Tansiyon olcumu aslında cok basit bir işlem olmasına rağmen, olcumde de takipte de bazı şartlara riayet edilmediğinde hatalı sonuclara cok acık bir konudur.



Ayar gerektirmemesinden dolayı sonucları daha doğru olduğu icin, aslında en uygun olcum cihazı civalı manometresi olan cihazlardır. Ancak taşınması zor ve genellikle duvara monteli olması gerektiğinden, bunlar poliklinik koşulları dışında pek tercih edilmemektedir.



Hasta ve hasta yakınlarının kullanmasına uygun cihazlar koldan veya bilekten olcen cihazlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Koldan olcen cihazlar da stetoskopla (dinleme aleti) dinleyerek olcum yapılan ve elektronik olcum yapan cihazlar olarak ikiye ayrılmaktadır.



Hastanın koluna uygun ebatta secilip doğru teknikle kullanıldığında tansiyonu en doğru şekilde olcen cihazlar, tansiyonun kola manşon sarıp stetoskopla dinleyerek olculduğu cihazlardır. Ama doğru teknik kullanılmadığında tansiyonu en yanlış olcen cihazların da yine bunlar olduğu unutulmamalıdır.



İster stetoskopla dinleyerek olcum yapan tur olsun, ister kendisi otomatik olcen dijital turde cihaz olsun, koldan olcum yapan tum cihazlarda hastanın kol cevresine uygun ebatta manşonun varlığı esastır, yoksa hatalı olcumlere kapı acılmış olur.



Kol cevresi 22 to 26 cm ise kucuk ebatlı manşon (12 x 22 cm) Kol cevresi 27 to 34 cm ise orta ebatlı manşon (16 x 30 cm) Kol cevresi 35 to 44 cm ise buyuk ebatlı manşon (16 x 36 cm) Kol cevresi 45 to 52 cm ise uyluktan (Dizustu) olcumde kullanılan tipte manşon (16 x 42 cm) kullanılmalıdır.

Bu rakamlar standart olmayıp, piyasadaki manşonlar en ve boyda bu değerlere gore 2-3 cm kadar sapan olculerde olabilmektedir.



Olcum yapılacak kişinin kolundaki kıyafet omza kadar sıyrılmalı ve yanlış olcume yol acmamak icin sıyrılan kıyafetin kolu sıkmamasına ozen gosterilmelidir, kolu sıkıyorsa cıkarılmalıdır.



Sonra manşon kola, alt kenarı dirsek cukurundan 2 cm kadar yukarıda, cok gevşek veya cok sıkı olmayacak şekilde sarılmalıdır. Dinleme aletinin yuvarlak ucu manşonun altına sokulmamalı, dirsek cukurunun hafifce ic kısmındaki atardamar nabzının uzerinde cok bastırmadan ama iyi temas eder şekilde tutulmalıdır. Dinleme aletinin yuvarlak ucunu manşonun altına sokmak, sağlık calışanlarının bile sık yaptığı bir hatadır



Tansiyon olcumu sırasında kişi en az 5 dakika sureyle ve sırtı arkaya dayalı şekilde otururken, olcum yapılacak kol da dirsek cukuru goğus hizasında olacak şekilde alttan destekleniyor durumda olmalıdır, yani tansiyon olculurken kol havada tutulmamalıdır.



Olcum sırasında tansiyonu olcen kişi de olculen kişi de konuşmamalıdır. Olcume başlamak icin o koldaki bilek nabzı takip edilerek, manşon, nabzın kaybolduğu değerin 30 mmHg uzerine kadar şişirilir. Sonra her saniyede sadece 2-3 mmHg inecek yavaşlıkta sondurulur. Bu sondurmenin daha hızlı yapılması, tansiyonun yanlış olculmesine en sık yol acan sebepler arasındadır.



Manşon yavaşca sondurulurken, dinleme aletiyle ilk duyulan ses esnasında cihazda gorulen değer buyuk tansiyon olarak kabul edilir. Sondurme işlemi devam ederken kalp atışlarıyla eşzamanlı sesler duyulmaya devam eder. Sesin kaybolduğu andaki değer de kucuk tansiyon olarak değerlendirilir. Ancak aort yetersizliği ve tiroid bezinin aşırı calışması gibi kalbin fazla pompalama yaptığı durumlarda ve cocuklarda, bazen hafifleme gostermesine rağmen bu sesin hic kesilmeden cok duşuk değerlere kadar inmeye devam ettiği gorulur. Boyle kişilerde yanlış yorumlamaya bağlı olarak kucuk tansiyonun 15-20 mmHg kadar duşuk değerlerde bildirilmesine cok sık rastlıyoruz. Bircok hasta kucuk tansiyonun 2 ’ye kadar indiğini soyler mesela. Seslerin hafiflediği ama kesilmeden cok duşuk rakamlara kadar devam ettiği boyle kişilerde, kucuk tansiyon olarak sesin kaybolduğu değil hafiflediği andaki değer alınmalıdır.



Tansiyon olculurken ilk başta yuksek bulunan değerin biraz sonra bir miktar duşmesine cok sık rastlıyoruz. Bu nedenle, tansiyon olculurken ilk olcumden sonra manşon sondurulmeli ve aynı kolda 2-3 dakika sonra yeniden olculmelidir. Eğer iki olcum arasında 5 mmHg ’dan fazla fark varsa, aşağı yukarı sabit değerler elde edilene kadar birkac dakika aralıkla bu olcumlere devam edilmeli ve hakiki tansiyon değeri olarak son iki olcumun ortalaması alınmalıdır.



Tansiyonu olculecek kişilerde başlangıcta her iki koldan da olcmek gereklidir. Hangi koldan okunan değer yuksekse, takip de artık hep o koldan yapılmalıdır. Bu itibarla, halk arasında tansiyonun hep sağ koldan veya kalbe yakın denilerek hep sol koldan olculmesini savunan goruşlerin her ikisi de yanlıştır. Aslında coğu kişide iki kol arasında 3-5 mmHg ’dan fazla fark yoktur. Ancak kol damarlarındaki kan akımının farklılığına bağlı olarak farkın daha yuksek olduğu kişilerde tansiyon olcumu icin doğru kol, tansiyonun daha yuksek okunduğu koldur. Sonraki takiplerde artık sadece o kol kullanılmalıdır.



Kol atardamarlarının sorunlu olduğu hastalıklarda tansiyonun olculeceği kolla ilgili bazı hususlar vardır. Orneğin meme kanseri nedeniyle koltukaltı bolgesinde cerrahi girişim yapılmış hastalarda o taraftaki kolun ve bobrek yetersizliği nedeniyle hemodiyalize girmekte olan hastalarda da fistul bulunan kolun, tansiyon olcumu icin kullanılmaması gerekir. Bu durumlarda tansiyon olcmek icin diğer kolun, eğer o kolda da sorun varsa tansiyon olcumu icin bacakların kullanılması uygun olur. Bacaktan tansiyon olcumuyle ilgili hususlara bu yazımızda değinilmeyecektir.



Bilekten olcen cihazlar tansiyon olcumu icin daha pratiktir. Uc damardan olcum yaptıkları icin buyuk tansiyonu hafifce daha fazla ve kucuk tansiyonu da hafifce daha duşuk olcmek gibi bir dezavantajları olmasına rağmen, bu durum bilekten olcen cihazları yanlış olcuyor diye yaftalamamızı, tumden reddetmemizi ve cope atmamızı gerektirmez. Bu cihazlarla ilgili soylenmesi gereken diğer bir husus da, yanlış olcumden kacınmak icin bileğin goğus hizasında tutulması konusunun cok onemli olmasıdır. Doğru şekilde kullanıldıklarında, pratik olmaları sebebiyle tansiyon takibinde gayet faydalı olurlar.



“Peki tansiyonu hangi tur cihazla olcelim?” sorusunun tek bir cevabı yoktur.



Eğer kişi tansiyonunu kendisi olcecekse, en doğru tercih kola takılan ve manşon buyukluğu doğru secilmiş elektronik cihazlardır. Cok zayıf veya cok kilolu kişilerde eğer kol capına uygun manşonlu elektronik cihaz bulunamadı ise bilekten olcen elektronik cihaz kullanmak daha doğru olur. Eğer tansiyonunuzu kendiniz olcuyorsanız, obur elinizdeki pompayla kendinizin şişireceği aletlerden kullanmak gibi bir hata yapmayın!



Eğer tansiyonunuzu bir başka kişi olcecekse, en doğru tercih, tansiyonun kola manşon sarılan ve stetoskopla dinleyerek olculduğu cihazlardır. Ama doğru manşon ve doğru kişi konusunda sorun olduğunda, yine bilekten olcen tipte elektronik cihaz tercih etmek kesinlikle daha uygun olur. Mesela aşırı kilolu bazı hastalarda koldaki yağlanma oyledir ki, kalınlaşma kolun daha cok ust kısımlarında olduğundan kol dirseğe doğru koni gibi incelir. Bunlarda kolu tamamen saracak manşon bulamazsınız ve hicbir manşonu oturtamazsınız. Ustu sarsanız aşağısı boşta kalır. Bunlarda en uygun yol, bilekten olcen dijital cihaz kullanmaktır. Cunku bilek kalınlığı kilodan kol kadar etkilenmez. Bilekten olcen dijital cihazlar yanlış olcuyormuş laflarına kulak asılmamalıdır, zira eğer manşon kola doğru oturmuyorsa ve doğru teknik uygulanmıyorsa, olcumde en buyuk yanlışlar koldan olcen manşonlu cihazlarla yapılır!



Hangi tur cihaz kullanıyor olursanız olun, birkac ayda bir doğruluğunun kontrol ettirilmesinde fayda vardır.



Tansiyon takibinde olcumlerin gunun değişik saatlerini ve koşullarını icine alacak şekilde yapılması gereklidir. Her olcumun yanına saat kacta ve nerede olculduğu not duşulmelidir. Olcumleri etkileyebilecek hususları bilmek ve bunlara dikkat etmek onem taşır. Sigara icmek ve yemek yemiş olmak ozellikle ilk 30 dk ’lık donemde tansiyonu yukseltici yonde etki yapar. Kahve, ozellikle duzenli kahve tuketimi olmayanlarda icimi takiben ilk 30-60 dk ’lık donemde yine tansiyonu artırıcı yonde etki yapabilir. Yine serin bir odada yapılan olcum tansiyonu yukseltebilir. Olcumden onceki 1 saat icinde yapılmış yoğun egzersiz ise olcum sırasında tansiyonun her zamanki seyrinden daha duşuk cıkmasına sebep olabilir.



Tum bunlara uyularak yapılan bir tansiyon takibi daha yerinde olacaktır.



Dr. Sinan Coşkun Turan, Kardiyoloji Uzmanı