Tıp dilinde ‘’herpes zoster’’ olarak isimlendirilmiş olan bu cilt hastalığı halk arasında ‘’zona’’, ‘’kuşak hastalığı’’ veya ‘’ gece yanığı ‘’ olarak bilinmektedir. Bu hastalıkla ilgili olarak hastaların en cok sorduğu sorularla birlikte hastalığı tanımanıza yardımcı olacak temel bilgileri iceren bir yazı hazırladık. Ancak dikkat edilmesi gereken en onemli konu doktorunuza danışmadan kendi hastalığınız ait teşhis ve tedavi yaklaşımlarından kesinlikle sakınmanız gerektiğidir.

HASTALIĞIN NEDENİ NEDİR ?

Su ciceği geciren herkes zona hastalığına yakalanabilir. Cunku bu iki hastalığa sebep olan virus aynıdır. Bu virus insan vucuduna ilk girişinde su ciceği hastalığına sebep olur. Su ciceği geciren kişilerdeki virus sinir hucrelerinin koklerinde yerleşir. Uzun yıllar hicbir belirti ve rahatsızlık yapmadan sinir koklerinde kalabilir. Uygun ortam bulduğunda virus aktive olarak zona hastalığını yapar.

VİRUSUN AKTİF OLMASINA SEBEP OLAN NEDİR?

Temel olarak virusun aktive olmasında etkili olan sebep vucutta ‘’hastalıklara karşı koyma gucunde’’ (direncte) meydana gelen azalmalardır. Direncin azalması ile virus bulunduğu yerde uremeye, sinir kokunden sinirlerin dallarına doğru yayılmaya başlar ve deriye kadar ulaşarak belirtileri oluşturur. Direnc duşmesinde stres, aşırı yorgunluk, yaşlılık, vucuttaki yaralanmalar en sık gorulen sebeplerdir. Hastalığın beklenenden şiddetli ve yaygın olduğu durumlarda direnc duşmesinin habis (malign) hastalıklar, AİDS hastalığı, kanser ilacları ( kanser kemoterapisi ) ve ışın tedavisi (radyoterapi) ile de ilgili olabileceği hatırlanmalıdır.

ZONA HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Belirtiler vucutta orta hattın sağ veya sol tarafında kuşak gibi vucudun tek tarafını saran veya bir hattı izleyen bir alanda gelişen ağrı, iğnelenme, hassasiyet gelişimi ile başlar. Beraberinde hafif ateş ve başağrısı da gorulebilir. Genelde 1-3 gun icinde aynı alanda kızarıklık, kabarcık gelişimi meydana gelir. Bolgedeki kabarcıklar birbirine bitişik ici su dolu hale gelirler (vezikul). Zamanla ici irin dolu hale gelebilirler. Kabarcıkların uzeri acıldığında kurur ve uzeri kabukla kaplanır. İlk oluşumlarından itibaren bu kabarcıkların geciş suresi 2-3 hafta arasındadır. Ancak ağrı daha uzun sure icinde iyileşmektedir. Bazı hastalarda sadece derideki belirtiler veya sadece ağrı gelişimi ile zona geliştiği gorulmuştur.

NE KADAR SURE DEVAM EDER?

Hastalığın deride oluşturduğu kabarcıklar 2-3 hafta icinde iyileşmektedir. Ancak ağrının gecme suresi daha uzun zaman icinde olmakta, bazen kalıcı olabilmektedir.

VUCUTTA HANGİ DOKU VE ORGANLARA YAYILIR?

Zona hastalığı deri uzerinde goruntuleri ile tanı konan bir hastalıktır. Saclı deriden ayak ucuna kadar her yerde belirtileri olabilen hastalık en cok goğus, kalca ve yuzde gorulmektedir. Ancak hastalığa dahil olan sinir koklerine gore deri dışında da belirtiler olur. Yuzde meydana gelen zonada ağız icinde kabarcıklar olabileceği akılda tutulmalıdır. Yuzdeki hastalık gozde de virus yerleşmesine sebep olabileceği icin doktorunuz sizi goz doktoru muayenesi icin yonlendirecektir.

ZONA HASTALIĞINDA GELİŞEBİLECEK İSTENMEYEN DURUMLAR (KOMPLİKASYONLAR) VAR MIDIR?

Zona hastalığında tutulan bolgede oluşan ağrının sureklilik kazanması sık olarak gorulebilen bir koplikasyondur. Ağrının aylarca, bazen yıllarca surebildiği gorulmuştur. Bunun tedavisi hastalığın tedavisinden farklı olduğu icin doktorunuza başvurmanız gereklidir.

Hastalık doneminde su dolu kabarcıkların iltihaplanması da sık gorulen bir komplikasyondur. Hastalık alanında oluşan kızarıklık artması, iyileşme hızında azalma ve ağrının artması kabarcıkların mikrop kaptığının (enfeksiyonun) delili olabilir. Bu durumda tedavinize eklenecek ilaclarla enfeksiyon tedavi edilecektir.

Nadir gorulen diğer bir durum da hastalığın tum vucuda yayılmasıdır. Bu durumda su ciceğine benzer bir gorunum oluşabilecektir. Yaygın zona hastalığında hastaların direncini duşuren başka hastalıkların varlığından şuphelenilmelidir.

ZONA HASTALIĞI NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Doktorunuz vucudunuzdaki gorunum ve şikayetlerinizdeki ozelliklerle tanı koymakta zorlanmayacaktır. Ancak kabarcıkların icindeki sıvıda var olan bazı hucrelerin mikroskop ile gorulmesi tanıyı destekleyecektir. Bazı ozel durumlarda virusun varlığının tesbiti icin pahalı yontemlerin uygulanması gerekebilmektedir. Bu durumda doktorunuz size acıklama yapacaktır.

ZONA HASTALARINDA MEVCUT BAŞKA HASTALIKLAR VARSA NE YAPILMALIDIR?

Onceden teşhis edilmiş başka bir hastalığınız varsa mutlaka doktorunuza soyleyiniz. Direncinizi etkileyecek kan kanseri (losemi), AİDS, lenf bezi kanseri (lenfoma) hastalıklarından biri veya herhangi bir ilac kullanımınız varsa tedavi değişebilmekle beraber doktorunuz genel durumunuzu saptamak icin bazı tahliller isteyecektir.

HASTALIK BULAŞICI MIDIR?

Zona geciren bir hastanın kabarcıkların icindeki sıvı ile temas eden kişiler eğer su ciceği gecirmemişler ise su ciceği hastalığına yakalanırlar. Su ciceği ve ya zona gecirmiş kişiler başka hastalardan bulaş yolu ile virus alınmasına karşı direnclidirler.

HASTALIĞIN TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Zona hastalığı bir kac hafta icinde kendiliğinden iyileşir. Verilen tedavinin amacı hastanın bu sureyi rahat gecirmesi ve başka istenmeyen hastalıkların gelişmemesidir. Ağrı kesiciler, sulu pansumanlar hastayı rahatlatmak icin kullanılmaktadır. Sulu pansumanlar kabarcıkların hızla kurumasına yardımcı olur. Bazı hastalarda ağızdan alınan ‘’asiklovir’’ veya ’’valasiklovir’’ iceren kapsullerin kullanılması doktor tarafından onerilebilir. Bu ilacların kullanımında tedaviye ne kadar erken başlanırsa başarı o kadar iyi olur. Yaygın hastalığı olanlarda, goz tutulumu olanlarda ve ağrısı fazla olanlarda kortizol iceren ilaclar kullanılabilir.

Zona sonrası ağrısı gelişen hastalarda antidepresan ilaclar ve ağrı kesiciler kullnılabilinir.

ZONA HASTALIĞINA TEKRAR YAKALANIRMIYIM?

Cok nadir durumlarda onceden zona hastalığı gecirmiş hastalar direnci cok duşurecek bir durum karşısında tekrar bu hastalığa yakalanabilirler. Ozellikle AIDS hastalığı, kanser tedavisi gorenler ve bazı kanser hastalarında bu durum gorulebilmektedir.

HASTALIK SIRASINDA BANYO YAPABİLİRMİYİM?

Hastalık doneminde banyo yapmanın bir sakıncası yoktur. Ancak sıcak banyolar ağrıyı artırabilir, banyo sonrası kabarcıkların mikrop kapma riski artabilir. Bu nedenle banyo sonrası antiseptik solusyonlarla pansuman yapılması onerilir.