Sağlık alanında en cok tartışılan haberler vitaminler uzerine. "Kullanmalı mı, kullanmamalı mı?" sorusu hep gundemde. Son araştırmalara gore vitaminler, ozellikle 10 tanesi, doktora danışmadan kullanıldığı takdirde cok ciddi problemlere yol acıyor.

İnternete girip "vitamin" diye yazdığınızda karşınıza milyonlarca sayfa cıkıyor: Hatta "vitamin" kelimesi unlu aktor "Brad Pitt'ten 6 kat daha fazla sonuc veriyor. Vitaminle ilgili iceriğe baktığınızda ise "beyin fonksiyonlarını geliştirir", "seks gucunu artırır", "kanserden korumaya yardımcı olur" gibi ibarelerle karşılaşıyorsunuz. Bu yuzden sadece Amerika'da insanlar daha uzun yaşamak, yaşlanmayı yavaşlatmak ve olumcul hastalıklardan korunabilmek umuduyla yılda 7.5 milyar doları vitaminlere yatırıyor!

Ancak yapılan son araştırmalar bu iddiaları curutmekle kalmıyor aynı zamanda bazı vitaminlerin, denetimsiz ve fazla dozajda alındığında zararlı olabileceğini iddia ediyor. Orneğin Amerikan Tıp Birliği yayın organının raporuna gore antioksidan vitaminleri yanlış dozlarda kullanmak olum riskini yuzde 16 artırabiliyor. Washington Universitesi araştırmacılarının gecen mayıs ayında sonuclandırdığı bir araştırmanın verilerine gore ise, 10 yıldan uzun bir sure boyunca yuksek dozda E vitamini kullanmak, sigara icenlerde akciğer kanseri olma riskini artırıyor.

Yine Amerikan Ulusal Kanser Araştırma Enstitusu'nun araştırmacılarına gore gunde birden fazla multivitamin kullanan erkeklerin, kullanmayanlara gore prostat kanserine yakalanma riski daha fazla. Şimdi bu iddialara derinlemesine goz atalım.

ANTİOKSİDANLAR MASUM MU?

Kısa bir sure once, antioksidan konusunda yapılan bir araştırma pek cok insanı şaşırttı ve buyuk bir tartışmaya yol actı. A vitamini, beta karoten (A vitamininin bir başka bicimi) E ve C vitamini uzun yıllar hastalıklarla savaşmada kullanıldı. Cunku bu vitaminlerin hucrelere zarar veren ve yaşlanmayı hızlandıran serbest radikallere karşı koruyucu etkisi olduğu duşunuluyordu. Fakat Amerika'da 181 bin yetişkinle yapılan araştırma gosterdi ki A vitamini, beta karoten ve E vitaminini birlikte veya tek başına kullanmak insanın olum riskini yuzde 16 artırıyor!

Bu son veriler manşetlerde yerini aldı ama acıkcası herkesi inandıramadı. ABD'nin onde gelen sağlık uzmanları iddiaların sahiplerini ağır bir dille eleştirdiler. Antioksidan Araştırma Laboratuarı ve Amerikan Beslenme Araştırma Merkezi"nin Başkanı Jeffrey Blumberg sonucların saptırıldığını soyledi.

Ancak Amerikan Kızıl Hacı'ndan Bernadine Healy araştırmayı "aptalca" ve "alarm verici" olarak nitelendirdi. Danimarka"daki Kopenhag Universitesi uzmanlarından Christian Gluud "Eğer ozel bir tedavi icin doktorunuz onermiyorsa neden vitaminlere para yatırasınız ki?" derken gerekli vitaminleri bizzat meyve ve sebzelerin kendisinden almamız gerektiğini vurguluyordu.

MULTİVİTAMİN PROBLEMİ

Amerikan Ulusal Kanser Enstitusu'nun prostat kanseriyle ilgili bulguları ortalığı iyice karıştırdı. Zira bu kez suclu olan multivitaminlerdi! Araştırmacılar, gunde bir kereden fazla multivitamin kullanan erkeklerin prostat kanserine yakalanma risklerinin kullanmayanlara oranla yuzde 32 arttığını tespit etti! Risk ailesinde kanser vakası gorulen ve multivitaminle birlikte selenyum ve beta karoten alanlarda en ust seviyeye cıkıyor. Ancak butun bu tabloya rağmen evinizdeki multivitamin kutularını tamamen atmamanızı oneriyoruz. Cunku pek cok uzman gunde tek bir multivitamin almanın (ozellikle sebze, meyve veya bakliyat yemeyenler icin) akıllıca bir secim olduğunu soyluyor.

C VİTAMİNİ VE SOĞUKLAR

Son araştırmaların bir diğer sonucu da ozellikle kışın başvurduğumuz C vitamininin, zararı olmasa da bir işe yaramıyor olması. "C vitaminin soğuk algınlığına iyi geldiği" iddiasından yola cıkalım. 30 araştırmanın sonucuna dayanarak hazırlanan bir raporda ilginc bir sonuctan bahsediliyor. 11 bin kişiye gunde 200 mg vitamin C verilmiş. Ve sonuc olarak bu insanlar grip gecirdiklerinde hastalığın suresinde veya şiddetinde diğer insanlardan bir farkı olmamış. C vitamini maraton koşucuları veya kayakcılar gibi yoğun stres altında yaşayan sporcularda etkili olabiliyor. Ancak bu araştırmalara gore uzmanların onerisi geri kalanların C vitamini kullanmamaları yonunde.

DOZAJ TEHLİKESİ

Pek cok insan vitaminlerin recetesiz ve eczane dışındaki yerlerde de satılabildikleri icin tehlikesiz ve doğal olduğunu duşunuyor. Ancak bu konuda yanılıyor. Orneğin E vitaminini yuksek dozda kullanmak, (eğer kanı sulandırıcı bir şey de kullanıyorsanız) kanama riskini arttırıyor. ABD'nin onde gelen universitelerinden Johns Hopkins araştırmacıları gunde 400 uniteden fazla E vitamini almanın yuksek olum riski taşıdığını ve bunun onune gecilmesi gerektiğini savunuyor. (Bu konudaki bir teori de yuksek dozun insanın doğal bağışıklık sistemini zedelediği yonunde.) Niyasin adlı minerali, cok yuksek dozda almak karaciğere zarar verebiliyor ve zaman icinde başka problemlere de yol acabiliyor. Cok fazla A vitamini almak da karaciğer ve akciğer kanseri riskini arttırabiliyor. A vitamininin fazlası bebeklerde doğumsal sorunlara ve kemik yoğunluğunun azalmasına neden olabiliyor.

Tuketicilerin gozden kacırdıkları bir nokta da işlenmiş yiyecekler ve "diyet" yiyeceklerin (ister enerji bar olsun ister kraker) ekstra vitamin ve minerallerle zenginleştirilmiş olması. Hatta şişelenmiş bazı sular, meyve suları ve soda bile "daha sağlıklı olmaları" gerekcesiyle vitamin takviyesi icerebiliyorlar. Bu urunlerden sık ve yuksek miktarda tuketmek zaten doz aşımı anlamına geliyor. Gerci uzmanlar "nadiren gorulebilir" diyor ama bu "doz aşımının" olume kadar goturebilecek kotu yan etkilerinin olabileceğini soyluyorlar. ABD'de Cleveland Clinic'in Wellness Bolum Başkanı ve aynı zamanda unlu kalp uzmanı Dr Mehmet Oz'le birlikte "Siz" adlı sağlık kitabı serisinin yazarı Michael Roizen, gereğinden fazla vitamin yuklemesinin problem yaratacağını soyluyor. Ozellikle cok fazla A vitamini almak osteoporoza, norolojik problemlere, baş ağrısına neden olabiliyor. Vitamin ve mineraller bazen bazı ilacların icinde sanıldığından daha az bulunabiliyor ve bu da gozden kacabiliyor. Orneğin yine ABD'de yapılan bir araştırmada B Kompleksi takviyeleri analiz edilmiş. Ve bu urunlerin yarısından fazlasının iddia edilen miktarda folik asit icermediği tespit edilmiş. Amerikan İlac Dairesi uzmanları onumuzdeki yıllarda bunun onune gecileceğini soyluyor.

HİC Mİ YARARLARI YOK?

Vitaminlerle ilgili iyi haberlerimiz de var. Araştırmalar, D vitamininin kemik sağlığı acısından cok onemli olduğunu ortaya koyuyor. ABD Ulusal Osteoporoz Derneği 50 yaşın altındaki yetişkinlerin gunluk 1000 mg kalsiyum ve 400-800 unite arasında D3 Vitamini almaları gerektiğini soyluyor. 50 ve ustu yaştakilerinse gunluk 1200 mg kalsiyum ve 800-1000 unite D3 almaları gerekiyor. D vitamininin başka faydaları da bulunuyor. Yapılan son araştırmalar D vitamini ile kanser ve diğer hastalıklar arasında da bağların olduğunu gosteriyor. Yani D vitamini almanın az da olsa onleyici etkisi var. Post menopoz donemindeki bir kadının da kemik erimesi riskine karşı daha cok kalsiyum ve D vitamini alması gerekiyor.

HAP YERİNE SEBZE MEYVE!

Vitaminle ilgili son araştırmaların dikkat cektiği tek bir ortak nokta var: O da vitamin ve mineralleri haplardan almak yerine onları ihtiva eden besinlerden almanın en yararlısı olduğu. Uzmanlar en azından bu konuda hem fikir! Onlar bunu "doğanın dengesi" olarak acıklıyor. Cunku bazı besinleri veya onlardan gelecek yararları laboratuar ortamında uretmenin imkÂnı yok! Harvard Universitesi'nde yapılan bir araştırmanın sonuclarına gore C, E vitamini ve beta karoteni besin yoluyla aldığınızda kalbiniz korunuyor. Buna gore de haplar, ancak yetersiz beslenme durumunda destekciniz oluyor.

ABD Ulusal Kanser Enstitusu'nun son araştırması; gunde bir kereden fazla multivitamin kullanan erkeklerin prostat kanserine yakalanma risklerinin, kullanmayanlara oranla yuzde 32 arttığını gosteriyor.

Dikkatli almanız gereken 10 vitamin

Hepimizin daha sağlıklı olmak ve uzun yaşamak icin vitamin ve minerallere ihtiyacı
var. Ancak bu ihtiyacı yuksek dozda kapsullerle gidermek care değil. Beslenmemiz ve kullandığımız vitaminler arasında bir denge gozetmeliyiz. Aşağıdaki tabloya bakarak vitamin ve minerallerle ilgili detaylı bilgi edinebilirsiniz. Vitamin kurune başlamadan once (ozellikle surekli aldığınız bir ilac varsa) bir doktora başvurmanızı oneriyoruz.

A VİTAMİNİ

Fazla miktarlarda kullanıldığında toksik etkisi olabiliyor. A vitamini baş ağrısına yol acabiliyor. Aynı zamanda karaciğer, kemik ve merkezi sinir sistemi bozukluklarına da neden olabiliyor.
ONERİLEN DOZ:Erkekler gunde 900 mcg, kadınlar 700 mcg. Orta buyuklukte bir havuc 600 mcg A vitamini iceriyor. Koyu lifli gıdalar, meyveler ve tatlı patates de bol miktarda A vitamini ihtiva ediyor.

BETA KAROTEN
Vucut bunu A vitaminine ceviriyor. Beta karoten alan ve aynı zamanda sigara kullananların (duzenli kullanımda) akciğer kanserine yakalanma riski artıyor. Bir başka yeni araştırmanın sonucuna gore de kanında yuksek seviyede beta karoten bulunan erkeklerin olmayanlara oranla prostat kanserine yakalanma riski 3 kat artıyor.
ONERİLEN DOZ:Beta karoten takviyesi almanız gerekmiyor. Beta karoteni koyu renkli sebzeler ve narenciyelerden alabilirsiniz.


C VİTAMİNİ
C vitamininin bizi soğuk algınlığı, kalp rahatsızlıkları, katarakt veya kanserden koruduğuna dair kanıtlanmış bir calışma yok.
ONERİLEN DOZ: Erkekler gunde 90 mg, kadınlar 75 mg alabilir. Sigara icenlerin 35 mg ekstra C vitaminine ihtiyacı var. Bir su bardağı portakal suyu hemen hemen gunluk tum C vitamini ihtiyacınızı karşılıyor.

E VİTAMİNİ
Yuksek dozu kanın incelmesine neden olabiliyor. Bunu tansiyonun kontrol dışı yukselmesi izleyebiliyor. Kalbi koruduğuna ve kanseri onlemeye yardımcı olduğuna dair henuz bir kanıt yok.
ONERİLEN DOZ: Gunluk 15 mg. Bir avuc kavrulmuş badem gunluk ihtiyacınız olan miktarın yaklaşık yarısını ihtiva ediyor.

SELENYUM
Selenyum son zamanlarda bazı besinlere takviye olarak eklenebiliyor. Ancak fazla kullanım bu mineral icin de riskli. Yeni araştırmaların sonucları gosteriyor ki kapsul olarak yuksek dozda selenyum almak tip 2 diyabet riskini arttırıyor.
ONERİLEN DOZ: Gunluk 55 mcg oneriliyor. Bunu ton balıklı bir adet sandvicle veya bir avuc fındıktan almanız mumkun.

FOLİK ASİT
Hamilelerin, mutlaka kullanması gereken bir mineral. Ancak geri kalanlarımız icin kalp hastalıkları, kanser ve depresyon gibi hastalıklardaki etkisi kanıtlanmamış.
ONERİLEN DOZ: Gunluk 400 mcg. Koyu, lifli sebzelerden ve tam buğday unlu ekmeklerden de folik asit alınabiliyor.

NİYASİN
Bu bir tur B vitamini ve yuksek kolesterolle mucadelede kullanılabiliyor ancak, doktor kontrolu altında olmak şartıyla.
ONERİLEN DOZ: Erkekler icin gunluk 16 mg, kadınlar icin 14 mg oneriliyor. Bir multivitaminin icinde genellikle 20 mg niyasin bulunuyor. Et, balık, yumurta ve fındık da niyasin barındırıyor.

LİKOPEN
Amerikan İlac Dairesi'nin (FDA) yaptığı iki yeni araştırma likopenin ister kapsul olarak alınsın ister domates gibi kırmızı sebzelerden doğal yolla alınsın, kanserle savaşmada buyuk etkisi olmadığını gosteriyor.
ONERİLEN DOZ: Ekstra almaya gerek yok. Ancak domates yiyebilirsiniz. Cunku icinde başka yararlı besin maddeleri de barındırıyor.

DEMİR
Sadece hamileler, şiddetli regl sancısı cekenler ve anemisi (demir eksikliği) olanlar demir takviyesi almalı. Demir başka ilaclar, takviyeler ve besinlerle reaksiyona girebildiğinden ulser gibi sorunlara yol acabiliyor.
ONERİLEN DOZ: 50 yaşın ustu kadın ve erkekler icin gunde 8 mg, 19-50 yaş kadınlar icin 18 mg yeterli. Kırmızı et, kuru fasulye, barbunya ve lifli gıdalar demir kaynağı.

CİNKO
Yuksek doz kullanımı tıpkı demirde olduğu gibi reaksiyona girerek bağışıklık sistemini bozabiliyor ve HDL (iyi) kolesterol seviyesini duşurebiliyor. Cinko takviyeleri antibiyotikler ve tansiyon ilaclarıyla etkileşime girebiliyor!
ONERİLEN DOZ: Erkekler icin gunde 11 mg, kadınlar icinse 8 mg oneriliyor. Ette cinko seviyesi yeterince yuksek. Bu yuzden cinko ihtiyacını etten karşılamanız yeterli.




(alıntıdır)