Kanser hastalarının kemoterapi aldığı donemde bazı yan etkiler gorulebiliyor. Kemoterapi alınan donemlerde ilaca bağlı bazı yan etkiler gorulebiliyor. Bu donemde alınacak onlemler, tedavinin başarısına katkıda bulunacağı gibi tedavi doneminin daha rahat gecirilmesine de yardımcı olacaktır.



Bulantı-kusma, sac dokulmesi, cilt ve tırnak değişiklikleri; ağız, dişeti-boğaz problemleri, tat değişiklikleri, iştahsızlık, kabızlık, idrar değişiklikleri ve ureme sağlığı sorunları; enfeksiyon, anemi/kansızlık, kanama en sık gorulen yan etkileridir. Bireyler bu yan etkilerin kontrolune yonelik onlemler alarak normal yaşamlarını surdurebilirler, ancak bazı durumlarda yaşamlarında değişiklikler yapmaları gerekebilir. Orneğin; hemoglobin değerlerinde duşme olduğunda kendilerini halsiz hissedebilir ve gunluk işlerinde bazı kısıtlamalar getirmek durumunda kalabilirler.
Yan etkilerle baş edebilmek icin dikkat edilmesi gereken konular beslenme, sosyal yaşam, cevresel faktorler ve cinsel yaşamla ilgilidir. Ayrıca bu donemde kişinin banyo alışkanlığı, ağız bakımı, el ayak bakımı, giyim tarzı gibi gundelik hayatla ilgili konularda değişiklik yapılması gerekebilir.

BESLENMEYE YONELİK ONLEMLER• Gunde 5–6 oğun şeklinde az ve sık yemek yenmelidir.
• Sıcak yiyeceklerin kokusu bulantı hissini artırabileceğinden soğuk servis yapılan yiyecekler tercih edilmelidir.
• Sıvı ve yumuşak gıdalar tercih edilmelidir.
• Cok tatlı, yağlı, cok baharatlı ve ağır kokulu gıdalar bulantı hissini artıracağı icin bu gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Kemoterapi sırasında ağızda oluşacak hoş olmayan metalik veya ilac tadını azalmaya yardımcı, sert veya yumuşak naneli ve ekşi şekerlemeler yenebilir.
• Bulantı olduğu donemde yemek yapma konusunda başka birinden yardım alınması bu hissi daha iyi kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilir. Herhangi bir nedenle sıvı kısıtlaması onerilmediyse; gunde en az uc litre su veya sıvı gıdalar (corba, ayran, sut, komposto vb. ) alınabilir. Yaz aylarında terlemeyle vucuttan sıvı kaybı olacağından alınan sıvı 4–5 litreye cıkabilir. Sıvı gıdaların en az bir litresi su olarak alınmalıdır.
• Kemoterapi alınan donemde lokosit değerleri (beyaz kureler) duşerse, ciğ meyve ve sebzeler tercih edilmemelidir.
• Temiz ve taze olduğundan kuşku duyulan hazır yiyecekler enfeksiyon riski nedeniyle yenilmemelidir. Dışarıda yemek yenilecekse, guvenilir ve temiz yerler olmasına dikkat edilmelidir.
• Gıda alışverişi yapılırken gıdaların son kullanma tarihi kontrol edilmeli ve alınan urunlerin paketlerinin ezilmiş, yırtılmış olmamasına dikkat edilmelidir.
• Bazı kemoterapi ilaclarının kullanımı kabızlık yapabilir. Normalden az yemek yeme ya da hareketsizlik nedeniyle de kabızlık gorulebilir. Barsak hareketini artırmak icin bol sıvı icmeye calışılmalıdır. Ozellikle ılık ve sıcak sular kabızlık durumunda tercih edilebilir. Lifli yiyecekler barsak hareketlerini uyaracağından kepekli ve yulaflı ekmek, kurutulmuş meyve, fasulye, fındık, mısır gibi liften zengin yiyecekler tercih edilmelidir.
• Bazı kemoterapi ilacları ise barsak dokusunu etkilediği icin ishal meydana gelebilir. İshal 24 saatten daha uzun surerse hekime haber verilmelidir. İshalle kaybedilen sıvıyı yerine koymak icin su, elma suyu, acık cay gibi icecekler tercih edilmelidir. İshali artırabileceği icin lifli yiyecekler tercih edilmemelidir. (Kepekli ve yulaflı ekmek, kurutulmuş meyve, fasulye, mısır, vb. ) .
• İshal nedeniyle kaybedilen potasyumu yerine koymak icin muz, patates, şeftali ve armut gibi potasyum iceriği yuksek besinleri tuketilmelidir. Kahve, cay, alkollu iceceklerden kacınılmalıdır.

SOSYAL YAŞAMA YONELİK ONLEMLER• Onkoloji hastalarının, duygularını paylaşabilecekleri insanlarla konuşması ve arkadaş ziyaretlerinde bulunması, yalnızlık duygusundan uzaklaşmalarına yardımcı olacaktır. Ancak kemoterapi alınan donemde ozellikle enfeksiyon kontrolu acısından ziyaretci kısıtlaması yapılmalıdır.
• Zorlayıcı, yorucu aktivitelerden kacınılmalıdır. Bununla birlikte surekli yatak istirahatının da yarardan cok zarar getireceği unutulmamalıdır.

CİNSEL YAŞAMA YONELİK ONLEMLER• Kemoterapi goren bircok insanın cinsel yaşamı tedaviden etkilenmez. Bazı hastalar tedavileri suresince cinsel yaşamlarında gecici olarak bir kısım değişiklikler fark edebilirler. Bunlar genellikle kısa sureli değişikliklerdir.
• Kendisi veya eşi kemoterapi goren kadının tedavi sırasında hamile kalması sakıncalıdır. Cunku ilaclar bebeği etkiler. Bu yuzden doktor, tedavi boyunca guvenli bir doğum kontrol yontemi kullanmayı onerebilir.
• Kan değerleri uygun olduğu surece cinsel ilişkiye girmenin bir sakıncası yoktur.
• Kemoterapinin etkisi ile erken menopoza giren kadınlarda, menopoza bağlı oluşabilecek vajinal kuruluk cinsel ilişkiyi zorlaştırıyorsa doktorun onerilerine gore hareket edilmelidir.

CEVREYE YONELİK ONLEMLER• Ozellikle solunum yoluyla bulaşan hastalığı olan bireylerden uzak durulmalı, mumkun olduğunca sarılma ve opuşme gibi yakın temaslardan kacınılmalıdır.
• Sigara kullanan bireyler mutlaka sigarayı bırakmalıdır.
• Solunum yolu ile bulaşan hastalıkların cok sık gorulduğu zamanlarda alışveriş merkezleri, nişan, duğun torenleri, belediye otobusleri gibi kalabalık, havasız, tozlu, sigara dumanı olan ortamlardan uzak durulmalıdır.

GUNLUK ALIŞKANLIKLARA YONELİK ONLEMLER

• Enfeksiyondan korunmak icin eller her zaman sabunlu su ile yıkanmalı ve bireyle birlikte yaşayan kişiler de el yıkamaya dikkat etmelidir.
• Haftada en az iki kez banyo yapılması enfeksiyon riskini azaltmak acısından onemlidir. Her gun banyo yapılmasında da bir sakınca yoktur.
• Manikur ve pedikur enfeksiyon riski olduğu icin yaptırılmamalıdır.
• Rahat, bol, sıkmayan ve terletmeyen kumaştan yapılmış kıyafetler tercih edilmelidir.
• Kemoterapi alınan donemde guneş ışınları ciltte koyulaşma ve lekeler yapabilir. Guneşin dik geldiği saatlerde dışarı cıkılmamalıdır. Zorunlu durumlarda ise uzun kollu kıyafet giyilmeli, şapka ya da şemsiye kullanılmalı, guneş ışınlarının zararlı etkilerinden koruyan yuksek koruma faktorlu guneş kremleri surulmelidir.
• Kanın pıhtılaşmasında gorevli olan trombositlerin duşuk olduğu donemde kanama riski olduğu icin birey kendisini duşme, vurma ve carpmalardan korumalıdır. Kalcadan enjeksiyon yaptırılmamalıdır. Kanama riskini azaltmak icin tıraş olurken jilet kullanmaması gereklidir ve tıraş makinesi kullanılmalıdır. Tırnak etleri kesilmemelidir.
• Duzenli yuruyuşler ve hafif egzersizler yapılmalı, ancak trombositlerin duşuk olduğu donemde kanama riski olacağından egzersiz sırasında travmalardan korunmalıdır. Birey kırmızı kan hucreleri (eritrosit) duşuk olduğunda kendisini halsiz hissedebilir boyle durumlarda dinlenmek gereklidir.
• Kemoterapi aldıktan sonra ağız bakımı ağızda yara oluşmaması icin onemlidir. Kan değerleri uygunsa dişler fırcalanmalıdır. Kan değerlerinin duşuk olduğu donemlerde ise diş fırcalamak yerine gargara yapılmalıdır.
• Takma diş kullanılıyorsa her oğun sonrası cıkartılarak temizlenmelidir. Damağa iyice oturmayan dişler kullanılmamalı ve gece yatarken takma dişler cıkarılmalıdır.
• Cilt kuru ise nemlendirici kremler surulebilir.
• Kemoterapi ilaclarına bağlı saclar dokulebilir. Sac dokulmesi kemoterapi aldıktan 2–3 hafta sonra başlar. Tedavi kesildikten 3–8 hafta sonra tekrar cıkmaya başlar. Kemoterapi tedavisine başlanmadan once saclar mumkun olduğunca kısa kestirilmelidir. Bu donemde lastik bant, metal veya plastik sac tokası, sac boyası, sac spreyleri sacın kırılganlığını artıracağından kullanılmamalıdır.
• Kaşlar ve kirpiklerde dokulme olursa takma kirpik ve kaş kalemi kullanılabilir.
• Fazla şampuan kullanımından kacınılmalı, saclar iyice durulanmalı ve nazikce kurulanmalıdır.

ALINTIDIR..