Ultraviyole radyasyonun zararları anlaşılmadan once guneş ışığının sağlıklı yaşam icin gerekli olduğu bilinirdi. Gercekten guneş ışığının bazı hastalıkları tedavi edici ozelliği vardır. Fakat guneşe fazla maruz kalmaktan kacınılmalıdır. Fazla guneş, yanık, kırışıklıklık, cil, kılcal damar genişlemesine ve deri kanserine neden olur. Bazen de kızarıklık ile seyreden allerjik reaksiyonlara neden olabilir.

Guneş Işınları
Guneş gorunen ve gurunmeyen ışınları sacar. Gorunmeyen ışınlar ultraviyole (morotesi) A (UVA) ve ultraviyole B (UVB) olarak bilinir ve bir cok probleme bu ışınlar neden olur. Bu ışınlar bronzlaşmaya, guneş yanığına ve guneş hasarına neden olur. Guvenli bir UV ışını yoktur.

Tehlikeli UV ışınları yaz ayında yuksek rakımlı yerlerde ve ekvatora yakın bolgelerde daha yoğundur. Guneşin zararlı etkileri ruzgarlı havada ayrıca su, kum ve kardan yansıma ile artar. Bulutlu havada bile UV radyasyon yeryuzune ulaşır ve deride hasara yol acar.
Guneşten korunma
Guneşten korunma, deri hasarının oluşmasını ve kanser riskini azaltır. Guneşten korunmak icin guneşin yeryuzune en dik geldiği saatlerde guneşe maruz kalınmamalıdır. Giysiler UV ışınlarına emer yada yansıtır, fakat beyaz gevşek dokunmuş, pamuklu bir kumaş ve deriyi sıkıca saran ıslak kıyafetler iyi bir koruma sağlamaz. Vucuda sıkı dokunmuş kıyafetler daha iyi koruma sağlar. Dışarı cıkarken geniş şapka ve gozluk takılması ve koruyucu kıyafetler giyilmesi onerilir. Eğer guneşe maruz kalınacaksa en az 15 faktorlu guneşten koruyucu krem kullanılmalıdır.

Guneşten koruyucular, guneş ışınlarına emerek, yansıtarak veya dağıtarak etkili olur. Merhem, krem, jel, losyon ve sprey şeklinde olabilir. Uzerinde SPF (sun protection factor = guneşten koruyucu faktor) numarası bulunur. Daha yuksek SPF numarası UVB ışınlarının neden olduğu guneş yanıklarına karşı daha fazla koruma sağlar. Bazı guneşten koruyucular geniş spektrumludurlar ki hem UVA hem de UVB ye karşı koruma sağlar. Bu koruyucular guneşin diğer etkilerinden de korunmayı sağlar. Bununla birlikte hic bir guneşten koruyucu mukemmel değildir.
Guneşin etkileri
Guneş yanığı - Guneş yanığı oluşma riski guneş ışınlarının en guclu olduğu 10.00- 16.00 saatlerinde en fazladır. Sıcak havalarda bu olasılık daha fazladır, cunku sıcak UV ışınlarının etkisini arttırır. Fakat bulutlu gunlerde de guneş yanığı oluşabilir.
Guneşten korunma kış aylarında da onemlidir. Kar guneş ışınlarının %80ini yansıtır ve deride hasara ve guneş yanıklarına sebep olabilir. Dağda yapılan kış sporları guneş yanığı riskini arttırır, cunku yuksek rakımlı yerlerde guneş ışınlarını bloke eden atmosfer daha incedir.
Eğer cok fazla guneşte kalınırsa deride bir kızarıklık meydana gelir ve bu kızarıklık 24 saatte maksimuma ulaşır. Şiddetli guneş yanıklarında deri hassasiyeti, ağrı, odem ve su toplaması gorulebilir. Ateş, halsizlik, mide rahatsızlığı ve şuur bulanıklığı şiddetli guneş yanıklarında meydana gelebilir, bu durumda dikkatli bir tıbbi takip gerekir.Eğer şiddetli bir guneş yanığı ve ateş varsa, dermatoloji uzmanı tarafından ağrı ve odemi azaltacak ve enfeksiyondan koruyacak ilacların kullanımını onerilir. Soğuk ve ıslak kompresler veya banyo ve rahatlatıcı losyonların kullanımı şikayetleri azaltmaya yardımcı olur.
Bronzlaşma - Bronz ten sıklıkla yanlış bir inanış olarak bir sağlık belirteci olarak bilinmektedir. Fakat Dermatoloji uzmanları bronz tenin guneş hasarı sonucu meydana geldiğini soylemektedir. Bronz ten guneş ışınları derimize girdiğinde, deride daha fazla melanin pigmenti (boyası) uretilmesi sonucu gelişir.
Solaryum kaynaklı ışınlar da, guneş ışınları gibi derimiz icin zararlıdır. Bir cok solaryum cihazı UVA ışığı yayar. UVA ışığı ile yapılan araştırmalar, bu ışığın derinin daha derin tabakalarına indiğini ve de erken deri yaşlanması ve kanserinden sorumlu olduğunu gostermiştir.

Yaşlanma - Acık havada calışan insanların veya guneşten koruyucu kullanmadan guneş banyosu yapan kişilerin ciltleri sert, kaba bir gorunum alır ve bu kişiler olduklarından daha yaşlı gorunur. Guneş yaşlılık lekesi dediğimiz lekelere ve ileride kansere donebilen uzeri kabuklu deri değişikliklerine (aktinik keratoz) neden olur. Bu deri değişiklikleri guneşe maruz kaldıktan yıllar sonra ortaya cıkar.Yaşam boyu guneşe maruz kalma en fazla 20 yaşın altında olduğundan, cocukların guneşten korunması cok onemlidir.

Kırışıklıklar - kırışıklıklar doğrudan guneş ışığından etkilenir. Sigara icilmesi de kırışıklıkları arttırır. Dermatoloji veya estetik cerrahi uzmanları kimyasal peeling,laser cerrahisi, dermabrasyon ve ceşitli dolgu maddeleri ile bu kırışıklıkları tedavi edebilir.

Deri Kanseri - Deri kanserlerinin %90 ından fazlası guneş goren yerlerde gorulur. Yuz, boyun kulak, on kol ve eller en sık gorulduğu yerlerdir.
Deride en fazla gorulen 3 kanser tipi Bazal Hucreli karsinoma, Squamoz hucreli karsinoma ve Melanomdur.

Bazal hucreli karsinoma genellikle acık tenli kimselerde yuz , kulak, burun ve ağız etrafında gorulur. Kırmızımsı bir yama şeklinde başlayabileceği gibi; pembe, kırmızı veya beyaz renkli kabarıklıklar şeklinde de başlayabilir. İyileşmeyen ya da kısmi iyileşen kabuklu yara şeklinde gorulebilir. Bu tur kanserler erken yakalanırlarsa kolay tedavi edilir.

Skuamoz hucreli karsinoma genellikle hafif pullu yama şeklinde veya kabarık karnabahar biciminde gorulebilir. Erken yakalanır ve tedavi başlanırsa kolay tedavi edilir. Nadiren tedavi edilmezse oldurucu olabilir.

Melanom en tehlikeli olan deri kanseri turudur. Genellikle etrafı duzensiz, koyu kahve veya siyah ben benzeri oluşumlar şeklinde gorulebilir. Bazen kırmızı, mavi, beyazı da iceren cok renkli şekilde gorulebilir. Bu tip kanserler vucudun herhangi bir yerinde meydana gelebilir ve ancak erken yakalanırsa tedavi edilebilir. Eğer erken tanınmazlarsa; vucudun diğer alanlarına yayılarak olume neden olabilir.

Allerjik reaksiyonlar - Bazı insanlar guneşe maruz kaldıklarında allerjik reaksiyon gecirebilir. Bu reaksiyonlar guneş ile yalnızca kısa bir temas sonrasında gorulebilir. Guneş allerjisinde kırmızı lekeler, kabarıklıklar ve su toplaması bulguları olabilir. Kullanılan kozmetik, parfum, bitki, deriye uygulanan ilac ve guneşten koruyucu kremler guneş ile birlikte allerjik reaksiyona neden olabilir. Doğum kontrol hapları, antibiyotikler, tansiyon ilacları ve bazı depresyon ilacları guneş ile birlikte ceşitli reaksiyonlara neden olabilir. Boyle bir durumla karşılaşırsanız Dermatoloji Uzmanına başvurunuz.

Hastalıklar - Ucuk, Zona ve nadir rastlanan bir hastalık olan Lupus eritematozus guneşle tetiklenebilir.Ultraviyole ışınları gozde de katarağa kadar gidebilen hasara neden olur.

Guneşten Korunma Onerileri
En az 15 faktorlu geniş spektrumlu guneşten koruyucular dudak da dahil olmak uzere, tum guneş goren alanlara, bulutlu havalarda bile uygulanmalıdır. Suda iken veya terli iken guneşe maruz kalırsanız suya dayanıklı guneşten koruyucu kremler kullanınız. Guneşten koruyucunuzu 1.5 saatte bir uygulayın. Geniş şapka ve gozluk kullanın. Golgede kalmaya calışın. Guneşten koruyan sıkı dokumalı kıyafetler giyin. Saat 10.00- 16.00 saatleri arasındaki acık hava aktivitelerinizi daha erkene veya gec saate alın. Herkes guneşli gunlerden hoşlanır. Bu onerilere uyarak guvenli bir şekilde acık havada kanser ve yaşlanma kaygısı olmadan calışabilir ve zaman gecirebilirsiniz.