Masum Sandığınız Karın Ağrısı ve Şişkinlik Şikayetleriniz Colyak ’a İşaret Ediyor Olabilir. Ekmek, makarna, biskuvi ve diğer unlu mamuller… En sevdiğiniz yiyeceklerden uzak durmak zorunda kalmanıza neden olabilecek bu hastalığın adı colyak. “Yaşam boyu devam eden tek gıda alerjisi” olan colyak, genellikle kalıtsal olarak ortaya cıkıyor; tedavi edilmediği ve ozenli davranılmadığı takdirde de hayatı cekilmez hale getirebiliyor.




Ailenizde colyak hastası varsa siz de dikkat etmelisiniz
Colyak hastalığı bağırsaklarda besin maddelerinin sindiriminin ve emiliminin bozulmasına yol acan bir hastalıktır. Colyak hastalığı olan insanlar; buğday, arpa, cavdar ve bir dereceye kadar da yulafta da bulunan bir protein olan ‘gluten ’ e karşı hassasiyet gosterirler. Bu kişiler gluten iceren gıdalarla beslendiklerinde ince bağırsaklarında oluşan immunolojik reaksiyonlar sonucu hucrelerde iltihap ve hasar oluşturur. Oluşan bu hasar sonrasında besin maddelerinin sindirimi ve emilimi bozulacağından, ishal ve zamanla vucutta bazı maddelerin eksikliği ortaya cıkar. Colyak hastalığı genetik bir hastalıktır ve hastaların yuzde10 kadarında ailede colyak hastalığı olan başka bireyler vardır. Cift yumurta ikizlerinde yuzde30 oranında gorulurken, tek yumurta ikizlerinde gorulme oranı yuzde70 ’tir.

Stres de colyaka zemin hazırlıyor
Bazı viral enfeksiyonlar ve stres durumları hastalığın ortaya cıkmasına sebep olabilir. Her yaşta ortaya cıkarsa da 8-12 aylık cocuklarda ve 30-40 yaş aralığında daha sıktır. İleri yaşlarda da ortaya cıkabilmektedir. “Latent” veya “sessiz colyak” hastalığı ise, bu hastalığa ait tipik bulguların olmadığı fakat kalıtsal yatkınlığı olan hastalar icin kullanılan bir terimdir. Bu hastalarda zamanla colyak hastalığı yerleşir. Colyak hastalığının gercek sıklığı bilinmemektedir. Kan bankasındaki kanlar uzerinde yapılan serolojik calışmalar her 300 kişiden birinde bu hastalığın bulunabileceğini duşundurmektedir.





Colyak; ishal, şişkinlik ve karın ağrısı ile kendini belli ediyor
Emilim ve sindirim bozukluğunun derecesine bağlı olarak Colyak hastalığı cocuklarda ve erişkinlerde farklı belirtilerle kendini gosterir. Cocuklarda gelişme ve buyume geriliği colyak hastalığının erken bulgusu olabilir. Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal, huysuzluk, uyuklama, davranış bozuklukları ve okulda başarısızlık gorulebilecek diğer belirtilerdir. Bulguların ortaya cıkması ve şiddetlenmesi yıllar surebilir. Colyak hastalığı erişkinlerde genellikle 30-40 yaş civarında ortaya cıkarsa da daha ileri yaşlarda da gorulebilir. Hastalıklı kişilerde belirtiler iki şekilde kendini gosterir:

Emilim bozukluğuna bağlı olanlar Besin, mineral ve vitamin eksikliğine bağlı olanlardır. Hastalarda temel besin kaynakları olan; protein, karbonhidrat ve yağ emilimi bozulmuştur ve en ciddi emilimi bozulan ise yağlardır. Yağ emiliminin bozulması sonucu hastalarda ishal ve şişkinlik şikayetleri ortaya cıkabilir. Karbon hidrat emilim bozukluğu sonucu ise hastalarda laktoz intoleransı ortaya cıkar, bu durum sutlu yiyecekler sonrası hastalarda karın ağrısı ve şişkinlik gibi şikayetlere neden olabilir.





Hastalarda beslenme bozukluğu, vitamin ve mineral yetersizliğine bağlı olarak;

Zayıflama ve odem Kansızlık (demir ve B12 vitamin eksikliği) Kemik erimesi (osteoporoz) Kolay curume (K vitamin eksikliği) Sinir hasarı =periferik noropati (B12 ve B1 vitamin eksikliği) Kısırlık (adet bozukluğu, duşukler) Kas gucsuzluğu (potasyum, magnezyum yetersizliği) Sac dokulmesi İştahsızlıktır. Nasıl teşhis edilir?
Colyak hastalığından şuphelenildiğinde, ayrıntılı bir muayeneden sonra bazı kan ve dışkı testleri istenir. Kalsiyum, magnezyum, potasyum, protein, kolesterol, B12 vitamini, A vitamini, folik asit ve demir gibi bu hastalıkta vucutta eksilebilecek bazı maddelerin kandaki seviyelerinin olculmesi, tam kan sayımının yapılması ve iltihap belirteclerinin kontrol edilmesi yanında; colyak hastalığının teşhisinde kullanılan bazı testlerin de yapılması gerekir.

Colyak hastalığının tanısında mutlaka yapılması gereken bir diğer inceleme, ince bağırsak mukoza biyopsisidir. Ozellikle belirgin kilo kaybı, karın ağrısı, kansızlık, gece terlemeleri ve kanama gibi bulguları olan hastalarda bu incelemelerin yapılması ve gerektiğinde bilgisayarlı batın tomografisi gibi başka goruntuleme yontemlerine başvurulması gerekebilir.

Tedavi
Erken donemde teşhis edilmediğinde colyak hastalığı ciddi problemlere yol acabilir. Yukarıda tarif edilen bulgulara benzer şikayetleri veya ailesinde colyak hastalığı oykusu olanların bir ic hastalıkları uzmanı veya gastroenteroloji uzmanına başvurmaları gerekir. Colyak hastalığı olanların yuzde10 kadarında; anne, baba, kardeş veya cocuklarında da aynı hastalık gorulebilir. Gebelik doneminde kansızlığı belirgin olcude şiddetlenen kadınların colyak hastalığı yonunden araştırılması gerekir.

Colyak hastalığında tedavinin temelini sıkı bir glutensiz diyet uygulanması oluşturur
Bu amacla gluten iceren tahıl urunleri (buğday, arpa ve cavdar) kullanılarak yapılan gıda maddelerinin kesinlikle yenmemesi gerekir. Pirinc, mısır, patates ve soya unundan yapılmış urunler yenilebilir. Meyve, sebze, yumurta ve et urunlerinin yenmesinde sakınca yoktur. Gluten icermeyen bir diyetin uygulanması normal beslenmeye gore daha pahalı, guc ve sıkıcı olabilir. Bu nedenle kesin tanı konulmadan bu tur bir diyetin uygulanması tavsiye edilmez. Bu hastalarda laktoz eksikliği (laktoz intoleransı) de olabildiğinden başlangıcta sut ve sutlu gıdaların alınmaması onerilir.

Glutensiz diyete başlanmasından gunler sonra şikayetlerde azalma gorulmeye başlar. Şikayetlerin tamamıyla ortadan kalkmasına rağmen bağırsak mukozasının tamam olarak iyileşmesi bazen 2 yıl kadar surebilirse de bağırsak mukozasındaki iyileşme genellikle 3-6 ay icinde gercekleşir.

Colyak hastalığında ilac tedavisi yoktur
Sıkı bir glutensiz diyet uygulayan hastalarda hastalık genelde iyi bir gidiş gosterir. Tedavi edilmeyen vakalarda uzun donemde (20-30 yıl) ortaya cıkabilecek ciddi bir hastalıklar arasında; ince bağırsak lenfoması, ince bağırsak ulserleri ve kollajenoz colyak hastalığı sayılabilir. Sıkı diyet ile kansere donuşum engellenebilir.




Colyak Hastalığı Hakkında Yanlış Bilinenler


Colyak hastalığı buyudukce gecer
Hayır. Onceleri doktorlar da boyle duşunuyorlardı fakat colyak hastalığı siz buyudukce iyileşmez. Cocukken colyak hastası olan bir yetişkin iseniz, belirtiler artık gorulmuyor olsa da hala colyak hastasısınız.


Colyak hastalarının buğdaya alerjileri vardır
Hayır. Colyak hastalığı otoimmun (vucudun kendi dokularına saldırmasına neden olan hastalıkların genel adı) bir rahatsızlıktır, alerji değildir. Colyak hastalığı alerjik hastalıklarla karıştırılır cunku alerjiler gibi yabancı bir madde tarafından tetiklenir.

Colyak hastası olanlar her zaman zayıftırlar
Hayır. Onceleri colyak hastalarının her zaman cok zayıf olduğu duşunulurken, gunumuzde doktorlar colyak hastalarının her zaman zayıf olmadıklarının farkına varmıştır. Fazla kilolu biri de colyak hastası olablir.






Gluten deri yoluyla emilebilir.
Hayır. Gluten molekulleri deri yoluyla emilim icin fazla buyuktur. Eğer vucudunuz gluten iceren bir kişisel bakım urunune (orneğin, bir nemlendirici ya da bir guneş losyonu) reaksiyon gosteriyorsa, urunun icerdiği bir ya da daha fazla maddeye karşı alerjik olabilirsiniz.


Colyak hastaları glutensiz kozmetik urunleri kullanmalıdır
Tam olarak değil. Colyak hastalığı glutenin yenmesi ile tetiklenir, bu yuzden gluten iceren cilt bakım urunleri ve kozmetik urunleri yutulmadığı surece bir sorun oluşturmaz. Diş macunu, ruj, dudak kremi gibi ağız icine alınabilecek ve kucuk cocuklarda kullanılan urunler glutensiz olmalıdır.






Gluten yemeyi bıraktığın anda kendini iyi hissedersin
Tam olarak değil. Glutensiz beslenmeye başladıktan sonra bireyin kendini daha iyi hissetmesi biraz zaman alır ve bu sure herkes icin değişir. Bazı hastalar sonucu anında hissederken bazılarının haftalara hatta aylara ihtiyacı olabilir.

Colyak hastasının tek yapması gereken glutenden uzak durmaktır
Hayır. Tamamen glutensiz beslenseler bile colyak hastalarının kolesterol seviyeleri, vitamin durumları ve kilolarıyla ilgili de dikkatli olmaları gerekir. Ayrıca colyak hastaları bilmelidir ki, ceşitli belirtiler ve medikal durumlar colyak hastalığıyla ilgili olabilir.

Kaynaklar:hemen sağlık-sağlıkta yenilikler