Bulaşıcı ve kaşıntılı bir hastalık. Uyuzun amili. Sarcopets scabiei ismi verilen bir parazittir. İnsanlarda hastalık yapan, parazitin dişisidir, erkeğinden cok buyuktur ve gozle kucuk bir nokta gibi gorulur. Bunlar derinin boynuzsu tabakasında yerleşirler, gunde 1 mm yol acarlar ve bir yumurta yumurtlarlar.

Uyuzun kaynağı hasta insanlardır. Her ne kadar attan, koyundan bulaşma olabilirse de hayvanlardan gecen uyuz ceşitleri birkac gunden fazla yaşamamaktadır. Uyuz amili, insandan insana aynı yatakta yatmak ve sıkı temasla gecer. Dolaylı bulaşma cok nadir olur, cunku uyuz amilleri, insan derisini ancak yatak hararetinde terk ederler.

Uyuz, her yaşta ve her ceşit insanda gorulebilir. Bir ev, aile hastalığı olup, eve girince herkesi yakalar. Ev hayatının ozellikleri ve bilgisizlik bulaşmayı kolaylaştırır. Uyuz; savaş, aclık, deprem ve diğer sıkıntılı hallerde artar. Uyuzda kulucka devresinden bahsetmek doğru olmazsa da ilk gelen uyuz amilinin coğalarak uyuz belirtileri gostermesi icin birkac hafta gecmesi lazımdır.

Uyuz amili, deri icinde tunel acarak ilerler. Bu tuneller dışardan bakıldığında zikzaklı cizgiler halinde gorulur. Tunelin icindeki bocek, bilhassa geceleri ve sıcakta hareket eder ve bu sırada muthiş bir kaşıntı uyarır. Kaşınan yerler zedelenir, kanar, iltihaplanır, kabuklanır.

Uyuz yetişkinlerde; el parmak arasında, bilekte, dirsek, koltukaltı cukuru on yuzunde, kuşak yerinin butun boyunca, kaba etlerde, dizlerde, meme ucunda, erkeklerde kamışın uc kısmında yerleşir. Cocuklarda elici, ayak tabanı, kulak ve yuzde de yerleşebilir. Uyuz tedavi edilmezse aylar sonra kendiliğinden iyi olabilir veya muzminleşebilir ki bu durum, bulaşmada cok onemlidir.

Tedavi: Tedavi, butun aile fertlerine aynı anda uygulanmazsa, başarısız kalır. Tedavide; Wilkinson pomat, Kwell, Scatin gibi ilaclardan biri kullanılabilir. Şahıs once keseli bir banyo yapar ve banyoyu muteakip ilacını boynundan tırnağına kadar ovarak surer ve elbiselerini giyer. 24 saat sonra yıkanmadan aynı şekilde ilacını surer. 24 saat sonra da iyice yıkanır, ilac surunmez ve yeni elbiselerini giyer. Eski elbiseler, yatak takımları ise kaynatılır, utulenir. İyileşme olmayan hallerde 7-10 gun sonra tedavi tekrarlanır. Başarılı uygulamaya rağmen 1-2 hafta kaşınma devam edebilir.

Uyuz ehil ve vahşî hayvanlarda da gorulen bir hastalıktır. Genellikle uyuza tutulan hayvanlarda kıllar dokulur, deride kepeklenme, kabuklanma ve şiddetli kaşıntılar olur. Hasta hayvanlarla temasta bulunan herkese bulaşan bu hastalık, bilhassa seyis ve hayvan bakıcılarında daha cok gorulmektedir. Hayvan uyuzu amilleri deri icine girmedikleri icin tedavisi kolaydır. İlk şart hayvandan uzaklaşmaktır.

Memleketimizde sık rastlanan bir uyuz ceşidi de arpa uyuzudur. Buğday, arpa, mısır, fasulye gibi hububat tozlarından bulaşır. Deride şiddetli kaşıntı ve dokuntuler olur. Belirtiler 3-4 gunde şiddetlenip sonra yavaş yavaş iyiliğe doner. Tedavi icin sirkeli veya tuzlu suyla yıkanmak kafidir.Yuzyılların Problemi: Uyuz

İnsanlık tarihinde bit, pire ve uyuz zengin ve yoksul ayırmaksızın sorun yaratmıştır. Oyle ki 'toplum icinde kaşınmanın veya kaşınmaya neden olan haşerelerin yakalanması ve toplum icinde oldurulmesinin' ayıp olduğu prenseslerin temel gorgu eğitimindeydi.

Gunumuzde uyuz, insanlar arasında doğrudan doğruya temas ile bulaşarak sorun yaratmaya devam etmektedir. Hastalık 30 yıllık donemlerde salgınlar halinde gorulmektedir. 15 yıl sakin gecen bir devreyi 15 yıllık bir salgın eğrisi izler. Bunun nedeninin insanlarda gelişen boceğe karşı direnc olduğu tahmin edilmektedir.

Uyuz İle İlgili Bunları Biliyor Musunuz?


Uyuzun sıklığı sonbahar ve kış aylarında artar.

Okullar ve toplu yaşam alanlarında uyuzun ortaya cıkma ihtimali yuksektir.

Uyuzun en onemli ozelliği olan gece kaşıntısı, bulaşmadan sonra 3 gun ile 6 hafta arasında değişen surelerde olmak uzere en cok 15 gun ile 1 ay sonra başlar. Kaşıntı, tedavi edildikten 2 hafta sonrasına kadar devam edebilir.

Uyuz Nedir?

Uyuz halk arasında 'gale' veya 'gidişik' olarak da bilinir. Uyuz boceği, 'Sarcoptes Scabiei Von Hominis' ancak bir mikroskop ya da buyutec yardımı ile gorulebilecek buyukluktedir ve tum yaşamını insan vucudunda gecirir. Kişiden kişiye yakın temas ile gecer. Bocek derinin ust katmanlarında tuneller acarak ilerler ve kaşıntıya sebep olur. Bu kaşıntı sonucunda deride iltihaplanma gorulebilir. Uyuz hastalığının pislikle bir ilgisi yoktur, bocek temiz bir ciltte de yaşayabilir; uyuzun kirli insanların hastalığı olduğu inancı doğru değildir!!!

Belirtileri Nelerdir?

Uyuzlu hastalar en cok gece kaşıntılarından şikayet ederler. Bu hastayı uykusundan dahi uyandırabilir. Gunduzleri ise hastanın hareketsiz kaldığı donemlerde, dayanılması daha kolay bir kaşıntı gorulebilir. Ayrıca 1 cm ye varan kırık cizgi veya S şeklindeki tuneller uyuzun spesifik belirtileri arasında sayılabilir. Tunelin tavanındaki deliklerin kirle dolması, cizgi uzerinde siyah noktaların belirmesine neden olur. Bu noktalar hastalığın teşhisinde onemlidir. Tunellerin ucunda veya onlardan bağımsız olarak, inci tanesine benzeyen vezikuller de vardır. Bu tuneller en cok %85 eller ve bilekler olmak uzere on kollarda ve erkeklerde genital bolgede lokalizedir. Uyuz boceğinin en cok el parmaklarının araları, bilekler, kolların ic kısımları, genital bolge, karnın alt kısmı, kalcalar ve bacaklara yerleştiği gorulur. Goğus, sırt ve baş tutulmayan bolgelerdir ancak bebeklerde tum deri yuzeyinde uyuz gorulebilir.

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, uygun şartlar olduğunda toplumda kolayca yayılma riski olan bulaşıcı bir hastalıktır. Bulaşma kaynağı, uyuz boceği bulaşmış insanlardır. Coğu kimse uyuzu cinsel temasla bulaşan hastalıklar arasında kabul etse de, bulaşma cinsel temastan cok, yakın temasla olur. Hastalığın bebek ve cocuklarda sıkca gorulmesi de bunu doğrular. Uyuzlu bir kimse aile bireylerine hastalığı kolayca bulaştırır. Dans etme, el sıkışma gibi temaslar da bulaşma nedeni olabilir. Hastaya ait camaşır, carşaf ve diğer eşyaların başkaları tarafından kullanılması, yukarıdakilere oranla daha az gorulen bulaşma şekilleridir.

Korunma Yolları Nelerdir?


Uyuzlu kişilerle yakın temastan kacınmalı, uyuz rastlanan kişilerin tum ailelerinin kontrolleri yapılmalı ve bulaşmanın olası olduğu aile dışı arkadaş veya akrabalar uyarılmalı.

Uyuzlu hastanın kullandığı ya da kullanmış olabileceği camaşır, carşafın vs. ortak kullanılmasını onlemeli,

Hijyene dikkat edilmeli. Uyuz boceği eşyalar uzerinde 2-3 gun yaşayabildiği icin tum eşyalar ve giysiler kaynar su ile 20 dakika sure ile yıkanmalı, tum giysilerin (elbiseler, carşaf, astık kılıfları vs.) ozellikle vucutla temas eden ic bolgeleri sıcak utu ile utulenmeli, tum ev ve araba elektrik supurgesi ile temizlenmeli.

Uyuz tedavisinde etkili bir ajan olan permetrin iceren deri kremi kullanılmalı ve uyuzlu bir kişi de olsa tum aile bireyleri tedavi edilmeli.

Uyuz Nasıl Tedavi Edilir?

Eski Tedavi Yontemleri

Lindan

Diğer bir adı gamma benzan heksaklorid olan Lindan, topikal emilimin ardından norotoksik bir risk taşıyabilmektedir. Bu nedenle dunyanın pek cok ulkesinde yasaklanmıştır. Boceğin bu ilaca direnc geliştirdiği de ceşitli yayınlarda yer almaktadır. Yaygın deri enfeksiyonu gorulen vakalarda Lindan kullanılmaz. Bunun otesinde 3-4 yaşın altındaki cocuklara ancak doktor eşliğinde uygulanabilir. Lindanın uygulandığı yerde 12-24 saat surulu kalması ve tedavinin tekrarlanması gerekir.

Benzil Benzoat

Etkili bir maddedir. Ne var ki enfeksiyon sonrası deri tahrişlerine ve egzama lezyonlarına yol acmaktadır. Bunun yanı sıra benzil benzoatlı preparatların en az iki kere uygulanması gerekir ve bunların pek hoş olmayan kokuları vardır.


Yeni Tedavi Yontemi

Permetrin 2. Jenerasyon

1973'de ışığa dayanıklı permetrin İngiltere'de geliştirilmiştir. Gunumuzde permetrin iceren deri kremi guvenlik, kullanım kolaylığı ve cilde yan etkileri acısından dermatologlar tarafından en cok tercih edilen urun grubudur. 2 aylık bebeklerde dahi kullanılabilir. Permetrine karşı gorulen yan etkiler cok azdır, en sık rapor edilen yan etki kaşıntıdır. Bunun uyuzdan mı yoksa ilactan mı kaynaklandığını belirlemek guctur. Uyuz lezyonları gorulmese de aile boyu tedavi tavsiye edilir. Tedaviyi takiben tum giysilerin, yatak takımlarının sıcak su ile 20 dakika sure ile yıkanması ve ic yuzeylerinin sıcak utu ile utulenmesi tavsiye edilir.

Tedavi Bitti, Hala Kaşıntı Var!!

Meraklanmayın, bu tedavinin başarıya ulaşmadığı anlamına gelmez. Kaşıntı, tedavi bittikten sonra iki hafta daha surebilir. Kaşıntı deri altında kalan olu bocek ve kalıntılar deri yenilenip ustteki deri tabakasının değişimi ile atılacaktır. Bu doneme kadar ise oluşan alerjik reaksiyon sonucu hastada kaşıntı gorulebilir. Bu durumda kaşıntıyı gidermek icin akrivostin iceren antihistaminik ozellikte bir urun kullanılabilir
saglikbilgisi.com