Engelli olsun normal olsun her birey cinsiyeti ile doğar. Cinsiyet kelime anlamı olarak ”dişi” veya “erkek” olma şeklinde acıklanabilir.Cinsel kimlik ise kişinin cinsiyetinden haberdar olması ve cinsiyetine uygun davranışlar gostermesidir.Bu noktada kişinin kendi cinsiyetinden memnun olması, boyle yaşamaktan mutluluk duyması cok onemlidir.

Zihinsel engelli cocuk ve genclerde cinsel gelişime baktığımızda normal gelişim gosteren cocuklarla aynı sırayı izlediği ancak zihinsel gelişim duzeyine bağlı olarak daha yavaş ve geriden takip ettikleri gorulur. Gercekte cinsel eğitim doğumla beraber başlar.Erişkin yaşına hatta olume dek aile ve toplum icinde surer.Erişkinlik doneminde de insanların bilgiye ve desteğe ihtiyacları bitmez. Ancak maalesef erişkinler bunu dile getirmekte zorlanır ve yardım istemekten cekinirler.Oysa kucuk yaştan itibaren cinsel konularda sorulan sorular cinsel eğitimin en onemli parcasını oluşturur.

Cocuklar once cinsiyetle ilgili fiziksel farklılıkları fark ederler. ”Neden babaların bıyıkları var?”, ”Neden babalar etek giymez?”, “Neden kızların pipisi yok?” gibi sorular ilk sorulardandır. Bu, anne-babanın da cinsiyetle ilgili ilk kez bilincli davranışta bulunduğu andır. Cunku bu ana kadar cinsel eğitimin bir anlamda gizli kaldığını, su ustune cıkmadan surduğunu soyleyebiliriz.

Cocuğun cevresinde yaşı yakın kardeşler, akraba veya komşu cocukları varsa cinsel konularla ilgili soruları daha erken sorabilmektedirler.

Aslında tum yaşlarda sorulan cinsel sorular icin en onemli nokta anne-babanın soruları cevaplarkenki tutumlarıdır. Cocuğu kesinlikle ayıplamamak, azarlamamak, susturmamak gerekir. Bu şekilde davrandığımızda cocuğumuz bu soruların sorulmaması gerektiği fikrine kapılır ve cevapları başka kişilerde arayabileceği gibi gozetleme veya deneyler yapma yollarına da başvurabilir. Bu da cinsel eğitimin anne-babanın kontrolunden cıkması, bir anlamda istemediğimiz bir yone gitmesi demektir.Oysa her aile cocuklarına kendi aile yapısı ve kulturu doğrultusunda bir cinsel eğitim vermek ister.

Zihinsel engelli cocuk ve genclerde cinsel gelişim incelenirken takvim yaşları değil gelişim duzeyleri dikkate alınmalıdır.Bu şekilde değerlendirildiğinde anne-baba veya eğitimcilere sorun gibi gorunen pek cok durumun gercekte sorun sayılamayacağı anlaşılır.Orneğin takvim yaşı 15, ancak zihinsel duzeyi altı yaş olan bir genc cinsel organlar, goğusler, bebeklerin nasıl doğduğu ile ilgili sorular sorabilir.Bu sorular altı yaş zihinsel duzeyi icin beklenen normal sorulardandır. Bu cocuklara gelişimsel duzeylerine uygun eğitim ve tepkiler verilmelidir. Zihinsel engelli cocukların genelde yaşıtlarından daha fazla cinsel ilgileri olduğu, daha fazla cinsel icerikli davranışları olduğu duşunulur.Oysa bu cocuklar cinsel icerikli davranışların nerede, ne zaman, hangi durumlarda uygun olup olmadığını bilemedikleri icin yani bir anlamda cinsel tipli davranışlarını kontrol edemedikleri icin boyle algılanmaktadırlar.

Herhangi bir davranışı sorun olarak tanımlamadan once cocuklar icin uygun olduğunu duşunduğumuz davranışları hatırlamakta yarar vardır.Cocuklar icin uygun olduğunu duşunduğumuz bazı davranışlar şunlardır:

*Cinsel organlar, goğusler hakkında soru sormak.
*Banyo yapan birini gorduğunde ilgi ile izlemek.
*Doktorculuk oynamak.
*Evcilik oynamak, anne-baba ve değişik rolleri ustlenmek.
*Bazen cok heyecanlı, gergin, korkmuş iken cinsel organına dokunmak.
*Arkadaşları ile cinsellik hakkında konuşmak.
*Kızsa erkek, erkekse kız arkadaşı olduğunu soylemek.
*Giyinirken veya banyo yaparken yalnız olmak istemek.
*Ayıp şakalar ve sozler duyduğunu soylemek, bunları tekrar etmek istemek.
*Cinsler arasındaki farkları merak etmek.
*Karşı cinsten birini rol gereği taklit etmek.
*Hayvanların uremelerini incelemek.
*Diğer cocukları ve yetişkinleri opmek, onların kendisini opmelerine izin vermek.

Tum bu sayılanlar cocuğun gelişim duzeyine gore normal sayılabilecek davranışlardandır. Herhangi birini problem olarak tanımlamadan once bazı noktalara dikkat edilmelidir. Bunlar:

*Zek duzeyine uygunluk,
*Şiddet,
*Sıklık ve surekliliktir.

Orneğin:

Cinsel organlar, goğusler ile ilgili soru sormak normal davranışlardandır.Ancak cocuğun cok fazla bilgi sahibi olmak istemesi, surekli bu konuyu gundeme getirmesi veya tam tersi, cinselliğe ilişkin korku ve kaygı gostermesi dikkat edilmesi gereken durumlardır.

Doktorculuk oynamak normal sayılırken başka hicbir oyun oynamak istememek, diğer cocukları doktorculuk oynamaya zorlamak, bunun icin fiziksel veya sozel baskı yapmak problem durum yapılabilir.

Bir oyunda karşı cinsi taklit etmek normal sayılır ancak surekli karşı cinsin rollerini istemek ve kendi cinsinden olmaktan hoşlanmamak problem sayılabilir ve ozel yardıma gereksinim duyulabilir.

Cocukta problem sayılabilecek bir cinsel davranış varsa gizlemek, gormezden gelmek yerine profesyonel yardıma başvurmak, tedbirler almak gereklidir.Cinsel eğitimin problemleri onleyebileceği, azaltabileceği, cozumlere yardımcı olabileceği unutulmamalıdır.

Engelli cocuklara cinsel eğitim verirken bazı zorluklarla karşılaşılmaktadır. Orneğin bazı cocuklarla goz kontağı kurmada gucluk cekilebilir; bazıları konuşma problemi nedeni ile soru soramaz veya sorulan soruları cevaplayamazlar. Ayrıca ozrun tipi ve derecesine gore cok tekrar gerekebilir. Bunların yanında bir konuya da dikkat edilmelidir.Bu cocuklara cinsel konularda eğitim verirken ustu kapalı bir anlatım, gizli kelimeler, yapmacık benzetmeler kullanılmamalıdır.Somut, acık, net, onların yanlış yorumlamasına izin vermeyecek bir anlatım kullanılmalıdır.

Zihinsel engelli cocuk ve genclerin giyim tarzına da dikkat edilmelidir.Bazen takvim yaşı buyuk engelli cocuklara cok bebeksi kıyafetler giydirildiği, saclarının bebeksi bir modelde tarandığı gorulmektedir.Bu da cocukların cevre tarafından algılanışlarını etkileyebilmektedir. Aileler bu konuya dikkat etmelidirler.

Maalesef, zihinsel ve fiziksel engelli cocuk ve genclerin cinsel hakları olduğu unutulmakta, cinsel konulardaki bilgi gereksinimleri, cinsellikle ilgili duygu ve duşunceleri coğu zaman gozardı edilmektedir.

1960’lara kadar toplumlarda bu konuda tamamen baskıcı ve olumsuz tutumlar gozlenmekteydi.Kaynaştırma akımının gundeme gelmesi ile engellilerin de cinsel yaşam ve cinsel eğitim alma hakları olduğu konusu onem kazanmıştır.Bunun yanında yaklaşık olarak son on beş yıl icinde cinsel taciz konusu ve AIDS tehlikesinin gundeme gelmesinden sonra sağlıklı cinsel eğitim programlarının hazırlanması gerekliliği vurgulanmıştır.Bu programlarda sadece cinsel yaşam ile ilgili bilgiler değil, sosyal ilişkiler ve kendine guvenin geliştirilmesi amaclarının da yer alması gerektiği savunulmaktadır. Engellilere verilecek cinsel eğitimin bir amacı da toplumsal yaşam icinde cıkabilecek problemleri onleme ve aynı zamanda yaşam kalitesini daha iyi bir duzeye getirmek olmalıdır.

Normal ve engelli cocukların cinsel eğitim programlarına alınacak bazı başlıklar şunlar olabilir:

* İnsan gelişimi
- Vucut algısı
- Fiziksel, duygusal, sosyal, zihinsel gelişimin desteklenmesi
- Cinsel kimlik kazanımı

* İlişkiler
- Aile ici ilişkiler
- Arkadaşlarla ilişkiler
- Karşı cins ile ilişkiler
- Aşk/sevgi

* Kişisel beceriler
- Karar verebilme
- İletişim kurabilme
- Kendini ifade edebilme
- Sorunları cozebilme
- Yardım isteyebilme

* Cinsel davranışlar
- Masturbasyon
- Cinsel taciz
- Ureme
- Korunma

* Toplum ve kultur
- Cinsel roller

Pek cok araştırmacı yaptıkları calışmalarda engelli bireylere cinsel konularda yeterli bilgi verilmediğini bulmuşlardır.Normal cocukların arkadaş ve anne-babadan bilgi alma şanslarının engelli cocuklardan daha yuksek olduğu bilinmektedir. Gercekten de engelli cocukların yeterli arkadaşı yoktur. Pek coğu ozel bir eğitim programı icindedir ve ayrıca bilgiyi ve olayları anlama ve değerlendirmede sınırlılıklar vardır.Anne-babasından da bilgi alamayan engelliler icin bilgi alma kaynağı olarak medya gorulmektedir. Oysa cocuk ve genclerin medyadan bilgi almasının bazı tehlikeleri vardır.Medyadaki tum modellerin doğru olduğu soylenemez ayrıca cocuğun soru sorma, merak ettiklerini tartışma şansı yoktur.Bu nedenle anne-babalar engelli cocuklarının cinsel eğitimine gereken onemi vermelidirler.

Eğitimcilerin yakındıkları konulardan biri de kufur etmek, argo kullanmak veya kufur niteliğinde hareketler yapmaktır.

Zihinsel engelli cocukların kufur etmeleri ve argo kullanmalarının nedenlerinden bazıları şunlar olabilir:

* Cocuk evde anne-baba, kardeşlerinden veya okulda arkadaşlarından duyuyor olabilir.
* Kullandığı kelimenin anlamını bilmiyor olabilir.
* Kullandığı kelimenin karşısındakini inciteceğini bilmiyor olabilir, soylemek istediği şey icin uygun kelimeyi bulamamış olabilir.
* Karşısındakini gercekten kırmak, incitmek istiyor olabilir.
* Anne-babasının ilgisini cekmek icin kullanıyor olabilir.

Aslında hemen hemen tum cocuklar kufur ya da argo sayılabilecek pek cok sozcuk bilirler.Ancak zihinsel engelli cocuklar nerede kullanıp nerede saklayacaklarını denetleyemedikleri icin daha cok kullanıyor gibi algılanabilirler.Aileler oncelikle kendileri iyi modeller sunmaya dikkat etmelidirler. Cocuğun kelimenin anlamını bilip bilmediği ve biliyorsa neden kullanmak istediği gozlenmelidir. İstenmeyen sozcuk yerine kullanabileceği secenekler sunulmalıdır. Bu alternatif sozcuk cocukla beraber bulunabilir.

Ergen yaştaki engelli kızlar icin en onemli konu menstruasyondur. Genc kızlar mutlaka konuyla ilgili onceden bilgilendirilmeli, psikolojik olarak hazırlanmalıdırlar.Vucudunun buyuyup olgunlaştığı icin bu olayın yaşandığı, artık genc kızlığa adım attığı anlatılmalı ve bunun yanında bakım ve temizlik konusunda da rehberlik edilmelidir.İlk menstruasyon erkeklerin erkekliğe adım atması sayılan sunnette olduğu gibi minik bir kutlama ile kutlanabilir.

Cinsellik, yaşamımızın ve kişiliğimizin cok onemli bir parcasıdır. Normal ve engelli tum bireylerin cinsel konularda bilgilendirilmeye ihtiyacları olduğu ve tabii ki yaşlarına, toplum icindeki konumlarına, ahlÂkî değerlerine ve bireysel ozelliklerine gore değişse de cinselliği yaşamaya hakları olduğu unutulmamalıdır.