadan kaldırılması veya , aza indirilmesi icin bilgisayar ekranlarının secimi, ayarları ve calışma ortamının amaca uygun aydınlatılması hayati onem taşır.

Goruntu ozellikleri: Bilgisayarlarda kullanılan yazı karakterlerinin kontrastı, keskinliği, duzeni, buyukluğu, rengi, zemin rengi, goruntu sabitliği veya goruntunun titreşimleri şikayetleri onemli derecede etkiler.

Calışma ortamının aydınlatılması: Bigisayar kulanılan ortamının aydınlatılması genel oda aydınlatması ile aynı değildir. Ekranda yansımalara ve parlamalara neden olmamak icin ortam ışığının cok parlak olmaması ve hem genel hem de lokal aydınlatmanın kullanılması gereklidir.

Pencereleden gelen guneş ışığı ve ekrana yansıyan ışıkların engellenmesi yararlıdır. Bu amacla guneş ışığının geliş doğrultusuna gore dikey ve yatay ayarlanabiir pedelerin kullanılması tercih sebebidir.

Ozellikle oda aydınlatmalarında dolaylı aydınlanma tercih edilmektedir.

Yorgunluk:

Bilgisayarda calışanların şikayetlerinin %75'ini boyun, omuz, el, kol, ayak, sırt rahatsızlıklarından oluşan yorgunluk meydana getirir. Bu tur rahatsızlıklara tekrarlanan hareketlere bağlı kas-kemik hastalıkları adı verilir.

Adı gecen rahatsızlklar tamamen duruş pozisyonlarına, yanlış sandalye ve masa secimine, calışma ortamının ergonomik kurallara uygun olarak duzenlenmemesine, fazla iş yukune bağlı olarak artış gosterir.

Bilgisayar operatorunun sandalye secimi yorgunluğun giderilmesinde onemli rol oynar.

Sandalyenin ozellikleri şoyle sıralanabilir:

Ayarlanabilir sırt desteği,
Ayarlanabilir kol destekleri,
5 ayaklı ve ayakları tekerlekli,
Yuksekliği ayarlanabilir ve kendi ekseni etrafında donebilir oturma yeri,
Ayak koyma platformu.


Calışma masasının duzenlenmesi sırasında uyulması gerekli faktorler ise şunlardır:

Masa yuksekliği: 58.4 - 73.6 cm
Bakış mesafesi: 40.6 - 73.1 cm.
Masa kalınlığı: 2.5 cm
Calışma alanı genişliği: En az 71.3 cm. Bilgisayar ve dokuman icin ek alan gereklidir.
Goz - Ekran ilişkisi: Ekranın tepe noktası goz hizasında olmalıdır.
Bakış acısı: 15 - 30 derece.
Sandalye oturma genişliği (En az): 51.0 cm.
Diz-masa mesafesi (En az): 38.1 cm
Ayarlanabilir sandalye yuksekliği: 40 - 58.4 cm.
Sandalye oturma platformu derinliği: 30 - 43 cm.
Oturma platformu acısı (İleri - geri ayarlanabilir): 0 - 10 derece.
Sırt desteği (Aşağı yukarı ayarlanabilir): 15 derece
Sırt desteği ile oturma platformu acısı (Ayarlanabilir): 90 - 15 derece.
Oturma platformu ile bacak arasındaki acı: 60 - 100 derece.
Dirsek acısı:70 - 135 derece
Blgisayar başında uzun sureli calışan operatorler yorgunluklarını egzersiz yaparak ve iş yukunu ayarlayarak azaltabilirler. Orneğin;

Bir saat calıştıktan sonra 10-15 dakika mola vermek.
Calışma pozisyonlarını sık sık değiştirmek.
Vucut ve goz egzersizleri yapmak.
İş yukunu operatorun molalarına gore duzenlemek.
İş rotasyonu.
İlk başvurulacak onlemler olabilir.

Isı, nem ve Klima:

Uygun oda sıcaklığı, yeterli havalandırma , sabit bir nem oranı

(% 30-70) ergonomik koşulları tamamlayan faktorlerdir.Statik elektriğin oluşmaması icin kuru ortamlarda anti-statik yer doşemeleri onerilmektedir.

Radyasyonlar:

Bilgisayar ekranları değişik cinste radyasyon yayan cihazlardır. Bu radyasyonları şoyle sıralayabiliriz.

X-ray, Ultraviyole (UV), İnfrared (IR), Radyo dalgaları(RF), Cok kısa dalga (ELF), Elektrostatik alanlar ve Ultrases.

Bir katod tupu olarak calışan bilgisayar ekranı yuksek voltaj ( 45 kV'dan daha fazla) ile calıştığı icin x-ray yayar ve elektrostatik alanlar ortaya cıkar. Goruntunun ekranda belirmesi elektronların ekranın fosforlu ic yuzeyine carpması yoluyla gercekleşir ve bu sırada UV ve IR oluşur.

RF ve ultra ses , yuksek voltaj transformatorunden, ELF ise goruntunun dikey ve yatay ayarı sırasında elektrostatik alan nedeniyle yayılır.

Burada cevap verilmesi gerekli olan soru ortama yayılan radyasyonların hangi boyutta olduğu veya bilgisayar kullanıcısının sağlığını etkileyip etkilemediğidir.

Amerika'da NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) ve FDA, Kanada ve Batı Avrupa'da bir cok ulke ve WHO

(World Health Organisation) gibi uluslarası kuruluşlar bilgisayar ekranlarından yayılan radyasyonların olcumu icin calışma yapmaktadır. Ek olarak Amerika'da OSHA (Occupational Health and Safety Administration) ve ACGIH (American Conferace of Govermental Industrial Hygienist) olcumleri musaade edilen standartlar ile karşılaştırmıştır.






_Alinti_