Vucut ısısını ayarlıyor, gormemizi, duymamızı, hissetmemizi, aşık olmamızı bile o sağlıyor. Tum bunlara vucutta bin 400 gram ağırlığındaki beyin neden oluyor.
Oyle karmaşık bir organ ki, beynin nasıl işlediğine de insan aklı yetmiyor! Uzmanlar ‘Beynin ne yaptığını biliyoruz ama ne yapacağını bilmiyoruz’ diyor. İnsanın beyniyle ilgili cozduklerini merak ediyorsanız, işte birkac başlık…

Vucudun her yaptığını, iceceğine kadar kontrol eden beyin kac kilo?
Unlu fizikci Einstein’in beyni bin 230 gramdı halbuki yetişkin bir erkeğin beyni ortalama bin 400 gram ağırlığında. Bin 400 gramı gozunuzde canlandırmanız icin beş elmanın ya da altı orta boy domatesin ortalama ağırlığına denk diyebiliriz.
Beynin anatomik yapısı nasıl?
Beyin vucudumuzdaki oksijenin ve kanın yuzde 20′sini kullanıyor. İceriğindeki protein, yağ, 100 bin mil uzunluğunda damar, 100 milyar sinir hucresiyle beynimiz ayakkabılarımızı en son nerede cıkardığımızı bile bize hatırlatır.
Beynimizi nasıl genc tutarız?
ABD’deki Human Performance Laboratory at Presbyterian Hospital of Dallas’ın yoneticisi Noroloji Uzmanı Malcolm Stewart, 80 ila 100 yaş arasında olan rahibeler uzerinde bir araştırma yapmış. Rahibeler hayatları boyunca sigara icmemiş, alkol kullanmamış ve sağlıklı beslenmiş. İlerleyen yaşlarına rağmen calışmaya devam etmişler ve dua ederek, orgu orerek, muzik dinleyerek, yuruyerek, bahcede calışarak zihinlerini meşgul etmişler. Bu rahibeler oldukten sonra otopsileri yapılsın diye beyinlerinin incelenmesine izin vermiş.
Rahibelerin ileri yaşlarda bile Alzheimer hastalığıyla hic karşılaşmadıklarını belirten Dr. Stewarts ‘Bunun sırrı, hayatın icinde yer almaları. Bedensel ve zihinsel aktiviteler fiziksel yaşlanmayı engellemez ama hareketlerinizin devam etmesini sağlar. İleri yaşlarda dinc kalmayı ilaclarla veya pillerle yapamazsınız. Bunu kendinizi fiziksel ve zihinsel olarak doğru şekillendirdiğinizde başarabilirsiniz’ diyor.
Beslenme şekli beyni nasıl etkiler?
Beynin temelini oluşturan hipotalamus, insanın iştahını belirliyor. Beynin yoneticisi olarak da adlandırabileceğimiz on lob sizin secim yapmanızı sağlar. ‘Kızarmış patates mi yoksa haşlanmış mı?’ sorusunun yanıtını beyin veriyor. ABD’deki Baylor Universitesi Tıp Merkezi’nden Dion Graybeal kotu beslenmenin damar hastalıklarına yol actığını anımsatarak, ‘Damar hastalıkları omrun kısalması ve beynin algılaması uzerinde doğrudan etkili. Cunku damarlar sayesinde beyin hucrelerine oksijen ve enerji gidiyor. O nedenle Akdeniz tipi beslenilmeli, sigara ve alkol kesinlikle kullanılmamalı’ diyor.
Beynimizi zinde tutmanın puf noktaları nedir?
Uzmanlar zihni aktif ve uyanık tutmanın beynin zinde kalmasına yardımcı olduğunu soyluyor. Boylece beyninizin duşunsel bolgeleri, muhakeme ve işlem yapma alanları ile gorsel-uzamsal bolgeler gibi farklı alanlarını calıştırır. Yoğun zihinsel aktiviteler beyni doğrudan olumlu olarak etkiliyor. Geceleri altı ila sekiz saat arasında uyuyun, bulmaca cozun, muzik dinleyin. Unutmadan başkalarının hayatlarını iyileştirmek icin cabalamak da beyni zinde tutuyormuş!
Beynin iki bolumu ayrı alanlarla ilgilenir mi?
İlgileniyor. Yapılan araştırmalara gore okuma gibi dille ilgili aktivitelerle oncelikli olarak beynin sol, sudoku gibi sayısal etkinliklerle ise sağ bolge ilgileniyor. Muzik ise her ikisiyle! Turkiye Norolojik Bilimler Vakfı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Ertaş, ‘Konuşmanın hakimi sol beyin. Bir ornek verecek olursak, İtalyan gemicinin sol beyni tahrip oluyor, konuşamıyordu ama şarkı soyluyordu’ diyor.
Bebek anne karnındayken, annenin cok fazla balık tuketmesi bebeğin zekasını etkiler mi?
Turkiye Norolojik Bilimler Vakfı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Ertaş, balığın tek başına yetmediğini soyluyor: ‘Beyin icinde onemli olan proteinli gıdalar almak, dengeli beslenmek. Hayvansal proteinler onemli. Balık da yesek et de yesek bağırsakta aynı şekilde acılıyor.
Dolayısıyla anne adayı balık yesin, bebek zeki olsun diye bir şey yok. Balık yağ acısından iyi. Bu annenin sağlığına faydalı.’
Erkekle kadının beyni farklı mı işler?
Prof. Dr. Mustafa Ertaş, kadın beyninin erkeğe gore 200 gram daha hafif olduğunu soyluyor. Ertaş ‘Tabii bu başka bir anlama gelmiyor’ diyor. Ertaş’ın verdiği bilgiye gore icsel duygular, cinsellik, hırs erkek beyninde daha baskın. Kadınların ise matematik ve mantık zekası daha iyi.
Beynimizin yuzde kacını kullanıyoruz?
Eskiden yuzde 10′unu hatta sadece yuzde 2′sini bile kullandığımız soylendi. Gunumuzde sinir bilim ve beyin goruntuleme tekniklerindeki gelişmeler sayesinde beynimizdeki tum sinirlerin ceşitli eylemler sırasında aktive olduğunu goruyoruz. Yani kullanmadığımız herhangi bir sinir ağı bulunmuyor. Herhangi bir darbe ya da yaşlanma sonucu kaybedilen sinirler sonucu beyin kapasitesinin olumsuz etkilenmesi de bundan.
Aşık olunca beyinin kimyası değişir mi?
Yapılan araştırmalar aşkın beynin kimyasını değiştirdiğini ortaya koyuyor. Londra Universitesi Norobiyoloji profesorlerinden Semir Zeki, fonksiyonel MRI kullanarak yaptığı araştırmada, 17 kişiye once sevdiği kişinin, ardından da arkadaşlarının fotoğrafları gosterilerek, serebral kan akışları izlendi. Araştırmada aşkın, kişilerdeki muhakeme yeteneğini yitirdiği ve saplantılı kişilik bozukluğuna neden olduğu ortaya cıktı. ‘Aşkın gozu kordur’ sozu de buradan geliyor.

Kaynak