Disk kayması ağrıya yol acabilir ve zamanla normal hareketi kısıtlar. Ancak, vakaların buyuk bir bolumu, zamanla tam olarak iyileşir. Sırt ve bel sorunları, ağrılı rahatsızlıkların en sık rastlanan nedenlerindendir...

Sırt ağrısının bircok nedeni vardır; disk kayması bunlardan yalnızca biridir. Aslında, bircok sırt ağrısı vakasında ağrı kendiliğinden gecer. Tıbbi tedavi, ancak ağrı yineliyorsa ve cok şiddetliyse uygulanır.

Diskler, belkemiğini oluşturan omurlar arasında yer alan doku yastıklarıdır. Her disk, bağ dokusundan, sert bir dış tabaka ile daha yumuşak, peltemsi yapıda, "cekirdek" denen bir ic tabakadan oluşur. Diskin işlevleri, omurlar arasında sıkı bir bağlantı sağlamak ve bir yastık gibi, belkemiği kolonuna binen yuku soğurmaktır.

Bir disk kaymasında disk, gercekten kaymış değildir. Sert dış tabaka yarılır; daha yumuşak ic tabaka, tıpkı diş macununun tupteki bir yarıktan fışkırması gibi, yarıktan dışarı cıkar. Diskin yumuşak ic tabakası, cocuklukta iyice yumuşak ve peltemsi kıvamdadır. Yıllar gectikce bu madde yavaş yavaş kurur; orta yaşta pelte kıvamını yitirir; yaş ilerledikce de katılaşır. Daha ileri yaşlarda disk, nedbe dokusu gibi bir nitelik kazanır. Bu nedenle, yaş ilerledikce disk kayması olasılığı azalır ve bu durum, bir genc ya da orta yaş rahatsızlığı sayılabilir.

Disk kayması, diskin dış tabakasının en zayıf olduğu yerde, yani her omur hizasında omurilikten cıkan sinir koklerinin onunde gorulur. Kişinin omurilik kanalı biraz darsa, fırlayan disk maddesi bu duzeyde sinire baskı yaparak disk kaymasının bilinen belirtilerini ortaya cıkarır. Belkemiği en cok sırtın alt bolumune rastlayan duzeyde yuklenmeye uğrar. Dolayısıyla, diskin en yetersiz kaldığı yer burasıdır. Ancak diskler, belkemiği kanalı boyunca, her duzeyde kayabilir hem sırtta hem de boyunda.

Nedenleri
Disk kayması icin sert dış tabakada bir catlak olması gerekir. Bu da genellikle normal yaşlanmanın bir sonucu olarak, doğal yıpranmaya bağlıdır. Ozellikle ağır bir nesneyi uygunsuz bir bicimde kaldırma, duşme, ansızın oksurme ve hapşırma, yumuşak disk cekirdeğinin catlaktan cıkmasına ve şiddetli bel ağrısına yol acabilir.

Belirtiler
Kayan bir disk sinir kokune baskı yaptığında, belirtiler sırt ile belde ve sinir kokunun dağıldığı bolgede olur. Bu bolge sırtın alt kesimiyse, ağrı bacaklarda da hissedilir. Hasta, bel ve sırttaki belirtilerden biri olan şiddetli ağrının yerini tam olarak soyleyemez. Ozellikle başlangıcta belkemiğinin iki yanında uzanan kaslarda ağrılı kasılmalar da olur. Hasta hareket edince ağrısı artar, sırtustu yatınca rahatlar. Oksurme ve aksırma, fırlamış disk maddesini daha da dışarı cıkarıp, sırtta ve bacaklarda keskin ağrılar yapabilir. Hasta bilmeden baskıya uğrayan sinir kokunun yukunu azaltmak icin kayan diskin ters yanına doğru eğilir. Sinir koku ustundeki baskı cok şiddetli değilse, sinir işlevini surdurur ama ağrı da vardır. Beyin, ağrılı baskının disk bolgesinden geldiğini algılayamaz; durumu, sinirin sonlandığı beden bolgesinden gelen ağrı olarak yorumlar. Sırtın alt bolumundeki bir disk kayması, siyatik sinirini uyarır ve ağrı uylukta, baldırda, topuk ve ayakta hissedilir. Bu ağrıya "siyatik ağrısı" denir.

Sinir kokunu etkileyen cok daha şiddetli baskılar, sinirin işlevini butunuyle sona erdirebilir. Bu durumda sinirin dağıldığı deri bolgelerinde duyu yitimi olur; hafif bir dokunma ya da iğne batması duyulmaz. Ote yandan sinirin gittiği kaslar zayıflayabilir, hatta felc olabilir. Diz refleksi gibi refleksler ortadan kalkabilir. Yalnız bir sinir koku etkilenmişse o kadar ciddi bir durum ortaya cıkmayabilir; sinirlerin her biri kucuk bir deri bolgesine ya da sınırlı sayıda kasa dağılır. Ancak idrarkesesinin ya da ureme organlarının sinirleri etkilenirse, bu organların işlevi surekli olarak aksayabilir. Bu gibi durumlarda, sinirler ustundeki baskıyı azaltmak icin acil tıbbi bakım gerekir.

Tedavisi
Akut disk kayması olan insanların yuzde 90ından fazlasında durum, yatakta dinlenmeyle duzelir. Dışarı cıkan yumuşak disk ici maddesi, genellikle kuruyup ufalarak sinir kokundeki baskıyı kaldırır.

Dolayısıyla başlıca tedavi, dinlenmedir. Doktor muayene sonucu belirgin bir disk kayması saptamışsa, hastaya sırtustu yatarak dinlenmesini salık verecektir. Duz yatışta, yumuşak ic maddenin taşmasına yol acan disk baskısı en duşuk duzeydedir. Ayakta duruşta ise basınc, daha fazladır. Oturma ve eğilme gibi sırtın bukulduğu durumlarda ise, basınc iyice artar. Yumuşak bir yatak da sırtın bukulmesine neden olur. O yuzden en iyisi yatağın altına bir tahta yerleştirmek ya da yer yatağında yatmaktır.

Ağrı kesici ilaclar ağrıyı azaltır ama tam olarak kesmez. Kas gevşetici ilaclar da ağrılı kas spazmını giderir. Hastaların coğu, birkac gun ile uc hafta arasında yatakta dinlenerek duzelir. Hemen ayağa kalkmak, hastalığın yinelenmesine neden olur.

Dinlenmeyle iyileşmeyen hastaların başka yontemlerle tedavi edilmesi gerekir. Bir sure bir hastanede yatmaları ve belki ağrının azaltılması icin bacaklarına cekme uygulanması iyi gelebilir. Yine iyileşmeyenlerin ozel bir rontgenle durumları yeniden incelenir. Sıradan rontgen, omurların yalnızca govdesini gosterir. Diskin kendisi, kemikler arasında bir boşluk olarak gorulur. Bu boşluk, akut disk kaymasnıda değişime uğrayıp, farklı bir gorunum vermediğinden "radikulografi" ya da "miyelografi" olarak adlandırılan rontgen yontemlerine başvurulur. Omurilik kanalının hemen dışındaki boşluğa rontgen ışınlarıyla gorunebilen bir boya verilir. Diskte kayma varsa, surekliliği bozarak, boyanın dağılımında bir centik olarak belirir. Disk kaymalarında ameliyat ancak dinlenme yetersiz kalmışsa, sinir koklerinin işlevinin bozulduğuna ilişkin belirtiler varsa ve idrarkesesi ile ureme organlarının sinirleri etkilenmişse uygulanır. "Laminektomi" olarak adlandırılan ameliyatta omuriliği cevreleyen kemiklerde kucuk bir oyuk acılır; omurilik sinir kokleriyle birlikte hafifce yana itilir ve disk cıkarılır. Hastalar genellikle ameliyattan iki hafta sonra ayağa kalkabilirler.

Disk kaymasında, fizik tedavi gibi başka tedavi yontemleri de yararlı olabilir. Fizik tedavide, ağrıyı zamanla azaltan ısı tedavisi ve cekme egzersizleri uygulanır. Cekme, bir olasılıkla kas spazmını da cozerek, ağrıyı azaltır. Egzersiz sırt ve karın kaslarını guclendirerek, bu kasların belkemiğine ve sırt eklemlerine binen yukun bir bolumunu almasını sağlar. Ancak, bu uygulamaların hicbiri, iyileşme surecini hızlandırmaz; yalnız hastayı rahatlatır.

Kimi ulkelerde de fizik tedavi uzmanları ve bazı doktorlar tarafından "manipulasyon" adı verilen bir tedavi yontemi uygulanır. Amac, fırlamış disk maddesini sinir kokune değdiği yerden uzaklaştırmak, siniri de bolgede oluşabilecek herhangi bir iltihaptan korumaktır. Fırlamış olan yumuşak disk maddesi sert dış tabaka icine geri sokulamaz Bu, tıpkı sıkılmış diş macununu tupun icine yeniden sokmaya benzer. Ancak, sinir koku ustundeki baskıyı azaltmak icin bazı girişimlerde bulunulabilinir.

Bir başka yararlı uyulama da epidural enjeksiyonlardır. Omurilik kanalının hemen dışındaki boşluğa, steroit kortizonlu bir ilaca karıştırılmış bir miktar lokal anestezik verilir. İlac, sinir koklerinin omurilik kordonundan ayrıldığı yere ulaşır. Ayrıca, siyatik sinirleri hareket ettirilir ve sinir kokleri cevresinde oluşabilecek kucuk nedbe parcalarını gidermek icin bacaklara manipulasyon yapılır. Bu tedavi, akut disk kaymasının oteki belirtileri giderilip siyatik suruyorsa ve bu yolla hemen rahatlama oluyorsa uygulanır.

Bazı doktorlar, disk kaymasından sonraki iyileşme doneminde hastalarını sırt bukulmesinden korumak icin sırt destekleri ve korseler de verirler. Ancak, uzun sureli korse kullanımı, sırt kaslarının zayıflamasına neden olabilir.

Disk kayması gecirenler ya da uğraşları dolayısıyla boyle bir tehlike altında olanlar, bellerine ve sırtlarına dikkat etmesini oğrenmelidirler. Yerden bir şey kaldırılacağı zaman bel yerine dizleri bukmek, ağır yuk kaldırmaktan kacınmak, belkemiğinin sağlığını korumada en onemli noktalardır. Ote yandan, şişmanlamamak da son derece onemlidir. Alınacak her fazla kilo, sırta daha fazla yuk bindirir. Duzenli egzersiz, sırt kaslarının dayanıklılığını artırır. Yuzme yercekiminin etkisini azalttığı ve diskleri aşırı yuk altında kalmaktan kurtardığı icin, ozellikle yararlıdır. Sert bir yatak da sırtı eğilmekten korur.

Kimi insanlar, tedaviden sonra bile tam olarak iyileşememektedirler. Ağır uğraşları olanların daha hafif işlere gecmesi gerekli olmaktadır. Sırtı yormayacak bicimde yaşamalıdırlar. Akut disk kayması gecirenlerin buyuk bir bolumu tumuyle iyileşmekte ve daha onceki calışma duzenine donebilmektedir. Gerci iyileşme sureci birkac ay almaktadır ama sabrın karşılığı iyi bir sonuc olmaktadır.

Alıntı