Ozellikle karbonhidrat iceren (şeker ve unlu mamuller) zengin bir yemek yedikten 2-3 saat sonra veya uzun suren bir aclığı takiben kan şekerinin duşmesi sonucu yaşanan aşırı terleme, carpıntı, ellerde titreme, konsantrasyon kaybı, sinirlilik, bulantı, aşırı acıkma hissi oluşur. Bu yakınmalar karbonhidrat alımından hemen sonra duzeliyorsa, bu tablo “reaktif hipoglisemi” olarak adlandırılır.

Reaktif Hipoglisemi’nin nedenleri…

Şeker ve insulin metabolizmasında bir duzensizlik olarak ozetlenecek Tip 2 diyabetin erken donemi, en sık reaktif hipoglisemi nedenidir. Ancak her zaman sebep bu değildir. Tiroid ve bobrekustu bezleri başta olmak uzere bazı endokrin organların urettiği hormonların fazlalığında veya yetersizliğinde reaktif hipoglisemi bulguları gorulebilir. O nedenle reaktif hipoglisemiden yakınan bir hasta ilkonce bu hastalıklar acısında ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmeli, diğer endokrin organ fonksiyonlarında bir duzensizlik yoksa, kişinin tip 2 diyabet adayı olabileceği duşunulmelidir.

Nasıl gelişir?

Şeker metabolizmasındai duzensizlik, reaktif hipogliseminin en sık nedenidir. O nedenle bu yazıda yalnızca bu metabolizma duzensizliği uzerinde durulacaktır. Normalde, gıdalarla aldığımız şeker (ki bunu yalnızca sofra şekeri olarak algılamamak gerekir, ekmek, makarna, pilav gibi cok sık aldığımız gıdalarda da şeker vardır) hucre kapısına kadar taşınır, insulin denilen hormon sayesince hucre icine girer, yanarak enerjiye donuşur ve boylece yaşam devam eder. Genetik olarak tip 2 diyabet gelişimine eğilim mevcut ve egzersiz azlığı, duzensiz beslenme gibi tamamlayıcı faktorler varsa, şeker hucre icine girmekte zorlanır. Bu duruma ‘İnsulin Direnci’ denir. Vucut gelişen insulin direncini aşabilmek, şekeri hucre icine sokabilmek icin, olması gerekenden daha fazla insulin salgılamaya başlar. Daha fazla salgılanan insulin sayesinde, yemeklerden veya karbonhidratlı bir gıdanın alımından hemen sonra şeker duzeyi normal sınırlarda kalır. Bu normal değerlerin sağlanması ancak fazla miktarda insulinin kana gecmesiyle mumkun olduğundan, ilerleyen saatlerde kandaki yuksek insulin şekerin duşmesine neden olacaktır. Kişi bir defada ne kadar fazla karbonhidrat alırsa, o kadar daha fazla insulin salgılanacaktır.

Nasıl tanı konulabilir?

Daha once anlatılan yakınmaları olan bir kişide, reaktif hipoglisemiye neden olabilecek diğer nedenlerin olmadığı anlaşıldıktan sonra 75 gram glukozla şeker yukleme testi yapmak coğu kez tanıyı koydurur. Daha once 5-6 saate kadar uzayabilen yukleme testleri yapılırken, şimdi test suresini 2 saatle sınırlı tutmak, mutlaka insulin cevaplarını olcmek şartıyla eterlidir. Kanda insulin olcmenin zor olduğu eski zamanlarda, ilerleyen saatlerde kan şekerinde duşme reaktif hipoglisemi tanısını koydurmak icin gerekli iken, şimdi kandaki insuline cok kolay, cok cabuk ve ucuz bakabildiğimiz icin, bu donemlerde saptanacak yuksek insulin duzeyi, ilerleyen saatlerde gelişebilecek olan reaktif hipogliseminin gostergesi olarak alınabilir. Ozetle şeker yukleme testi sırasında alınan kan orneklerinde insulin değerlerinin cok yuksek, gec saatlerde şeker değerlerinin duşuk oluşu, yakınmaları olan bir kişide reaktif hipoglisemi tanısı koydurur.

Burada unutulmaması gereken nokta, reaktif hipoglisemin ayrı bir hastalık olmadığıdır. Reaktif hipoglisemi, yalnızca başka bir hastalığın bir bulgusudur. Saptandığında yapılması gerek, buna neyin sebep olduğunu bulmak ve onu tedavi etmeye calışmaktır.

Tedavide neler yapılabilinir?

Bir kez daha reaktif hipogliseminin yalnızca bir sonuc olduğu hatırlanırsa, tedavi oncelikle reaktif hipoglisemi nedenini bulmakla başlar. Nedene yonelik tedavi esastır. Tum reaktif hipoglisemilerin yalnızca erken donem tip 3 diyabetten kaynaklandığını duşunmek, diğer olası nedenlerin de gozden kacmasına ve tedavi yanıtsızlığına neden olur. Glukoz metabolizma bozukluğundan kaynaklanan reaktif hipoglisemilerde beslenme tedavisi ve egzersiz temel tedavi yontemleridir. Ancak yanıt alınamayan vakalarda, insulin miktarlarındaki yuksekliği belgeledikten sonra hekim kontrolunde ilac başlanabilir

Gizli Şeker nedir?

Reaktif hipoglisemi, diyabete ilerleyen yolun ilk durağı ise en son durak olan diyabet ile aradaki basamak ‘Gizli Şeker’ olarak kabul edilebilir. Bu donemde şekere ait, cok su icme-idrara cıkma-ağız kuruması gib herhangi bir yakınma yoktur. Sorun daha cok kalb damar hastalığı, kan yağlarında yukseklik ve kilo fazlalığı şeklinde karşımıza cıkar.

Ulkemizde sıklığı nedir?

Ulkemizde 20 yaşının uzerindeki kişilerde gizli şeker sıklığı % 6.7’dir. Yaşam stilindeki farklılıklar nedeniyle her yorede farklılıklar gosterebilir. En duşuk oran daha geleneksel bir yaşam stilinin devam ettiği Erzurum’da gorulurken, İstanbul % 9.2 gibi bir değerle rekoru elince tutmaktadır.

Nasıl tanı konulur?

Gizli şeker tanısı, ya aclık kan şekerine bakarak (Bozulmuş Aclık Şekeri) veya şeker yukleme testi (Şekere Toleransta Bozulma) yapılarak konulur. Normalde aclık kan şekeri 100 mg/dl değerinin altındadır. 2 defa tekrarlanan olcumlerle aclık kan şekeri değerinin 126 mg/dl uzerinde olması durumda başka bir test yapılmaksızın kesin diyabet tanısı konulur. Ancak aclık kan şekerinin 100-125 mg/dl arasında bulunması ise Bozulmuş Aclık Şekeri olarak adlandırılır. Bu durumda yapılması gereken tetkik, şeker yukleme testidir. Şeker yukleme testinde 2. saatte bakılan değer normalde 140 mg/dl değerinin altında olmalıdır. Bu değer 140-199 mg/dl arasında bulunursa durum ‘Şeker Toleransında Bozulma’ (Gizli Şeker olarak adlandırılan tablo), 200 mg/dl ve uzerine bulursa ‘Şeker Hastalığı olarak kabul edilir.

Şeker yukleme testi yapılırken nelere dikkat edilmeli?

Şeker yukleme testi yapmadan onceki 3 gunluk donem suresince şeker metabolizmasını etkileyecek doğum kontrol hapları, kortizon, bazı tansiyon duşuruculer, kortizon gibi ilacları doktoruna danışarak almamalıdırlar. Bunun dışında dikkat edilmesi gereken onemli bir konu, herhangi bir kısıtlayıcı perhiz yapılmamasıdır. Karbonhidrattan daha zengin gıda alınması gereken bu 3 gunluk surede ekmek, hamurişleri ve tatlılar serbest olarak yenilir. Bu donem suresince dikkat edilecek şeylerden biri de eğer yapılıyorsa bir egzersiz programına ara verilmesi gerekliliğidir. Ozetle daha sedanter ve kotu beslenme şelinde ozetlenecek bu 3 gunun sonunda, akşam saat 21.00’de gunun son yemeği yendikteN sonra, uyuyana kadar hicbir şey yenilmemeli, yalnızca su icilmelidir. Sigara, cay-kahve gibi gıdalar artık gece alınmazlar. Ertesi sabah hicbir şey yenilip icilmede mutlak ac-susuz olarak test başlar, ek bir oneri olmadıkca, şeker yukleme testinde 2 saat boyunda her yarım saatte bir kan orneği alınır. 2 saat boyunca kişi gezmemeli, dolaşmamalı, hep oturmalıdır. Belirtilen bu noktalar dikkat edilmemesi, testin souclarının yanlış cıkmasına, boşuna sıkıntı cekilmesine neden olacaktır.

Şeker yukleme testinin zararı var mıdır?

Yanlış bir kanı vardır: ‘Benim daha once şekerim yoktu, şeker yukleme testinin yapılması bende şekere yol actı’. Şeker yukleme testinde alınan şeker miktarı cok onemli boyutlarda değildir. Bu test sadece varolan bir tablonun ortaya cıkmasını sağlar. Eğer şeker metabolizmasında bir sorun yoksa, bir tepsi baklava yenilse bile herhangi bir kan şekeri duzensizliği gelişmeyecektir. Test sırasındaki en fazla yakınmalardan biri bulantı-kusma şikayetleridir. Verilen glukoz sadace 1 bardakta eritilip icirilmeye calışıldığında ortaya cıkan bir yakınmadır. Toplam glukoz 3 bardak suda eritilip, bir miktar limon sıkıldığında boyle bir sorun gelişmeyecektir.

Gizli şeker onemli midir?

Her şeyden once, onlem alınmadığında vakaların ucte birinde belirgin şeker geliştiği icin gizli şeker dikkate alınması gereken bir sorundur. Oranları biraz daha duşuk olmakla birlikte, belirgin bir şeker hastalığında gorulen tum şekere bağlı komplikasyonlar gizli şekeri olan bireylerde gorulebilir. Ancak bizi en cok ilgilendiren sorunlar daha cok kalb damar hastalıklaıdır. Bu surec kalb damar hastalıklarının en sık gorunmeye başladığı donemin başlangıcıdır.

Gizli şeker tedavi edilebilir mi?

Gizli şekerin iki tedavi yontemi vardır: Yaşam stil değişikliği ve ilac tedavisi. Yaşam stil değişikliğinin, yani beslenmenin duzenlenmesi ve egzersiz başarı oranı cok yuksek bir tedavi şeklidir. Etkin bir şekilde uygulandığında kişilerin ucte ikisinde gizli şeker tablosu normale doner. İlacla tedavide ilacın turune bağlı olmak uzere, başarı şansı % 25 – 32 arasında değişir. Yani en iyi, maddi-manevi en ucuz tedavi, onlemektir. Unutulmaması gereken, gizli şeker tablosu geriledikten sonra alınan onlemler bırakılırsa, tablonun tekrar ortaya cıkacağıdır.

Banu Kazanc Beslenme Merkezi
0212 224 40 17
Valikonağı Cad. Başaranlar Apt. No: 111 Kat: 4 D:12 Nişantaşı