Laktoz temel olarak sut icinde bulunan disakkarid turu bir şekerdir. Disakkaridler iki farklı şeker turunun biraraya gelmesi ile oluşurlar. Glukoz ile galaktoz biraraya gelerek sut şekerini yani laktozu oluşturular.

Sindirim sistemine girdiğinde laktoz laktaz adı verilen bir enzim yardımı ile parcalanarak glukoz ve galaktoza ayrılır. Laktaz enziminin eksikliği ya da tam işlev gormemesi durumunda laktoz intoleransından soz edilir.

Temel anlamda laktoz intoleransı sut ya da sut ile uretilmiş urunleri sindirememek ya da bunda gucluk yaşamak anlamına gelir.

Sut intoleransı ya da laktaz eksikliği olarak da anladırılan bu durum tum dunyada en sık karşılaşılan sindirim bozukluklarından birisidir ve ozellikle Asya-Avrupa ırklarında daha fazla gorulur. Asya kokenli Amerikalıların %90'ında var olduğu tahmin edilmektedir. Kabaca bir tahminle dunya uzerinde yaşayan her 10 insandan birinin sutu sindiremediği sanılmaktadır.

Etiyoloji
Sut ile alınan laktozun barsaklardan emilebilmesi icin laktaz enzimi tarafından parcalanması gerekir. Laktaz ince barsak yuzeyinde bulunur. Bu enzimin seviyesi doğum sırasında en yuksek iken yaklaşık 2 yaşından başlayarak azalmaya başlar. Bu nedenle laktoz intoleransı zaman icinde ortaya cıkan bir durumdur. Hayvanlar aleminde de benzer durum soz konusudur. Pekcok hayvan ergenliğe ulaştığında sutu sindirebilme yeteneğini kaybeder.

Bunun yanısıra normal dışı gelişen laktaz eksikliği de soz konusu olabilir. Genetik geciş gosteren konjenital laktaz eksikliği son derece nadir bir durumdur.

Ote yandan bazı sindirim sistemi hastalıkları da barsak mukozasının normal yapısını bozarak sekonder laktaz eksikliğine neden olabilir. Bunlar:

Akut gasroenterit
Giardiasis ya da ascariasis gibi parazit hastalıkları
Crohn hastalığı
Colyak hastalığı
Radyasyona bağlı barsak iltihabı
Karsinoid sendrom
Whipple sendromu
Kwashiorkor
Kemoterapi
ve bazı kanser turleridir.

Klinik
Eğer barsaklarda laktaz aktivitesi yoksa ya da duşukse sindirilmeden kalan laktoz osmotik dengeyi bozarak barsak icinde sıvı ve elektrolit birikmesine neden olur. Genişleyen barsaklarda hareketlilik artar ve ishal ortaya cıkar. Ote yandan serbest halde yıkılmadan kalın barsaklara ulaşan laktoz buradaki bakteriler tarafından fermentasyona uğrar ve ortaya hidrojen gazı cıkar. Fazla miktardaki hidrojen hem ishali arttırır hem de gaz ve şişkinik başta olmak uzere diğer sindirim sistemi yakınmalarına yol acar.

Laktoz intolerensının beliritleri

Aşırı gaz
Şişkinlik
Bulantı
İshal

gibi sindirim sistemi yakınmalarıdır. Yakınmalar laktoz iceren besinleri aldıktan 30-120 dakika sonra ortaya cıkar. Bazı kişilerde yakınmalar fazla miktrda laktoz aldıktan sonra ortaya cıkarken orneğin 1 bardak sut gibi miktarlarda gorulmeyebilir.

Bebeklerde en yuksek duzeyde olan laktaz aktivitesi dietteki sut miktarındaki azalmaya paralel olarak azalır.Bazı insanlarda laktaz aktivitesi cok duşuk olmasına karşın belirtiler ortaya cıkmaz. Bu durumun nedeni bilinmemektedir.

Laktoz intoleransı genelde rahatsızlık verici bir durum olmakla beraber hayati bir sorun yaratmaz.

Tanı
Laktoz intoleransının tanısı genelde klinik bulgular ile konur.

Bunun icin en basit yontem birkac gun sureyle laktoz iceren besinlerden uzak durulmasıdır. Daha sonra 2-3 bardak sut icilir. Eğer karın ağrısı ve yakınmalar ortaya cıkıyor ise laktoz intoleransınız var demektir.

Eğer kesin bir tanı istenir ise bazı labovatuar incelemelerinin yapılması gerekebilir.

Laktoz tolerans testi: Aclık kan şekeri olculdukten sonra laktoz iceren sıvı icilir ve daha sonra birkac kez kan şekeri olcumu yapılır. Eğer kan şekeri yukseliyorsa laktoz intoleransı yok demektir.
Soluk testi: Laktoz iceren bir sıvı icildikten sonra nefeste hidrojen gazı olculur
Biopsi: Barsaktan biopsi alınır.

Tedavi
En etkin ve tek tedavi şekli dietten laktoz iceren urunleri cıkarmaktır. Tedavinin şekli yakınmaların şiddetine gore değişir. Hafif yakınması olan kişilerde alınan sut urunu miktarının azaltılması yeterli olurken şiddetli olgularda tamamen laktozsuz diet gerekli olabilir.

Cok hassas kişilerde orneğin kahve kremasının icindeki cok az miktardaki laktoz bile yakınmalara neden olabilir.

Hangi gıdalarda laktoz vardır
En sık tuketilen laktoz kaynakları şunlardır:

Sut
Tereyağ
Margarin
Yoğurt
Peynir
Suttozu
Bazı ekmek turleri ve hamur urunleri
Bazı hazır gıdalar
Cukulata

Yoğurt bu urunler arasında farklı bir yere sahiptir. İcindeki bakteriler laktozu parcalarlar ve sut icemeyen pekcok kişi rahatlıkla yoğurt yiyebilir

Son donemlerde piyasada laktazlı sut ve sut urunleri ya da laktozu alınmış sut ve bu sutten yapılmış urunler satılmaktadır. Bu urunlerin tuketilmesi de yakınmaların ortaya cıkmasını engeller.

Hamilelik ve laktoz intoleransı
Hamileliğin laktoz metabolizması uzerindeki etkisi sabit değildir. Her kişide farklı durumlar ortaya cıkabilir. Daha onceden sorun yaşamadığı halde hamilelik sırasında sutu sindirmede gucluk yaşamayan başlayan kişiler olduğu gibi tam tersi şekilde laktoz intoleransının hamilelikte daha iyiye gittiğini bildiren kadınlar da vardır. Burada onemli olan rahatsızlığının nedeninin laktoz metabolizmasında ortaya cıkan bir sorun mu yoksa gebeliğe bağlı diğer sindirim sorunları mı olduğunun ayrımının doğru yapılmasıdır. 1996 yılında yapılan bir araştırmada laktoz intoleransı olan kadınların hamileliklerinin son donemlerinde laktozu hamilelik oncesi doneme gore daha kolay tolere ettikleri, doğumdan bir sure sonra ise durumun eski haline donduğu saptanmıştır. nedeni tam olarak bilinmeyen bu durumun olası nedenleri arasında barsak hareketlerinin yavaşlaması ve dolayısı ile laktozun barsaktan geciş suresinin uzaması ile barsaklardaki bakterilerin yuksek laktoz alımına gosterdikleri uyum olabileceği ileri surulmuştur.

Eğer laktoz intoleransı nedeni ile sut icemiyorsanız endişelenmeyin. Hamilelikte sut onemli bir kalsiyum kaynağı olmakla birlikte kalsiyum almak icin tek yontem değildir. Diğer pekcok yol ile vucudunuzun ve bebeinizin gerek duyduğu kalsiyumu alabilirsiniz.

Sutu az miktarlarda icmeye calışın. Laktoz intoleransı olan pekcok insan bir seferde yarım bardak ya da daha az sutu tolere edebilmektedir. Gunde 3-4 defa azar azar icmeyi deneyin
Piyasada satılan laktazlı ya da laktozu azaltılmış sutleri icmeyi deneyin. Light sut ictiğinizde yeterli kalsiyumu alırken hem gereksiz yağ almamış olursunuz.hem de daha kolay sindirebilirsiniz.
Sutu yemeklerle birlikte icmeyi deneyin. Genelde yemekle birlikte alınan sut daha kolay sindirilir.
Bakterilerle fermente edilmiş yoğurt, beyaz peynir gibi sut urunleri sute gore cok daha kolay sindirilir.
Kalsiyum ile desteklemiş meyve suları icebilirsiniz.

Tum bu yontemlerin başarısız olması durumunda ise kalsiyum iceren vitaminler kullanabilirsiniz.



KAYNAKLAR

Hermans MM, Brummer RJ, Ruijgers AM, Stockbrugger RW: The relationship between lactose tolerance test results and symptoms of lactose intolerance. Am J Gastroenterol 1997 Jun; 92(6): 981-4
Patel YT, Minocha A: Lactose intolerance: diagnosis and management. Compr Ther 2000 Winter; 26(4): 246-50
Suarez FL, Savaiano DA, Levitt MD: A comparison of symptoms after the consumption of milk or lactose- hydrolyzed milk by people with self-reported severe lactose intolerance. N Engl J Med 1995 Jul 6; 333(1): 1-4
Suarez FL, Savaiano D, Arbisi P, Levitt MD: Tolerance to the daily ingestion of two cups of milk by individuals claiming lactose intolerance. Am J Clin Nutr 1997 May; 65(5): 1502-6
Szilagyi A, Salomon R, Martin M, Fokeeff K, Seidman E. Lactose handling by women with lactose malabsorption is improved during pregnancy. Clin Invest Med 1996 Dec 19:416-26
Vesa TH, Marteau P, Korpela R: Lactose intolerance. J Am Coll Nutr 2000 Apr; 19(2 Suppl): 165S-175S
Villar J, Kestler E, Castillo P, Juarez A, Menendez R, Solomons NW. Improved lactose digestion during pregnancy: a case of physiologic adaptation? Obstet Gynecol 1988 May 71:697-700