Kabızlık nedir, tanımı nasıldır?
Kabızlık cok oznel, kişiye gore değişen bir şikayet olduğu icin bazen hastalar farklı dışkılama alışkanlığını kabızlık olarak değerlendirebilirler. Her gun dışkılama yapmamayı kabızlık sayabilirler.

Hekim olarak kabızlığı aşağıda sayacağımız değişikliklerden birinin varlığı olarak tarif edebiliriz. Dışkılama esnasında fazla ıkınma ihtiyacı, surekli sert dışkılama, dışkılama sonrası tam boşalamama hissi, dışkılamaya elle destek ihtiyacı ve 3-4 gunde bir dışkılamak. Tabi bu durumların arada sırada olması kabızlık olarak değerlendirilmez.


Kimlerde gorulur?

Her yaşta kabızlık gorulmesine rağmen ileri yaşlarda ve bayanlarda daha sık gorulur. Bebek ve cocuklarda da sıklıkla gorulur.


Kabızlığın turleri var mıdır?

Evet, kabızlığı ikiye ayırabiliriz. Kronik (muzmin) kabızlık; genellikle yaşlılarda gorulen ve uzun zamandır olan kabızlık şeklidir; bazı ilaclar, barsakları etkileyen bazı hastalıklar bu tur kabızlığa yol acar. Akut kabızlık ise yeni gelişen kabızlık şeklidir. Sebebinin ne olduğu araştırmak gereklidir.


Kabızlığın sebepleri nelerdir?

Cok fazla sayıda kabızlık sebebi vardır. Bu sebepleri beş grupta toplayabiliriz. Barsakta tıkanıklık yapan hastalıklar (kanser, dışkı taşlaşması vb), dahilî hastalıklar (şeker hastalığı, guatr hastalığı vb), sinir ve kas hastalıkları (Multipl Skleroz, Parkinson, hareketsizlik vb), ilaclar (antidepresanlar) ve sebebi bulunamayanlar. Bunlar icinde sebebi bilinemeyen kabızlık, hastaların buyuk kısmını oluşturur.


Kabızlığı sebebini bilmek gerekir mi?

Eğer kabızlığın sebebini bilirsek tedavimiz de ona gore değişecektir. Şeker hastalığı olan birinde kabızlık icin tedavimiz başka, cocukta yiyecek değişikliğine bağlı kabızlığın tedavisi başka, barsak kanserine bağlı kabızlığın tedavisi elbette ki farklı olacaktır.


Kabızlığın sebebini oğrenmek icin ne yapmak gerekir?

Oncelikle hastanın gercekten kabız olup olmadığına karar vermek gerekir. Bazı hastalar her gun dışkılama yapmadıklarında kendilerinde kabızlık var zannedebilirler.

Hekim olarak kabız olduğu belirlediğimiz kişilerde kabızlığın suresini ve başlangıc zamanını sorguluyoruz. Bebeklikten beri olanlara başka, genc yaşta başlayıp uzun zamandır olanlara başka, son zamanlarda yeni başlamış kabızlığa yaklaşım başkadır. Kabızlıkla beraber yandaş şikayetler sorgulanır; kanama, zayıflama, halsizlik, karın ağrısı, şişkinlik hissi gibi.

Ardından anal (makat) bolgenin muayenesi yapılır, basur, catlak, abse, gibi hastalıkların olup olmadığı kontrol edilir. Bazı hastalarda barsakların icini gormek icin kolonoskopi, barsakların calışma hızının tesbiti gibi daha ileri tetkikler yapmak gerekir.


Her hastaya bu tetkikler yapılıyor mu?

Kabızlığın sorgulaması her hastaya yapılır. Bu sorgulama sonrası genellikle hekim sebebini belirler ve tedavisini verir. Bazen bu tedavi sonucunda kabızlık duzelmez. Bu durumda hastalara tetkik yapmak gerekebilir. Ya da hastaların az bir kısmında ilk muayene sonrası bir tedaviye başlamadan bu tetkikleri yapmak gerekir. Tetkikler sonucunda kabızlık sebebine gore gereken tedavi verilir.


Tedavi olarak ne yapmak gerekir?

Eğer belirli bir sebep bulunduysa o sebebe yonelik tedavi yapmak gerekir. Sebep belli değilse ilk olarak yiyeceklerdeki lif miktarını artırmak, bol meyve sebze yemek ve sıvı alımını artırmak faydalı olur. Yaşlı insanlara biraz hareket etmeleri, yuruyuş yapmaları onerilir. Bu şekilde kabızlık duzelmezse ilaclarla tedavi başlanır.


Kabızlığı onleyen azaltan gıdalar nelerdir?

Ozellikle bol lifli ve posalı yiyecekler kabızlığı duzeltmek icin yararlıdır. Meyve sebzenin bol tuketilmesi, kayısı, incir, zeytinyağı, baklagiller bol posalı olduklarından kabızlığı duzeltmekte faydalıdırlar. Ulkemiz ve Turk mutfağı bu bakımdan şanslıdır.


Kabızlığı duzeltmek icin ne ilacları kullanmak gerekir?

Eğer yiyecek iceriğini değiştirdikten, bol sıvı aldıktan ve hareket ettikten sonra hÂl kabızlık devam ediyorsa ilac tedavisi vermek gerekir. Bu durumda dışkı kitlesini artıcı, dışkının su hacmini artıcı ve barsakların calışmasını hızlandırıcı ilaclar kullanılabilir.


Surekli ilac kullanımı barsak tembelliğine yol acar mı?

Evet, bazı ilacları uzun sure, yıllarca kullanmak barsakların bu ilaclara hassasiyetini azaltır. Dolayısıyla ilacların etkileri azalır. Bu bir anlamda barsakların calışması icin başka ve daha kuvvetli uyarıcılara ihtiyacı anlamına gelir. Bu yuzden kabızlığı duzeltmekte yeme alışkanlığını değiştirmek ve doğru dışkılamayı geliştirmek gerekir.


Doğru dışkılama nasıl olmalıdır?

Dışkılama, biyolojik, psikolojik ve sosyal yonleri olan bir faaliyettir. Bu uc faktorun her birisinin sağlıklı ve uygun şartlara sahip olması gerekir ki doğru bir dışkılama olsun.Bu faktorlerden birisinde bir eksiklik ve ya anormallik olursa hem doğru dışkılama olmaz, hem kabızlık gelişir hem de hastalıklar ortaya cıkabilir. MekÂn değişiklikleri, seyahat, alışık olunandan farklı yemekler yemek, yoğun stres altında olmak da dışkılama duzenini bozup kabızlık yapabilir.

Herhangi bir hastalığı olmayan kişiler icin doğru dışkılamayı şu şekilde onerebiliriz. Dışkılama ihtiyacı olduğunda bekletmeden tuvalete gidilmeli, tuvalette uzun sure beklemeden ve cok fazla ıkınmadan dışkılama yapıp bitirilmelidir. Tam boşalayım diye beklemek, dışkılama suresinin coğunu ıkınarak gecirmek, gazete okuyacak sigara icecek kadar beklemek doğru değildir.


Doğru dışkılama icin davranış değişikliği yapmak gerekir mi?

Bazı alışkanlıkları edinmekte yarar var. Her gun belli saatte, ozellikle bir oğun sonrası, mesela kahvaltı sonrası ya da akşam yemeği sonrası tuvalete oturup barsakları dışkılamaya alıştırmak yararlıdır. Comelme ile makat bolgesi kasları gevşeyeceği icin alaturka tuvalet daha uygun olabilir.


Kabızlığın ozel durumları var mıdır?

Cocuklarda, gebelerde, yatalak hastalarda ve ameliyat sonrası gelişen kabızlık ozellik arzeder.Cocuklarda yeni yiyeceklere başlayınca kabızlık olabilir. Gıdaların duzenlenmesi ve gecici ilaclarla bu kabızlık duzelebilir. Bazen de makat bolgesinde olan catlaklar dışkılamayı ağrılı hale getirdiğinden, cocuk dışkılama yapmak istemez ve kabızlık olur. Gebelikte gorulen kabızlık barsakların sıkışması sonucu olur. Yine diyet duzenlemesi ve bazı ilaclarla kabızlık giderilir. Yatalak hastaların bol posalı gıdalarla beslenmeleri ve hafif dışkı yumuşatıcılar kullanmaları yararlıdır. Ameliyat sonrası kabızlık olduysa bu durumda kesinlikle hekime muayene olmalı ve ameliyata bağlı bir aksilik olup olmadığı kontrol edilmelidir. Barsakların calışması ile ilgili bir aksilik yoksa ilaclarla kabızlık duzeltilir.


Kabızlığın ameliyatla tedavisi var mıdır?

Cok nadir durumlar haricinde, sadece kabızlık icin ameliyat yoktur. Ama bebek ve cocuklarda gorulen, barsakları calıştırıcı sinirlerin yokluğu (Hirschprung) hastalığında, ileri derecede tembel barsaklarda (kolonik inertia), makatı tıkamış, taşlaşmış dışkı varlığında (fekalom) ya da kolon kanseri gibi durumlarda ameliyat yapılabilir.


Kabızlık tedavi edilmezse başka hastalıklar oluşur mu?

Evet, kabızlığın devam ederse dışkılama esnasında ıkınmak da gerekli olur. Surekli ıkınma makat bolgesinde basur, catlak ve makat sarkmasına yol acabilir. Cok ileri vakalarda katılaşıp taş haline gelmiş dışkı barsak tıkanmasına, hatta delinmesine yol acabilir. Tabi en başta kabızlığın tedavi gerektiren başka bir hastalık sebebiyle olmadığından emin olmak gerekir.

Yrd. Doc. Dr. Alaattin OZTURK