Kalp krizi riskini azaltmak icin bircok kişi duzenli olarak asprin almakta. Ancak mutlaka bir doktora danışılıp ‘risk yarar oranı ’ değerlendirilmeli. Aksi takdirde bilincsiz tedaviyle kanama riski artabilir


Aspirin, kalp krizi riskini azaltırken kanama riskini artırıyor. Araştırmalar kalp damar hastalığı riski yuksek olmayanların aspirin almasının yarar sağlamayacağını, hatta zararlı olabileceğini gosteriyor.
Bir hastamın hikÂyesi bu konuya bir ornek oluşturuyor.
Şakir Bey sabah yataktan zor kalktı. Kendini cok yorgun hissediyordu. Neredeyse parmağını kaldıracak hali yoktu. Tuvaletten kalkarken başının donduğunu fark etti. Dışkısının katran gibi simsiyah olduğunu gordu, farklı kotu bir koku geliyordu. Geri donup yatağa uzansam iyi olacak diye duşundu. Henuz 52 yaşındaydı, ciddi hicbir hastalığı yoktu. Gunde bir kere aldığı aspirin dışında hicbir ilac kullanmıyordu.
Eşinin “Ne oldu sana, yuzun bembeyaz” dediğini duymuştu, sonrasını hatırlamıyordu. Gozlerini hastanede actı. Doktoru mide kanaması gecirdiğini, dışkısının bağırsaklardan gecip gelen kan nedeniyle simsiyah olduğunu soyledi. Bir sure sonra mide bağırsak hastalıkları uzmanı, ağzından soktuğu ışıklı bir kamera sayesinde mide ve hemen sonrasındaki bağırsağın her yanına dikkatle inceledi. Onikiparmak bağırsağı denilen, ince bağırsağın mideden sonraki ilk bolumunde bir yara acılmış olduğunu gordu.
Kanamanın bu ulserden kaynaklandığı belliydi. Tekrar kanamaması icin gereken işlemleri yaptı. Hastaya ulserin kolay iyileşmesi icin midedeki aside azaltacak ilaclar verdi ve bir sure aspirin almamasını tavsiye etti.




Mide kendini korumayı biliyor

Yediğimiz besinler midede salgılanan asitle karışıp parcalanarak emilmek uzere ince bağırsaklara yollanır. Eğer midemizde asit olmazsa yaşamımız icin cok gerekli olan bircok madde emilemez. Mide asiti dokulecek olsa bircok dokuyu tahriş edecek guctedir. Ama mide dokusuna hic zarar vermez.
Cunku, midenin ic yuzu koruyucu bir sıvı tabakasıyla korunur. Yoğun kıvamlı olan bu tabaka surekli yenilenir.
Aspirin bu koruyucu sıvının uretilmesini kısmen de olsa engeller. Boylece korunması bozulan mide yuzeyine ulaşan asit, yara acılmasına ve kanamaya yol acabilir. Bu durumda asiti azaltmak icin yapılacak tedavinin yanı sıra koruyucu ortu uretiminin onundeki engelleri de kaldırmak gerekir.
Aspirinin yanı sıra romatizmayla ilgili hastalıklarda, kas ve eklem ağrılarında kullanılan bazı başka ilaclar da midenin koruyucu tabakasına duşmandır ve ulsere, kanamaya yol acabilir.İngilizce kısaltılmış adı ‘NSAID ’ olan bu ilac grubunda iboprufen, naproxen ve benzeri bircok ilac ulkemizde de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ulser mikrobik bir hastalık mı?
Mide ve onikiparmak ulserlerinin başta gelen nedeni nedir diye soracak olursanız cevabım mikrop olacaktır. Mikrobun tedavisi ise antibiyotik haplarıdır. 1980 ’lerde bulunduğunda bilim dunyasının kabul etmediği ama kanıtlar biriktikten sonra bulanlara Nobel odulu kazandıran, ulserin mikrobik olduğu gerceği ve antibiyotiklerle tedavi edilebilmesi bu alanda devrim yarattı desek yeridir.

Rastgele ilac almak zararlı

Doktoru “Asprini kesmemizde yarar var ama once bu ilacı almanızı tavsiye eden doktorunuzla goruşmemiz gerek” deyince, Şakir Bey “Doktor vermedi, ben kendi kendime, kalp hastalığından korunmak icin alıyorum” dedi.
Aspirinin kalp krizi riskini duşurduğu, bu nedenle belli yaşın ustunde kullanılmasının yararlı olduğu duşuncesi oldukca yaygın. Bu duşuncenin yarısı doğru, yarısı yanlış. Asprin kalp krizi riskini azaltıyor. Ama Şakir Bey ’de olduğu gibi kanamaya yol acabiliyor. Araştırmalar kanama riskini iki kat artırdığını gosteriyor. Sağlıklı nufusta mide kanaması riski oldukca duşuk, ama bu durum risk artışının onemini azaltmıyor.
Diyelim ki 200 insan yakından izlendi ve bir yıl icinde 1 kişinin mide kanaması gecirdiği saptandı. Benzer ozellikleri olan 200 kişiye gunde 1 aspirin verilince 2 kişi kanama gecirdi. Başka bir deyişle kanama sıklığında yuzde yarımlık bir artış oldu. İlk bakışta bu durum onemsenmeyebilir. Halbuki, milyonlarca kişinin aspirin kullanması halinde yuzde yarımlık artış onbinlerce kişiyi ilgilendiren bir sağlık sorunu yaratır.
‘Risk yarar oranı ’ unutulmamalı
İster olum riskinin cok yuksek olduğu bir ameliyat olsun ister gunde bir adet aspirin alma olsun, doktor, her tedavi kararından once terazinin bir kefesine ameliyatın veya ilacın riskini, diğer kefesine tedavi yapılmazsa hastanın maruz kalacağı riski koyar. Terazi, tedavinin riskinin daha hafif olduğunu gosteriyorsa o yonde uygulama yapmaya karar verir.
Şakir Bey ’in kalp hastası olma riski yuksek değil. Kilosu istenen sınırlarda, duzenli yuruyuş yapıyor ve sigara icmiyor. Diyabet ve yuksek tansiyonu yok, iyi kolesterolun (HDL) duşuk olmasının dışında kan değerleri normal sınırlarda. 10 yıl icinde, kalp krizi veya olum riski yuzde 5 ’in altında. Aspirin alacak olursa kanama riski bundan az değil, belki daha fazla.
Boş yere ilac alanlar
Kalp krizi, inme ve kalp damar hastalığına bağlı olum riski ne duzeyde olursa aspirin almalı konusunda uzmanlar hemfikir değil. Uzmanların anlaştığı nokta 1980 ve 1990 ’lara gore, kalp damar hastası olmayan insanlara her gun aspirin almalarını tavsiye etmeden once cok daha dikkatli olunması gerektiği. Bu gerceğe rağmen Şakir Bey gibi duşuk riskli olsa da aspirin alan cok sayıda insan var. Gecen hafta ABD ’de yayımlanan geniş caplı bir araştırma, aspirin alan her 8 - 9 kişiden birinin duşuk riskli olduğunu gosterdi.

Stent takıldıysa aspirin şart

Sağlıklı kişilerin tersine, kalp damar hastası olanlarda, uzmanların buyuk coğunluğu aspirinin yararının kanama riskinden cok fazla olduğu ve mutlaka duzenli olarak alınması gerektiği goruşunde. Bazı durumlar var ki aspirinin bir gun bile bırakılmaması gerekiyor. Bunların başında, kalbi besleyen damarına stent takılan hastalar geliyor. Bu kişilerde, doktorlar stent takıldıktan sonraki bir yıl boyunca, bazen daha uzun bir sure icin, aspirinin yanı sıra ona benzer başka bir ilac da verirler. Amac stentin telleri ustunde pıhtı oluşmasını onlemektir. İkinci ilac bir sure sonra kesilse de, cok ama cok mecbur kalmadıkca aspirin bırakılmamalıdır. Aspirin ve beraber verilen benzeri ilac bırakılmadan once mutlaka stenti takan doktora danışmalıdır.

Kimler aspirin almalı

* Stent takılanlar
* Baypas olanlar
* Kalp krizi gecirenler
* İnme gecirenler
* Damar darlığı olanlar
* Kalp krizi ve inme riski yuksek olanlar

Ciğnemeli mi yutmalı mı?

‘Kalp krizi gecirdiğini duşunuyorsan ilk işin bir tablet aspirin ciğnemektir ’ sozune internette sık rastlanıyor. Bu soz hem doğru hem yanlıştır. Doğrusu, kalp krizi şuphesi varsa ilk iş telefona sarılıp hastaneye gitmek uzere ambulans cağırmak hemen sonra da aspirin ciğnemek olmalı. Cunku en kısa surede hastaneye ulaşmak en onemli noktadır. Krizin ilk dakikaları ve saatleri cok değerlidir. Tıkanan damarın bir an once acılması gerekir. İlk saatlerde oluşabilecek oldurucu carpıntılar, kişi hastanedeyse kolayce duzeltilebilir.
Krizin ilk saatlerinde alınacak aspirin değeri yabana atılamaz. 1980 ’lerde Oxford Universitesibilim insanlarının yaptığı ISIS adlı araştırmada, kalp krizi ile hastaneye gelen kişilerin rastgele 4 gruba ayrıldı. 1 ’inci gruba damarı tıkayan pıhtıyı eritmek icin ozel bir ilac, 2 ’nci gruba aspirin, 3 ’uncu gruba her iki ilac birden, 4 ’uncu gruptakilere ise boş ilac (plasebo) verildi. Sonuclar carpıcıydı. Pıhtı eritici kalp krizinden olum riskini 4 ’te 1 oranında azalttı. Aspirinin etkisi de aynı olcudeydi. İkisi birden verildiğinde olumlu etkinin daha da arttığı saptandı.
Oxford ’un icinden ISIS akıyor
Burada araştırmanın adından kısaca soz etmekte yarar var. Bugun ISIS deyince butun dunyada akla, bizim IŞİD dediğimiz, Irak ve Şam İslam Devleti ’nin İngilizce'deki kısa adı geliyor. Oysa ISIS, Oxford şehrinin icinden gecen Thames Nehri ’nin bir kolunun adı.
Aspirini yutmak yerine, ciğnenmesinin tavsiye edilmesinin nedeni bu yolla kana karışmasının daha cabuk olması. 1990 ’larda Texas Universitesi bilim insanları, 12 sağlıklı gonulluyle yaptıkları deneyde ‘aspirini en kısa yoldan nasıl kana ulaştırabiliriz? ’ sorusuna cevap aradılar. Aspirin ciğnenip sonra yutulursa etkisi 5 dakika icinde gorulmeye başlıyor. Suda eriyen aspirinin etkisi daha gec, yutulan aspirininki en son ortaya cıkıyor.