a)Kaza nedir?


Dunya Sağlık Orgutu ’ nun tanımına gore “onceden planlanmamış ve beklenmeyen ancak yaralanmayla sonuclanan bir olaya kaza denir.” Kazalar sonunda buyuk maddi hasarların yanında oldukca fazla insan da hayatını kaybetmektedir.


b) Toplum sağlığı acısından kazaların onemi: Her gun izlediğiniz basın ve yayın organlarında cok değişik kaza haberleri duyarsınız. Kaza sayısının hızlı bir şekilde artış gostermesi cok sayıda olum ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir. Diğer bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve olumlerin başta gelen sebepleridir. Kazaların oneminin daha iyi kavranması icin ulkemizdeki kaza oranları, olum ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir.
Ulkemizde kazaların gercek boyutunu yansıtacak rakamlar tam olarak elde edilememektedir. Turkiye ’ deki kazaların %40 ’ ı trafik kazaları, %20 ’ si iş kazaları, %20 ’ si ev kazaları ve %5 ’ i ise ateşli silah yaralanmalarıdır. Ayrıca tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde de kazalar gorulmektedir.


1994 yılı rakamlarına gore toplam 233.803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 kişi olmuş ve 104.717 kişi yaralanmıştır. Trafik kazalarının %97 ’sinin nedeni sorumsuzluktur.
1992 yılında SSK ’ ya kayıtlı olan 3.796.702. işciden 138.464 iş kazası saptanmıştır. Yani işcilerin %3.7 ’si iş kazası gecirmişlerdir. Yaralanan işcilerin %2.48 ’inde kalıcı sakatlık meydana gelmiştir.%1.27 oranında olum meydana gelmiştir.
Hızlı bir artış gostererek insan sağlığını olumsuz etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine gore gruplandırılabilir. Kazalar;


— Trafik kazaları

— İş kazaları

— Ev kazaları

— Spor kazaları

— Kitlesel kazalar

— Diğer kazalar olarak gruplandırılır.


•Trafik kazaları: Gunumuzde trafiğe cıkan arac sayısına gore hızlı bir artış gosteren kaza grubudur. Olumle sonuclanan kazalarda ilk sırayı alır. Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek zorunludur


•İş kazaları: Kişilerin gereği gecirdikleri kazalardır. İş kazalarına ornek olarak inşaat kazalarını, yeraltında calışanların gecirdiği kazalar ornek verilebilir. İş kazalarının buyuk kısmı, yoğunluğun diğer gunlere gore daha fazla olduğu haftanın son gunlerinde meydana gelmektedir. En kısa surede polise bildirilmesi gereken kazalardır.


•Ev kazaları: Ev kazaları, genelde yanık, zehirlenme, kesici alet yaralanmalarından oluşur.
•Spor kazaları: Duşme, carpışma, carpma, burkulma gibi şekillerde meydana gelir.
•Kitlesel kazalar: Yangın, bina cokmesi gibi durumlarda meydana gelir.
•Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, ucak, gemi ve tren kazaları dahil edilebilir.


Kazalardaki olu sayısının cok yuksek olması nedeniyle uygulanacak ilk yardım kuralları buyuk onem taşır. Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı anahtarı vardır. Bunlar;
•Kaza sırasında zaman kaybetmeden ve telaş yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır.
•Kazazedenin solunumunu kontrol edilir. Solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır.
•Kalp atışı kontrol edilir. Eğer kalp atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır.
•Kanamanın olup olmadığı kontrol edilir. Kanama varsa hemen durdurularak kan kaybı onlenmelidir.
•Kazazedede şok durumu varsa fazla hareket ettirilmeden şoka karşı onlem alınmalıdır.
•İlk yardım sırasında zamanın cok buyuk oneme sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu amacla kazazedenin durumunun kotuye gitmesini onleyecek tedbirler alınmalıdır.
•Kazazedenin moralini yuksek tutmak icin guven verici sozler soylenmelidir.
•Kaza yerinde, gereksiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması onlenmelidir.
•Kazazedenin, giysileri gereğinden fazla soyulmamalıdır.
•Kazazede, butun imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır.




b)Kazalardan korunma: kazalardan korunma kişi faktorune bağlıdır. Bunda en onemli etken kişinin eğitimidir. Kişilerin sorumsuzluk, bilgisizlik ve dikkatsizlik nedeniyle yaptıkları kazaların onlenilmesinde en onemli arac, sağlık eğitimidir. Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da tehlikeye duşuren durumlarda zorunlu olarak cezai yaptırımlara da gidilmektedir. Cocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar acısından en onemli risk grubunu oluşturmaktadır.
•Cocukların ozellikle yurumeye başlama donemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yuksek olmaktadır. Bu donemlerde duşme buyuk kaza nedenlerindendir.
•Evde kesici, batıcı araclar ortada bırakılmamalıdır.
•Mutfak kat ocakta kullanılan tavaların sapları carpılmayacak bicimde olmalıdır.
•Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır.
•Mutfakta bocek ilacı bulundurulmamalıdır.
•Bakım ve onarım işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır.
•Sıvı gaz tupleri sabun kopuğu ile kontrol edilmelidir.

•Kucuk piknik tuplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır.
•Girilmesi yasak sulara girilmemelidir.
•Cocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır.
•Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yuzustu yatırılmamalıdır.
•Meyve ve sebzeler iyice yıkanılmadan yenilmemelidir.
•Bir diğer risk grubu yaşlılardır. Yaşlıların bulunduğu evlerin aydınlatılması, merdivendeki kırık basamakların onarılması gerekmektedir.
•Hamilelerde vucut dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar. Kaymaları onleyecek tedbirler alınmalıdır.
•İş hayatında arac gerec guvenliği, yapılan uygulama ile ilgili koruyucu onlemlere dikkat edilmelidir.
•Aydınlatma yeterli olmalıdır.
•Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin uzerinde bir işle gorevlendirilmemelidir.
•Yapı işlerinde guvenlik halatı gibi araclar kullanılmalıdır.
•Tarım ilaclamalarında ruzgar arkaya alınmalıdır, serpinti onlenmelidir.
•Hicbir yiyecek kabına zehirli madde konulmamalıdır.
•Tum spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine uygun olmalıdır.
•Cocuk parkalarında duşmeleri, carpmaları onleyecek onlemler alınmalıdır.
•Toplum bireyleri ilk yardım konusunda eğitilmelidir.
•Alkollu arac kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır.
Kaza geciren kişilere yardım etmek her insan icin bir gorevdir. Yardım ederken kişi kendi guvenliğini tehlikeye atmamalıdır. Orneğin, elektrik carpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi guvenliğini sağlamadan yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir. 3-Bilinc Kaybı ve Şok
Normal olarak insanlar beş duyu organlarıyla cevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak gerekli tepkileri gosterirler. İnsanların bu normal durumuna bilinclilik hali denir. Bilinclilik hali herhangi bir kaza nedeniyle ortadan kalkar. Kişinin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinc kaybı denir.
Bilinc kaybının bircok nedeni ve belirtisi vardır. Bilinc kaybının nedenleri;
- Beyin kanamaları

— İsteri nobetleri

— Bayılma

— Zehirlenmeler

— Alkol koması

— Şeker koması

— Yuksek ateş

— Baş travmaları

—Epilepsi (sara) ve sinir sistemini bozan hastalıklardır.
Bilinc kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar icin bilinc kaybının derecesi ortaya konulmalıdır. Bilinc kaybının farklı dereceleri vardır. Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinde meydana gelir. En tehlikelisi koma durumudur.
Genelde bilincin kaybedilmesi cevreden kaynaklanır. Dolayısıyla bilinc kaybına uğrayan kişi bulunduğu cevreden uzaklaştırılır. Eğer bilinc kaybının nedeni ortam değilse bilincini kaybeden kişi yuzustu veya yarı yuzustu durumda yatırılır. Bu şekilde yatırmadaki amac dilin boğazı kapayarak soluk almasını onlemektir. Bu şekilde yatırıldıktan sonra ağız ici kontrol edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir. Solunum tıkanıklığı hırıltıdan anlaşılabilir. Hayatın tehlikeye girdiği donemlerde ilk yardım ABC ’ si uygulanır. İlk yardım ABC ’ si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harflerdir. İlk yardım ABC‘ si;
a)Hava yolunun acılması

b)Solunumun duzeltilmesi

c)Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar.


Bilinc kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla kontrol edilerek temizlendikten sonra kemer kravatı gevşetilir. Gomleğinin duğmeleri acılır. Kesinlikle su veya başka bir icecek verilmemelidir. Bu durum kişin boğulmasına yol acabilir. Aynı şekilde ayılması amacıyla tokat atma, sarsma gibi davranışlar kesinlikle yapılmamalıdır.
Bilinc kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır. Bayılmanın nedeni oldukca farklıdır. Kan tutması ani heyecan, ani korku gibi durumlar bayılmaya neden olabilir. Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez. Buna paralel olarak beyin oksijen alamaz. Bayılan kişinin once renginde sararma meydana gelir. Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir. Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gomlek duğmesi de acılır. Boylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır. Kısa surede ayılmaz ise yan yatırılarak hekime haber verilir. Kişi bayılacağını hissedebilir. Bayılacağını anlayan kişi kalcalarını sıkıştırıp, karın kaslarını iceri ceker ve bacak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmasını onleyebilir


Kazalardan korunmanın temel ilkelerinden birisi de insanların surekli olarak eğitilmesidir. Surekli eğitim ve yapılan kontrollerde bircok kaza onceden onlenir. Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi icin tekniğine uygun olarak sağlık kuruluşlarına taşınması gerekir. Kopan organın ayrılma yerine ve vucudun bu kısmına tenturdiyot ve benzeri maddeler asla surulmemelidir. Bu maddeler yaranın ağzını acarak kanamayı hızlandırır.
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda, ancak dondurulmadan sağlık kuruluşuna nakledilmelidir. Kopan organ asla buz veya buzlu suya doğrudan temas ettirilmemelidir. Once kuru bir kaba veya poşete konulmalıdır. Daha sonra bu poşet soğuk bir başka kaba ya da buzlu kaba oturtularak taşınmalıdır. Taşıma sırasında organın dondurulmamasına ozen gosterilmelidir. 6 saat icinde bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.