Et, balık ve kumes hayvanlarını tuketmeyenlere sut urunleri, yumurta gibi besinleri tercihli tuketenlere vejeteryan denir. Vejeteryanlar 3 ana gruba ayrılırlar.

Anadolu Sağlık Merkezi’nden Beslenme ve Diyet Uzmanı Aytac Ak, vejeteryan beslenmenin sağlıklı olup olmadığı konusunda merak edilen soruları yanıtladı.

Lakto-Ovo vejetaryenler: Hayvan eti tavuk, balık, kırmızı et yemezler ancak yumurta ve sut urunlerini tuketirler. Vejeteryanların %80-90’ı bu grubu oluştururlar.

Lakto vejetaryenler: Hayvan eti yemedikleri gibi yumurta, sut, yoğurt da tuketmezler.

Veganlar: Katı vejeteryan bu olan grup et, sut, yumurta tuketmedikleri gibi hayvansal hicbir besin maddesini tuketmezler. Bal, dondurma, yoğurt, muhallebi gibi hayvansal urunlerden yapılan besin maddeleri bu tur vejeteryanların yasakları arasındadır.

Bu uc ana grubun dışında, ovo-vejetaryen (sut tuketmeyip, yumurta yiyen), pesketaryen (hayvan eti olarak sadece balık tuketen) veya semi-vejetaryen (kırmızı et değil de beyazı tuketen) gibi değişik gruplar da bulunmaktadır.

Vejeteryan beslenme sağlıklı mıdır?
Vejeteryan beslenmeyi tek başına iyi veya kotu olarak nitelemek doğru değildir. Avantajlarını, riskli durumlarını iyi analiz etmek, eksikliği olması muhtemel besin maddelerini iyi bilmek gerekir. Vejeteryan beslenenlerin yaşam surelerinin daha uzun olduğunu gosteren bircok araştırma bulunmaktadır. Sık gorulen hastalıklar icin vejeteryanlığı değerlendirirsek;

Kanser hastalığı acısından değerlendirildiğinde; vejeteryan beslenenlerin daha az kanser olduğuna dair araştırmalar mevcuttur. Et icindeki homosistein, pişirme şekilleri ile okside olan yağ asitleri bircok kansere sebep oksidan madde et tuketimi ile alınmış olur. Hayvanlara verilen hormonlar, antibiyotikler, kimyasal besin bileşikleri hayvanların otlaklardan aldığı kimyasallar, etin kanserojen yukunu anlamlı derecede artırır. Ayrıca salam, sosis, sucuk gibi nitrat koyularak yapılan besinler kanserojen besinlerdir.

Vejeteryanlar hem bu oksidan maddeleri almadıkları gibi anti oksidan E vitamini, C vitamini, karotenoidler, biyoflavonoidler alımları oldukca yuksektir. Bu maddeler kanseri engelleyen besin maddeleridir.

En sık olume neden olan kalp damar hastalıkları yonunden de vejeteryan beslenmek avantajlıdır. Kalp damar hastalığının en onemli risk kan değeri olan LDL kolesterolun (kotu kolesterol) vejeteryanlarda oldukca duşuk olduğu onemli araştırmalarda gosterilmiştir. Vejeteryan diyetindeki hayvansal doymuş yağ oranının az alımı, homosistein alınmaması, posa, antioksidanların yuksek tuketilmesi bunun en onemli nedenlerindendir.

Ayrıca vejeteryan olanlarda daha az şişmanlık, diş curumesi gorulduğunu soyleyen araştırmalar da mevcuttur.

Vejeteryanlığın sakıncaları var mı?
Evet var. Oncelikle değerlendirilmesi gereken bu hastalıklarda et tuketiminin katkısı olduğu ama bu katkının etin doğal iceriğinden cok hayvanların buyutulmesi, etin işlenmesi ve pişirilmesine kadar gecen surecte gercekleştirilen uygulamalardır.

İyi planlanmamış bir vejeteryan diyetinde et ve sut onemli derecede bulunan Fe, riboflamin, B12, protein, kalsiyum, cinko gibi besin oğeleri eksikliği gorulebilir. Bu da bazı risk grupları icin tehlikelidir.

Bu risk grubuna kimler girer?
Bu risk grubuna hamileler, bebekler ve cocuklar girer.

Vejetaryan hamileler icin bir beslenme planı onerir misiniz?
Sabah: 2 dilim orta yağlı beyaz peynir, 1 haşlanmış yumurta, 2 tatlı kaşığı pekmez, 4-5 zeytin, ekmek, domates ve salatalık.

Kuşluk: Yarım cay bardağı kuru uzum.

Oğle: 1 tabak kurubaklagil, 1 tabak pilav ya da makarna, salata, (2 dilim beyaz peynir, zeytinyağlı, 1 tabak sebze yemeği, 1 dilim kepekli ekmek.

İkindi: 1 muz ya da 1 su bardağı cilek, 1 kase yoğurt ya da 5 ceviz.

Akşam: 1 kase corba, 1 tabak sebze yemeği, salata ( 2 dilim kaşar peynir), ekmek.

Gece: 20-25 kiraz veya yarım cay bardağı kuru uzum veya 20 fındık, 1 kase yoğurt

Vejeteryan birisi kendinde bu besin oğelerinin eksikliğinin olup olmadığını nasıl anlar?
Vejeteryansanız oncelikle kan sayımı (hemogram) ile kanınızı bir kez değerlendirtmelisiniz. Bu değerlendirmede demir eksikliği ve B12 bağlı anemi gorulecektir. B12 vitamini sadece ette bulunur ve eksikliği unutkanlığa ve sinir sistemi hastalıklarına neden olur. Bu nedenle bir vejetaryan idrarındaki metil-malonik aside baktırarak kendisinde boyle bir eksiklik bulunup bulunmadığını kontrol ettirmelidir.

Vegan tarzı vejeteryanlar ise bu analize gerek duymadan B12 vitamin suplamentleri başlamalıdır.

Eğer halsizlik, yorgunluk, sac kaybı, deri dokuntuleri, tırnak kırıkları, sık sık hastalanma, dudak–cilt lezyonları var ise ve vejeteryansanız bir uzmana danışmanız onerilir.

Kaynak: realage.com.tr