Hapşırık, burun tıkanıklığı, kaşıntı ve su gibi akıntı ile kendini hissettiren alerjik rinit genelde cok rahatsız edici değildir, hafif gecer. Ancak bazı kişilerde calışmayı ve gunluk yaşamı engelleyecek kadar şiddetli olabilir.


ENT Tıp Merkezi KBB ve Baş-Boyun Cerrahisi uzmanlarından Op. Dr. Mustafa Uzeyir hakkında bilgi verdi.

Alerji vucudumuzun değişik organ ve dokularında bazı maddelere karşı aşırı duyarlılık oluşmasıdır. Alerjinin hastalık olarak adlandırılabilmesi icin bu duyarlılığın vucuda zarar verir hala gelmiş olması gerekir. Cevreden gelen yabancı alerjik maddeler goz, burun, boğaz gibi yerlerden vucuda girerken, burada onların iceri girmesini engelleyici reaksiyonla karşılaşırlar. Normal şartlarda bu vucudumuzun korunması icin gereklidir. Bazı insanlarda bu reaksiyon normalden fazladır. Bu tur insanlara 'alerjik bunyeli' insanlar, bu tur maddelere de 'alerjen' denir. Alerji genetik bir ozelliktir, soyacekim gosterir.
Alerjik hastalık bulguları ve tanısı alerjinin etkilediği doku ve organa gore değişir. Burunda oluşan alerjik hastalığa alerjik rinit denir.

Halk arasında alerjik rinit; saman nezlesi bazen de yaz nezlesi olarak adlandırılır. Samanın kendisi alerjik olmamakla birlikte havadan gelerek uzerine konan alerjik maddeler hastalığa yol acmaktadır.

Alerjiye ne sebep olur?
Vucudun savunma sistemi, yabancı maddelere karşı savaşan maddeler uretir. Bunlar alerjenlerle karşı karşıya geldiğinde, vucutta istenmeyen etkiler oluşturan maddeler salınır. 'Histamin' bunların icinde en bilinenidir ve burnu doşeyen dokuda şişme, kaşınma, iritasyon ve aşırı salgıya sebep olur.

Hangi alerjenler burunda alerji yaratırlar?
Hava ile taşınabilecek kadar hafif ve belirli boyutta olan, burun dokusunda depolanabilecek bitki, hayvan protein parcaları ve yabancı maddeler alerji oluşturur. Sık gorulenleri cicek polenleri, mantar sporları, hayvan derisi dokuntuleri ve ev tozudur.

Polenler Hangi Ayda Yoğun Olur?
Turkiye'de yapılmış bir araştırmada polenlerin aylara gore yoğun olarak havada bulunduğu donemler şoyle tespit eilmiştir:

Ocak, şubat, mart aylarında, fındık, ardıc, mazı, selvi, kavak, dişbudak, kızılağac, kocayemiş, supurgelik, orman gulu

Nisan, mayıs, haziran aylarında, fındık, ardıc, mazı, selvi, dut, dişbudak, meşe, zeytin, cam, at kestanesi, kocayemiş, supurgelik, orman gulu, ısırgangiller, buğday, arpa, mısır, yulaf, cavdar, pirinc, havuc, baldıran otu, kereviz, dere otu, sinir otu, kuzu kulağı, cayır otu

Temmuz, ağustos, eylul aylarında, ıhlamur, akasyalar, cam, kocayemiş, supurgelik, orman gulu, papatyagiller, ısırgangiller, buğday, arpa, mısır, yulaf, cavdar, pirinc, havuc, baldıran otu, kereviz, dere otu, sinir otu, kuzu kulağı, sık gorulen alerjenlerdir.

Ekim, kasım aylarında, ardıc, mazı, selvi, sedir, kocayemiş, supurgelik, orman gulu, papatyagiller, sık gorulen alerjenlerdir.

Mantarlar:
Bunlar bildiğimiz mayalama yapan mantarlardır. Olu yaprak, cimen, saman, diğer tahıl sapları, tohum ve toprak uzerinde urerler. Donmadıkları icin mantarlar neredeyse butun yıl alerji yapabilir. Sadece kışın karla kaplı olduklarında etkin olamazlar.
Kapalı ortamlarda mantarlar ev bitkileri, toprak, bodrum, merdiven altı gibi loş ve nemli yerlerde urer. Peynir ve fermentasyona uğratılmış alkollu iceceklerde de bulunabilir.

Hayvan Epitelleri, Ev Tozları:
Hayvan alerjenleri (kedi, kopek, at ve diğer evcil hayvanların yunleri, derileri), ev tozu gibi alerjenler yıl boyunca alerji yaparlar. Ev tozu alerjisinde akar denilen gozle gorulemeyecek kadar kucuk bocekler rol oynar. Kışın artan alerjinin sebebi kapalı ortam, kalorifer ve sobaların sıcaklık etkisiyle ev tozunun artmasıdır.

Alerjiler onemli olabilir mi?
Alerjik bunyesi olanların, soğuk algınlığına, nezleye, sinus ve kulak enfeksiyonlarına karşı direncleri azalır. Bu enfeksiyonlar daha ağır seyrettiği icin astım gelişebilir.

Tedavide Ne Yapılabilir?
En ideal olan, alerjen maddelerden uzaklaşmaktır.
'Ev temizlerken veya otlarla uğraşırken maske takılmalıdır.
'Havalandırma varsa hava filtreleri sık değiştirilmeli ve hava temizleyicisi kullanılmalıdır.
'Ağır polen mevsiminde kapı ve pencereler mumkun olduğunca kapalı tutulmalıdır.
'Ev icinde bitki ve alerjik hayvan bulunmamalıdır.
'Yun ve kuş tuyu battaniyeler, yastıklar, elbiseler kullanılmamalıdır.
'Sentetik, anti-alerjen carşaf ve nevresimler kullanılmalıdır.
'Genel sağlığa ozen gosterilmeli, sık egzersiz yapılmalıdır.
'Sigara ve dumandan uzak olunmalıdır.
'Karbonhidratı duşuk ve vitaminli yiyeceklerle (ozellikle vitamin-C) dengeli beslenilmelidir.
'Kışın evdeki hava ısınmanın etkisiyle oldukca kuru olduğu icin nemlendirici cihazlar faydalıdır. Nemlendiriciler uzerinde mantar ureyebileceği icin dikkat edilmelidir.

Hekim sizin icin ne yapabilir? Kulak-burun-boğaz hekimi sizi tam olarak muayene etmelidir. Burun ve sinuslerinizin detaylı muayenesi alerjiye eşlik eden enfeksiyon, alerjik şikayetleri artıran ve tedaviyi zorlaştıran burun eğriliği, polip gibi hastalıklar olup olmadığı araştırılmalıdır. Gerekiyorsa alerji testleri ile neye karşı alerji olduğu belirlenmelidir.

Alerjik cilt ( Prick) testi: Kola ya da sırta alerjen maddelerin damlatılması ve cildin hafifce cizilerek hassas hale getirilmesi şeklinde uygulanır.

Kanda alerji testleri: Alerjenlere karşı oluşan sipesifik IgE dediğimiz ozel maddelerin kanda tek tek ya da gruplar halinde belirlenmesidir.

Tedavide ne yapılır?
Hekiminiz bunlardan hangisinin sizin icin daha uygun olduğuna karar verecektir. Tedavi, aynı zamanda uygun cevre kontrolunu de icerir. Uygun hikaye ve muayene sonucu hangi maddelere karşı alerji olduğunu tespit icin testlerin yapılıp yapılmaması gerektiğine karar verecektir.
Havayolu ile gecen alerjenlerin tedavisinde temel prensip bunlardan uzak durmak; mumkun olmuyorsa ilac veya uygun aşı yaptırmaktır. Alerji tedavisi icin değişik ilac grupları mevcuttur. Aşı tedavisinde kişiye testler sonucu belirlenen alerjik olduğu madde cok duşuk dozlardan başlanıp artırılarak verilir. Aşılar yapılmaya başlandıktan birkac hafta sonra etkileri gorulebilir. Fakat daha kalıcı bir etki sağlamak icin uc ile beş yıl arasında uygulanmalıdır. Aşı tedavisinin uzun surmesi ve aşının mutlaka başlandığı sağlık kurumunda yapılabiliyor olması hasta acısından zorluk oluşturmaktadır. Bu nedenle son yıllarda ozellikle cocuklarda olmak uzere ağızdan damla şeklinde verilen oral aşılar uygulamaktadır.