Bobrek Taşı (Urolitiazis)

İnsanlık tarihi kadar eski olan taş hastalığı yurdumuzda (ortalama %15) diğer ulkelere nazaran daha sık gorulmektedir. Yapılan calışmalar sonucunda taş oluşumunda etkili olan faktorler şoyle sıralanabilir:

Genetik yatkınlık: Taş oluşumundaki en onemli risk faktorlerindendir. Taş hastalığı olan hastaların ailelerinde yuzde 10-40 arasında değişen oranlarda urolitiazis anamnezi mevcuttur.

Yaş ve cinsiyet: Taş hastalığı genellikle yirmili yaşlarda başlanmaktadır. Erkeklerde biraz daha sık gorulmektedir.

Coğrafi dağılım: Dağlık ve tropikal bolgelerde daha sık gorulmektedir. Dunyada en fazla Suudi Arabistan’da, en az da İtalya ve Cin’de gorulmektedir. Turkiye’de ise en sık guneydoğu anadolu bolgesinde gorulmektedir.

İklim: Taş oluşumu ozellikle yaz aylarında daha sık olmaktadır.

Beslenme: Taş oluşumundaki en onemli faktorlerden biridir. Ozellikle alınan su miktarı onemlidir. Alınan su miktarı arttıkca risk o kadar azalmaktadır.Bunun yanında protein ve karbonhidrattan zengin, lifli gıdalardan fakir diyet taş hastalığı riskini arttırmaktadır.

Taşlar kimyasal yapılarına gore kabaca kalsiyum iceren ve icermeyen taşlar olmak uzere 2 grupta incelenirler. Kalsiyum iceren taşlar tum taşların yuzde 85’i olup, genellikle 2 şekilde bulunur: kalsiyum oxalat ve kalsiyum fosfat. Kalsiyum icermeyen taşlar daha nadir olup, bunlar arasındaki en sık gorulenler urik asit, sistin ve enfeksiyon taşlarıdır.

Klinik bulgular
İdrar yolları taşları eninde sonunda sıklıkla ağrıya neden olurlar. Ağrı genellikle iki şekilde oluşur. Bunlardan en sık goruleni ve en onemlisi renal kolik dediğimiz, boğure veya kasığa bıcak saplanır tarzda olan ağırlardır. Bu ağrılar cok şiddetli olup, genellikle bulantı-kusmayla beraberdir. Taşların yaptığı diğer ağrı şekli kolik tarzı olmayan kunt ağrılardır. Bu ağrılar hafif ağrılar olup, genellikle devamlılık arz ederler. Bobrekten cıkmış idrar yolarına duşmuş taşlar kasıkta ağrı yaptıklarından sağ tarafta apandisitle karışabilirler.

Klinik olarak hastalarda ikinci sıklıkta gorulen bulgu idrarda kan gorulmesidir. Bu durum makroskopik ve mikroskopik olmak uzere hastaların yuzde 85’inde bulunur. Nadiren tam tıkanıklık durumlarında hic kan gorulmeyebilir.

Taş hastalarında, tıkanıklığa bağlı olarak enfeksiyonlarda sık gorulmektedir. Enfeksiyon cok basit formda olabileceği gibi, ağır bobrek iltihabına dahi yol acabilir. Bu durumlarda ateş sıklıkla vardır.

Tanı yontemleri
Yukarıdaki klinik bulguları olan hastalara ilk olarak Direkt uriner sistem grafisi cekilmelidir. Bu filmle taşların yuzde 85’ine tanı konulabilir. Bu filme ek olarak hastalara ultrasonografi, IVP ve tomografi yapılabilir.

Tedavi yontemleri
Taş hastalığında tedavi modaliteleri cok farklılık gostermektedir. Bazı hastalara hicbir şey yapılmaz iken, bazı hastalara acil olarak cerrahi tedavi uygulanabilir. Tedavi seceneklerini şoyle sıralayabiliriz:

İzlem: Bobreğin neresinde olursa olsun 4 mm’den daha kucuk taşlar takip edilebilir. Yine bu boyuttaki idrar yoluna duşmuş taşlarda, tam tıkama yapmamışsa takip edilebilir. 4 mm’den daha buyuk ureter (bobrekle idrar torbası arasındaki kanal) taşları 2-3 haftada medikal tedaviyle takip edilebilir. Bazı durumlarda bobrek altı kalix taşları da takip edilebilir.

ESWL (dışarıdan ses dalgaları ile taş kırma): Bobrekte bulunan 2-2,5 cm’ye kadar olan taşlarda uygulanır. İşlem esnasında hasta uyanıktır. Seanslar halinde yapılır. ESWL’nin yapıldığı ikinci yer ise ureterdir. Ozellikle ust ureter taşlarında cok etkilidir.

URS (ureterorenoskopi): Bu yontem genel anestezi gerektirir. İdrar yolunda girilen aletle idrar torbası ve alt ureterdeki taşları kırmada cok etkilidir.

PNL (perkutan nefrolitotomi): Bu yontem de genel anestezi gerektirir. Ozellikle bobreğin icindeki ESWL yapılamayacak kadar buyuk taşların veya ESWL yapılamayacak kadar buyuk taşların veya ESWL’ye direncli taşların tedavisinde etkilidir. Sıklıkla alt kalix taşlarının tedavisinde uygulanan yontemdir.

Cık operasyon: Diğer tedavi şekillerinin yaygınlaşmasından sonra da az uygulanan bir yol haline gelmiştir. Kabaca her turlu taş hastalığında uygulanabilir.

alıntı