AŞıL TENDON YARALANMALARI VE REHABıLıTASYONU


AŞıL TENDONU (TENDO CALNANEUS):

Gastroknemius ve soleus kaslarını kalkaneus'a bağlayan vucudumuzun en kalın ve dayanıklı kirişidir. Baldır kaslarının kasılarak kısalması sonucunda Asil tendonu topuğu yukarı cekerek ayak ucunun one doğru hareketini sağlar. Diğer bir deyişle, parmak ucuna yukselme, sıcrama ve koşma gibi eylemler ancak sağlam bir Asil tendonu varlığında mumkun olabilmektedir.

AŞıL TENDON YARALANMALARI

Asil tendon yaralanmaları veteran ve orta yaş ve uzeri sporcularda hic de nadir olmayarak karşılaştığımız yaralanmalardan biridir.
Zamanında ve doğru tedavi edilmesi durumunda bile en az birkac ay spordan uzak kalmak anlamına gelen asil tendon kopmalarında tanı ve tedavinin gecikmesi sonucunda spora donuş aylarca gecikebilmekte hatta bazen sporu bırakmayı gerektirebilecek kalıcı sakatlıklar soz konusu olabilmektedir.

AŞıL TENDıNıTı:

Tipik olarak kronik bir yaralanma olup aşırı kullanıma bağlıdır. Baldır kaslarının kramp ya da spazmlara neden olacak şekilde aşırı zorlanmasıyla meydana gelir.

En belirgin semptomlar aşil tendonunda:
-odem,
-enflamasyon(kızarıklık),
-ağrı,
-duyarlılık olmasıdır.
-Yurumede ve merdiven inip cıkmada zorluk



 Muayenede pes cavus, pes planus,hamstringler sertlik acısından değerlendirilmelidir.
 Radyolojik olarak değerlendirmede ultrasound ve MRI tanı yonunden değerlidir.

 ılk Yardım: Ağrılı tarafı tesbit edilmesi (orn. bandaj ile) ve zorlamadan kacınılması.
 TEDAVıDE: Baldır kaslarına masaj yapılması.
 Topuğun ayakkabı icine konacak bir parca i!e yukseltilmesi (Bu, aşil tendonuna binen yuku azaltıp iyileşmeyi hızlandıracaktır) Bir gel surulerek belirtiler gecinceye kadar tedaviye devam edilir.



AŞıL TENDONU ZORLANMASI (CEKMESi)

 Nedeni: Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma.
 Ozel Belirtiler: Egzersiz sırasında topuk ve tendon bolgesinde hareketi engelleyici tipte deliniyor hissi veren ağrı.

 Ek Uygulamalar: Destekleyici bandaj kullanılmalı ve duzenli olarak gel uygulanmalıdır. Tedavi sonrası baldır kasları icin gerdirme egzersizleri yapılmalıdır.
 Onlem: Kas oluşumlarının korunması icin duzenli olarak Magnezyum preparatlarının alınması onerilmektedir.


AŞıL TENDON RUPTURU: THERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi

Genellikle orta yaşlılarda gorulur ; tekrarlayıcı veya aşırı zorlanmalarla ortaya cıkar. Yaralanma ozellikle parmak ucuna yukselmişken ayağın takılması ya da bu pozisyonda adım alma sonucu gelişebilir.

Aşil tendonu kopan sporcu topuğa yakın aşağı baldır bolgesinde şiddetli bir acı ve darbe hisseder coğu ez arkasından taş atıldığını veya tekmelendiğini zannettiğini dile getirir.

Parmak ucuna yukselememe ve tendon bolgesindeki ani oluşan şişlik ve asimetri ilk belirtilerdir. Tendon uzerine dokunmakla kopuk bolgedeki doku boşluğunu farketmek mumkundur.


 Aşil tendonunun kritik zonunda, kalkaneusa yapışma yerinin 5-6 cm yukarısında, şişlik ve duyarlık olması,
 Aşil tendonunun cok sert ve ayak bileğinin dorsifleksiyonunda 90 dereceye zorlukla gelmesi,
 Tendon boyunca palpe edilebilen bir defekt olması


 Thompson testinin pozitif olması aşil tendinitini veya yırtığı duşundurur.


*THOMPSON TESTıTHERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi

Hasta yuzukoyun pozisyonda yatar, bacaklar yataktan sarkıtılmış olarak baldır bolgesinde bulunan kasların sıkıştırılması ile ayağın plantar fleksiyona gelmesi gerekmektedir.

 Aşil tendonu veya onun bağlantısı kas veya kemik bir unit oluştururlar. Yaralanmalar bu unitin en zayıf bolumunde meydana gelir.

 3 derecede değerlendirilir:

 "Hafif (1. derece) Kas ve tendon liflerinde yırtılma olmadan hafif gerginlik mevcuttur. Kuvvet kaybı yoktur.
 " Orta (2. derece) Kemiğe yapışma yerinde veya kas ve tendon liflerinde yırtık vardır. Guc azalmıştır. THERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi
 ' Şiddetli (3. derece) Kas-tendon veya kemik yapışma yerindeki liflerin kopması. Cerrahi tedavi gereklidir


YARALANMA MEKANıZMALARI VE ONLEMLER


Tendonun fiziksel limitlerini aşan cok şiddetli ve birden bire ortaya cıkan gerilme, yırtık ve kopmaların temel nedenini oluşturur. Coğu kez yaralanmalarda tendonun mekanik direncinin azalması soz konusudur.

Aşil tendonunun mekanik direncini azaltan nedenlerin başında esnekliğinin azalması ve kırılganlığının artması gelmektedir. Tum dokularımızda olduğu gibi yaş ile birlikte dokuların esnekliği ve mekanik dayanma gucu azalmaktadır.


Duzenli yapılan germe egzersizleriyle tendonun esnekliğini korumak ve bolgesel kan dolaşımını arttırarak yaşlanmasını yavaşlatmak mumkun olabilmektedir.

Sportif aktivite oncesi yapılan ısınma ve germe egzersizleriyle de bolgenin kan dolaşımı ve tendonun esnekliğini arttırarak, mekanik direnci geliştirmek ve yaralanma riskini azaltmak mumkun olabilmektedir.

Tendonun fiziksel direncini azaltan faktorlerden bir diğeri de onceden gecirilmiş ve tam iyileşmemiş yaralanmalar ve tendon yangıları (tendonitis'ler)dir.

Tedavi amacıyla tendon bolgesine yapılan bazı ilac enjeksiyonları coğu kez ağrıyı ortadan kaldırmakta ancak dokunun mekanik direncini ileri derecede azaltarak veya ağrı gibi cok onemli bir alarm mekanizmasını devre dışı bırakarak ciddi tendon yaralanmalarına neden olabilmektedir.

Denge ve koordinasyonun bozulduğu yorgunluk, uykusuzluk, sinir sistemini etkileyen ilac veya alkol vb madde kullanımı sonucunda, gevşemesi gereken baldır kaslarına kasılı durumdayken aniden yuk binmesi sonucunda şiddetli bir gerilme tendonun kopmasına yol acabilmektedir.






YARALANMA RıSKıNı ARTTIRAN FAKTORLER


� Kontakt sporlar

� Koşu

' Uzun atlama, engelli koşu veya surat koşulan gibi ani startlı olan sporlar

' Dolaşım azalmasıyla seyreden herhangi bir kalp damar hastalığı

' Kanama bozukluğuna dair bir hastalık oykusu

' Ayak bukulduğunde veya azaltıldığında agrı

" Baldır kastarında spazm

' Beslenme yetersizliği

' Eski asil tendon sakatlanması

' Zayıf kas yapısı



KORUNMA VE TEDAVı YONTEMLERı


 Aşil tendon bolgesindeki ağrılar bir uyarı olarak değerlendirilmeli ve mevcut sorun tamamen tedavi edilmeden spora donulmemelidir. Ehil olmayan kişilerce uygulanan ve coğu kez bolgesel THERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezienjeksiyonlar bicimindeki tedaviler tendon yaralanmalarında onemli bir neden olduğu akılda tutulmalıdır.

 Koordinasyon bozukluğu ve refleks zayıflığına yol acan bir takım ilaclar veya alkol benzeri maddeler vucuttan tamamen atılmadan sportif aktivite yapılmamalı ve aynı nedenle yaralanma riskini yukselten yorgunluk, uykusuzluk durumlarında yeterli dinlenme sureci gecirmeden spor yapılmamalıdır.

 Tum bu onlemlere rağmen oluşabilen yaralanma durumlarında doğru ve yeterli ilk yardım ve zamanında uygulanan tanı ve tedaviler sayesinde oluşabilecek hasarı en aza indirmek ve en kısa surede spora donmek mumkun olabilecektir.






ıLK YARDIM VE CERRAHı TEDAVı YONTEMLERı


 Diğer tum yumuşak doku yaralanmalarında olduğu gibi bandaj sarılması, bolgenin kalp hizasından yukarı kaldırılarak dinlenmeye alınması ve aralıklı soğuk uygulanması yeterli bir ilk yardım sağlayacaktır.

 Aşil tendon kopmalarının tedavisi coğu kez cerrahidir, yaş ve genel sağlık durumu ameliyata engel oluşturmayan kişilerde kopan tendon ameliyatla dikilerek onarılır ve ayak bileği alcı veya bileklik ile tesbit edilir.


DEĞERLENDıRMETHERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi


 AĞRI: Bacağın herhangi bir bolumunde ağrı olup olmadığı değerlendirilir. ıstirahatte ve hafif ağırlık aktarmada bakılır.
 POSTUR: Ayakta herhangi bir deformite var mı? Ayak arkları normal mi? Subtalar eklemde problem var mı?
 ROM: Ayak bileği dorsi-plantar fleksiyon eklem hareket acıklığına bakılır.
 ORTEZ: Kullanılan herhangi bir ortez var mı? Koltuk değneği kullanıyor mu?
 YURUYUŞ: Normal yuruyuş paternleri var mı? Adım uzunluğu normal mi? Destek almadan yuruyebiliyor mu?
 KAS TESTı: Kas testi yapılır. Kas testi sırasında herhangi bir gerilim hissi, ağrı varsa kaydedilir.
 PALPASYON: Odem, ağrı, hassasiyet değerlendirilir.
 Cevre olcumleri yapılır, ozel testler ve fonksiyonel değerlendirme yapılır.




FıZıK TEDAVı VE REHABıLıTASYON

-Eğer splint veya alcı kullanılıyorsa parmaklar serbest bırakılmalı ve arada bir egzersiz yapılmalıdır.Eğer splint veya alcı kullanılmıyorsa;
-Odem oluşmuşsa gunde 3-4 kez 15 er dakikalık buz masajı yapılmalıdır.

 Hasta ilk 72 saatten sonra eğer daha iyi hissediyorsa ve odem yoksa, buz yerine sıcak tedaviye başlanılmalıdır.
 IR, whirlpool, sıcak duş, ısıtıcı krem ve merhemler kullanılır.
Mumkunse havuz tedavisi yapılır.

 Tedavi sırasında bileği de saracak şekilde elastik bandaj sarılır.

 Rahatlığı sağlamak ve odemi azaltmak icin sık sık ve hafif masaj yapılır.




 Ayakkabının topuğu yukseltilir. Koşma ve duzgun olmayan zeminde yurume engellenir. Hafif yuksek topuk veya tabanlık kullanımı ağrıyı rahatlatabilir.

 Orta ve şiddetli yırtılmalarda en az 72 saat koltuk değneği kullanılmalıdır.. (Alcı veya splintte daha uzun) THERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi

 Ağrı tamamen gectikten sonra normal aktivitelere başlanılmalıdır.
 Eğer ağrı azalmazsa, alcı uygulanır. Aşil zorlanmasında ağrının durumu goz onune alınarak egzersizlere başlanır.

 Normalde hastalar operasyon gunu veya ertesi gunu, koltuk değneği kullanımını oğrettikten sonra eve gonderilirler.
 Post op odemi onlemek icin operasyonlu bacak mumkun olduğu kadar eleve pozisyonda tutulmalıdır.
 Hastalar 2 hafta aralarla kontrole gelirler.

 Alcı ayak bileği ekin pozisyonunda uygulanmışsa 2 ve 4 haftada, notral pozisyona ulaşana kadar derece derece dorsi fleksiyon pozisyonu arttırılır.

 Operasyondan 6 hafta sonra alcı kullanımı bırakılır.

 Kısmi ağırlık aktarımı, aşamalı germe ve guclendirme egzersizleri tolerans sınırı icerisinde frekans arttırılarak verilmeye başlanır.
 Operasyondan sonra 8-10 haftada tam ağırlık aktarımına izin verilir.

 Alcıda ımmobilizasyon peryodu boyunca , ağırlık aktarımına başlandığı zaman hastaya gastro-soleus kaslarına hafif izometrik kontraksiyonlar oğretilir.
 Alcı cıktıktan sonra ayakbileği mobilizasyonuna gecilir.
 Alcı cıktıktan 2 hafta sonra+ bisiklet cevirme ve yuzme başlar ve ayakbileği mobilizasyon egzersizleri devam eder.

 Egzersizlerin sıklığı zaman gittikce artar.
 Spor aktivitelerine donuş post op 3-4. ayda gercekleşir.


REHABıLıTASYON PROTOKOLU

Yapılan araştırmalar aşil tendon rupturlerinde erken ağırlık aktarımın kas fonksiyonlarında zararlı değişimleri onlediğini ve tendondaki kollojen fibrillerin gelişimlerini olumlu etkilediğini gostermişlerdir.
Bu araştırmalarda Cerrahi operasyondan sonra hastanın ayağa kaldırılması ve yurutulmesi duşunulerek ayakbileği menteşe eklemeli diz bacak ortezi kullanılmış ve 30 º plantar fleksiyonda kilitlenmiştir.

 ılk 2 hafta hastalara, THERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi ayakbileği ortezi 30º plantar fleksiyonda kilitli halde 15-20 kg kısmi ağırlık aktarımına izin verilir.

 3. haftanın başında ayak bileğinin ağırlık aktarılmadan aktif hareketi başlar(notral pozisyonu aşmadan fleksiyon-ekstansiyon) ve aynı zamanda uyluk kaslarına kuvvetlendirme egzersizleri sabit bisiklet kullanımına gecilir.

 Hedefimiz 3. haftanın sonunda notral ayak bileği pozisyonuna ulaşmaktır.

 3 hafta sonra ayak bileği notral pozisyonda kilitlenmiş ortez devamlı kullanılarak tam ağırlık aktarımına izin verilir.

 8. haftanın sonunda ortez kullanımına son verilir.

 Hastalara ilk 6 hafta iki koltuk değneğiyle, sonraki 4 hafta ise tek koltuk değneğiyle yurume oğretilir.

 10. haftadan sonra ayak bileği germe, izometrik ve proprioseption egzersizlerine gecilir.

 Jogginge 3 ay sonra, ağır sporlara 6 ay sonra izin verilir.
Olası Komplikasyonlar:
� Aktivitelere erken donulduğunde iyileşme surecinin uzaması

� Tekrarlayan sakatlanmaları takiben stabil olmayan veya hareketsiz ayak bileği

� Kemiğe yapışma yerinde enflamasyon (periostit)

� Sakatlanmanın uzaması

ıyileşme Suresi
Eğer ilk sakatlanmaysa aktivitelere donmeden once uygun bakım ve yeterli iyileşme sureci kalıcı bir sakatlanmayı onleyebilir. Kopan bağ veya tendonların iyileşme sureci kemik kırığının iyileşme sureci kadardır.

 Hafif yırtıklarda = 2-10 gun THERAPIUM Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi
Orta yırtıklarda = 10 gun-6 hafta
Şiddetli yırtıklarda = 6-10 hafta
 Tekrarlayan bir sakatlanmaysa yukarıdaki komplikasyonların hepsinin oluşması mumkundur.