Grip Aşısı

Kış mevsiminde sık gorulen hastalıklardan biri olan gripten korunmanın etkili yollarından biri de grip aşısının yapılmasıdır. Virusun antijen denilen parcacıklarını iceren aşı savunma sistemini uyarır. Kişi grip virusuyle karşılaşmadan once vucudu mikrobu tanıyarak, ileride virusle karşılaşınca zararsızlaştırması icin gerekli antikorları uretir, gribe karşı hazır olur.
Grip aşısı inaktive bir viral aşıdır, yani icinde canlı olmayan virus parcacıkları bulunur. Sıklıkla tavuk yumurta embriyosunda uretilen viruslerin ceşitli kimyasal yontemlerle oldurulup ve saflaştırılmasıyla elde edilir. Saflığı, guvenilirliği ve koruyucu antikor oluşturma duzeyi test edildikten sonra kullanıma sunulur. Araştırmacılar gripten korunma ya da tedavi konusunda yeni arayışlara devam etmektedir. Grip virusun genetik kodunun bir kısmını iceren yeni bir aşı tipi uzerinde calışmalar hız kazanmıştır. Aşı şimdilik yalnızca kas icine enjeksiyon (iğne) biciminde uygulanabilmektedir. Burna sıkılan sprey ya da ağız yoluyla alınan aşı uretmek icin calışmalar surmektedir.

Grip aşısı ne zaman yapılmalı?
Kuzey ve guney yarım kure icin grip aşısı yapılma zamanları değişmektedir. Ulkemizin de icinde bulunduğu kuzey yarım kurede grip en fazla kış aylarında (Aralık-Mart) ortaya cıktığı icin, bu donem gelmeden sonbahar (Eylul-Ekim-Kasım) ayları aşı yapılması icin en uygun zamandır. Bazen grip salgını Mart sonu ve Nisan aylarına kayabilir. Bu nedenle (ozellikle risk gruplarında olup da aşılanmayanlara) kış ayları icinde aşı yapılabilir. Aslında her ulke icin aşı onerilerinin belirlenmesi gerekmektedir. Guney yarımkureye Mayıs-Ağustos ayı icinde gidecek olan ve o sonbahar-kışta aşılanmamış olan risk gruplarındaki kişilerin bir hekimle goruşerek aşı ya da kemoproflaksi (ilac kullanılarak hastalığa yakalanmanın onlenmesi) onerilerini dikkate alması uygundur.


Aşı nasıl uygulanır?
İnce bir iğne ile kolda kas icine uygulanır. Her yıl icin bir doz yapılır. Dokuz yaşından kucuk ve daha once hic aşılanmamış cocuklara bir ay ara ile iki doz uygulanır.

Aşının koruyuculuğu ne zaman başlar ?
Grip aşısı uygulamasından ortalama 10-15 gun sonra koruyucu antikor duzeyi oluşur, ucuncu haftada en yuksek duzeye ulaşır. Daha once aşılananlarda koruyuculuk bir hafta sonra da başlayabilir.


Grip aşısının koruyuculuğu ne kadardır?
Aşıların coğunda olduğu gibi grip aşısı da %100 koruyucu değildir. Ayrıca grip virusunun bazı ozellikleri aşının koruyuculuğunu azaltmaktadır. Grip virusunun antijenik yapısı surekli değişim gosterdiği icin her yıl yeniden aşılanmak gerekir. Dunya Sağlık Orgutu grip virusundeki değişiklikleri izler. Uzmanlar bir onceki mevsimde etkili olan virus tiplerini goz onune alarak, o yıl hangi tip viruslerin grip etkeni olabileceğini tahmin edip, uygulanacak grip aşısın bileşimi icin oneride bulunurlar. Aşı da buna gore hazırlanır. Bu nedenle aşının başarısı, aşı yapımında kullanılan grip virusu antijenleriyle hastalık etkenleri arasındaki uyuma bağlı olarak her yıl farklı olabilir. Eğer o yıl aşıda parcacıkları kullanılan virusler etkense aşının koruyuculuğu da artar. Grip aşısı sağlıklı genc erişkinlerde %70-90 arasında grip belirtilerini onleyebilir, hastalığın etkilerini azaltabilir, boylece iş-guc kaybını en aza indirir. Ama yaşlılarda ve belirli bazı hastalığı olanlarda koruyuculuk %30-40’a kadar duşebilir. Cunku yaşlılarda koruyucu antikor oluşumu daha azdır. Bununla birlikte yaşlılarda ve kronik (surekli) bir hastalığı olanlarda aşının; gribe yakalanmayı engellemese de başka olumsuz etkiler ortaya cıkmasını azalttığı, hastaneye yatış ve olum oranını duşurduğu yapılan calışmalarda gosterilmiştir.


Aşının yan etkileri ve guvenilirliği
Tum diğer ilaclar ve tıbbi uygulamalar gibi grip aşısının da yan etkileri olabilir. Bunlardan en sık goruleni enjeksiyon yerinde hafif ağrıdır. İki gune dek uzayabilir, gunluk aktiviteyi bozacak duzeyde değildir. Ateş, bitkinlik, kas ağrısı gibi belirtiler genellikle daha once grip virusuyle karşılaşmamış kişilerde, orneğin cocuklarda gorulebilir. Genelde aşı enjeksiyonunu izleyen 6-12 saat icinde ortaya cıkar, en gec 1-2 gun icinde sonlanır. Split-virus grip aşısında bu yan etkiler daha az gorulmektedir. Bu yan etkilere ek olarak cok daha az gorulen yan etkiler de olabilir. Grip aşısından sonra ender olarak bazı alerjik reaksiyonlar cıkabilir. Yumurta alerjisi olanlarda aşıya karşı alerjik reaksiyon gelişebilir. Bu durum aşının saflaştırılması sırasında cok kucuk miktarda da olsa kalan yumurta proteinlerine bağlanır. Yan etki olarak one surulen Guillian-Barre Sendromu (GBS); sinir sistemini etkileyen bir hastalık olup, kasılmalarla seyretmektedir. Grip aşılarıyla GBS oluşma riski tam olarak bilinmemektedir. Gribin kotu sonucları dikkate alınınca bu duşuk risk goz ardı edilmektedir.


Aşı Kimlere Yapılmalı?

65 yaş ve uzerindekiler (bu yıl yurtdışında 50 yaş ve ustune de onerilmektedir. Bunun nedeni 50-64 yaş arası yuksek riskli kişilerin de aşılanmasını sağlamaktır).
Bakımevlerinde kalan ve surekli hastalığı olanların hepsi,
Surekli akciğer ve kalp hastalığı olanlar (astım ve bobrek hastaları dahil),
Diyabet (şeker) hastaları,
Kalıtsal hemoglobin bozukluğu olanlar,
İmmunolojik (bağışıklık sistemi ile ilgili) hastalığı olanlar,
Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar (kanser hastaları, HIV=AIDS enfeksiyonu olanlar, organ nakli yapılmış olanlar, steroid ilac alanlar, kemoterapi ya da radyoterapi uygulananlar),
Sağlık calışanları,
Risk grubu hastaların ev halkı, yakın temasta olduğu kişiler,
6 ay - 18 yaş arasında olup uzun sureli Aspirin alanlar (Reye Sendromu gelişme riskini azaltmak icin),
Grip mevsiminde hamileliğinin dorduncu ve daha sonraki aylarında olanlar,
Bu gruplarda olmasa da kişisel olarak kendisini aşı yoluyla korumak isteyenler.

Kimler aşılanmamalı?
Grip aşısı genelde guvenli aşılar arasında kabul edilmektedir. Ancak bazı koşullarda uygulanması sakıncalı olabilmektedir:

Yumurta alerjisi olan kişiler (yumurta yiyince dilde şişme, solunum gucluğu, kan basıncında duşme gibi reaksiyon gelişenler),
Daha once yapılan grip aşısında ciddi reaksiyon gelişen kişiler,
GBS olanlarda.

Ani başlayan ateşli bir hastalığı olanlarda ise, iyileşinceye dek aşı uygulamasının ertelenmesi gereklidir.

Her ulkenin kendi ulusal sağlık otoritesi o yıl icin ozgul aşı viruslerini ve aşı uygulama onerileri belirleyerek kamuoyuna bildirmelidir.