ABD'de yapılan bir araştırmaya gore polikliniklere başvuran her yuz hastanın 5 tanesi denge bozukluğundan yakınıyor. Genel nufusun yaklaşık %20'si bir tur baş donmesi denge bozukluğundan etkileniyor. Ortalama yaşam suresinin butun dunyada giderek uzaması yaşlı insan sayısının artması dengesizlik ve baş donmesi gibi sorunların giderek artacağının kanıtı olarak goruluyor.


DENGE BOZUKLUĞU NASIL ORTAYA CIKAR



Kulak Burun Boğaz Uzmanı Operator Doktor İrfan Aksoy, bu bolgelerden kalkan uyarılarla beyne surekli olarak baş ve vucudun diğer kısımlarının birbiriyle ve mekandaki yerleri hakkında uyarılar gonderildiğini belirtiyor.

Denge merkezinin , kendisine iletilen bilgileri, depo bilgilerle karşılaştırıp bu bilgilerin ışığında değerlendirerek motor yanıtı hazırladığını ifade eden Op. Dr. İrfan Aksoy, bilgilerin denge merkezine ulaşmasında veya buradan verilen cevaplarda (motor yanıt) bozukluk olunca denge bozukluğu veya baş donmesinin ortaya cıktığını vurguluyor.

Bu bozukluğun beyindeki denge merkezleri tarafından telafi edildiğini belirten Op. Dr. Aksoy, sozkonusu telafinin, ic kulaktan gelen denge bilgileri yerine gozden ve kas-eklem-deriden derin duyuyla ilgili gelen denge bilgilerinin konularak yapıldığını ifade ediyor.

Op. Dr. İrfan Aksoy bunun 3 ile 6 haftada tamamlanacağını ve dengenin tam olarak sağlanabileceğini belirtiyor. Telafi mekanizmasına “merkezi duzenleme” adı verildiğini soyleyen Op. Dr. İrfan Aksoy, merkezi sinir sistemine ait bozuklukların da aynı mekanizmayla telafi edilse de dengenin hicbir zaman tam olarak sağlanamayacağını vurguluyor.

Op. Dr. İrfan Aksoy, dengesizlik sorununun, kişinin ağırlık merkezinin hareket halinde veya dururken dayanma duzlemi icine duşmesindeki bozukluklar olarak tanımlanabileceğini belirtiyor.

DENGE BOZUKLUĞU OLAN İNSANLAR NE YAPAR?


Denge bozukluğu olan hastaların dayanma duzlemlerini artırarak genişletmek icin ayaklarını acarak yuruduklerini belirten Op. Dr. İrfan Aksoy, bu kişilerin hareketlerinin son derece yavaş olduğunu ifade ediyor:

Baş donmesinin bir belirti olduğunu belirten Op. Dr. İrfan Aksoy, “basitce tanımlarsak kişinin vucuduyla dunya arasındaki algısının bozulmasıdır, bir hareket yanılsaması bir illuzyondur, ağrı gibi subjektif bir belirti olduğu icin hastanın dışındaki kişilerce anlaşılması zordur” diyor.

Dunyada hekime başvuru nedenlerinde birinci sırada ağrı ikinci sırada baş donmesi geldiğini belirten Op. Dr. İrfan Aksoy, tum toplumlarda genetik yatkınlığın % 30, klinikte gorulen başdonmesi vakalarının % 90 tehlikeli ve kalıcı değil gecici ve tehlikeli olmayan bir yakınma olduğunu dile getiriyor.

Op. Dr. İrfan Aksoy baş donmesinin vertigo ve dizziness olarak iki tipte tanımlanabildiğini belirtiyor; "Vertigoda tam bir hareket illuzyonu olur, cevredeki herşeyin gercekten donduğu hissi vardır. Cocuklukta yaptığınız guzunuzu kapatıp birkac kez hızla dondukten sonra aniden durup gozunuzu actığınızda nasıl etrafın kaydığını goruyorsanız hasta da bunu goruyor, tabi daha şiddetli ve sarsıcı olanını. Genelde bu tip donmelerde % 70 ic kulak denge organındaki sorunlar nedendir. İkinci tip baş donmesi yalancı vertigo diye de adlandırdığımız dizzinesstır.Bu daha sinsidir ve hasta kendini sarhoş gibi hisseder genel bir sersemlik hissi ve boşlukta yuruyormuş gibi tanımlamalarla ifade edilir.Bu ikinci tip baş donmesi ic kulaktan kaynaklanabileceği gibi coğunlukla tum vucudumuzu etkileyen bir cok olay tetikleyebilir. Kalp ritim bozukluğu, anemi(kansızlık), stres, yorgunluk, uykusuzluk, beyin hastalıkları, hormonal bozukluklar vs. Dolayısıyla vertigo dediğimiz şikayette coğunlukla ic kulağa yonelmemize rağmen dizziness tanımlamasına uyan durumlarda daha bir cok şeyi araştırmamız gerekiyor. Ozellikle de bu dizzinesslı hastayı daha cok goruyoruz.Anlaşıldığında tedaviye en iyi cevap alınan bu hasta grubu, şikayetlerini cok iyi anlatamadıklarından doktor doktor gezen daha caresiz hasta grubunu oluşturuyor. Baş donmesi bir hastalık belirtisidir ve nedenleri ikiye ayrılır.Perferik dediğimiz ic kulağımıza bağlı nedenler ve santral dediğimiz daha cok merkezi sinir sistemini ilgilendiren norolojik hastalıklar.Periferik nedenler klinikte gorduğumuz baş donmeli hastalarının % 70-80 ni oluşturur.”

BAŞ DONMESİ GORULME ORANLARI


Baş donmesi sık olarak kadınlarda ve 30-50 yaş grubunda goruluyor. Baş donmesini tetikleyen en onemli faktor olarak stres on plana cıkıyor. Stres, tansiyon veya halsizlik dizzinesa sebep oluyor.

Op. Dr. İrfan Aksoy, bu tip durumlarda beyin sapı fonksiyonlarının iyi calışmadığını belirtiyor. Bazı otomatik reflekslerde kontrol kaybı olduğunun altını cizen Op. Dr. Aksoy, ve dizzines denge bozukluğu oluştuğunu belirtiyor.

Bahsedilen yaş grubu bayanlarda rejim sonrası ani kilo kayıplarının bazen ilk atağın gecirilmesine zemin hazırladığının altını cizen Op. Dr. İrfan Aksoy,
baş donmeli hasta grubunun bu şikayeti nedeniyle bircok farklı branşa başvurabildiğini hatırlatıyor.

Op. Dr. İrfan Aksoy, baş donmesiyle ilgili dikkat edilmesi gerekenleri şoyle sıralıyor;

-Baş donmesi gercekten cevrenin ya da kendi vucudunuzun donmesi şeklinde mi gelişiyor?
-Hareketle bir bağlantısı var mı? orneğin başınızı sağa sola cevirmek ozellikle bir tarafa yattığınızda ya da yukardaki bir objeye bakmak şikayetlerinizin ortaya cıkmasına sebep oluyor mu?
-Şikayetiniz ne zaman başladı, suresi ne kadar, bu saniyelerden bir kac gune kadar uzayan bir donemi icerebilir.
-Gunun farklı zamanlarında artış gosteriyor mu? Aclık ya da ilac alımı zamanları ile ilşkisi var mı?
-Genelde stresli yorgun olduğunuz donemlerde mi olur veya baş ağrınızla birlikte mi oluyor?
-Kullanmakta olduğunuz ilaclar var mı? Kulak uzerine yan etkisi olan ilaclar alıyor musunuz?Sara-epilepsi veya tuberkuloz tedavisinde kullanılan bazı ilaclar gibi...
-Baş donmesi ile birlikte başka bulgular da oluyor mu?Cift gorme, konuşma bozukluğu,vucudun bir tarafında guc kaybı ya da uyuşukluk var mı? (Bu gibi durumlarda acilen bir hastaneye başvurmanız gerekir.)
-Beyin damar hastalıkları acısından risk faktorleriniz var mı?Aşırı kilo, kanda yağ ve kolesterol yuksekliği, sigara, alkol, ateroskleroz(damar sertliği) varlığı, fiziksel olarak hareketsiz bir yaşam tarzı -Baş donmesi atakları ilk kez mi oldu yoksa tekrarlayan ataklar şeklinde mi?
-İşitme kaybı ya da kulak cınlaması veya dolgunluk hissi, basınc var mı?
-Gunler, haftalar ya da aylar icinde değişim var mı?


Op. Dr. İrfan Aksoy, baş donmesi ve dengesizlik yapan hastalıkları şu şekilde sıralıyor:

-Kulağa bağlı nedenler; meniere hastalığı, pozisyonel vertigo, kulağın akıntılı kronik hastalıkları,viral bir enfeksiyon sonrası denge sinirinin etkilenmesine bağlı kulak hastalıkları, ileri derecede damar tıkanıklığı yaşayan insanlarda ic kulağa az kan gitme durumları,ic kulağı etkileyen ototoksik dediğimiz ilaclar.
-Travmalar
-Enfeksiyonlar :labirent(ic kulak) iltihabı
-Norolojik hastalıklar (multipl skleroz, beyin tumorleri,parkinson, migren)
-Ototoksisite ic kulak yapılarının kullanılan bazı ilaclara bağlı olarak zarar gormesi
-Allerjik nedenler; saman nezlesi, ozellikle bahar aylarında alerjik bunyeli hastalarda polenlere cevap olarak vertigo oluşturabilir


Klinikte en sık gorulen nedenlerden birinin selim pozisyonel vertigo olduğunu belirten Op. Dr. İrfan Aksoy, bunun ickulaktan kaynaklanan en sık baş donmesi sebebi olduğunu vurguluyor.

Op. Dr. Aksoy, ic kulak denge organındaki yarım daire kanallarından birinde kalsiyum kristallerinin cokmesi sonucu pozisyonel vertigonun ortaya cıktığını, kristal yapıların yer cekimi ve baş hareketleriyle, ic kulak sıvısında serbestce yuzduğunu belirtiyor.

Bu nedenle de hangi kulak etkilendiyse hastanın o tarafa yattığı anda saniyeler icinde baş donmesi oluştuğuna dikkat ceken Op. Dr. İrfan Aksoy, zaman zaman hastalığı takiben veya baş travması sonrasında bulantı oluşabileceğini de belirtiyor.

İc kulak dışında baş donmesi ve dengesizilik yapan nedenler:

Op. Dr. İrfan Aksoy ic kulak dışında baş donmesi ve dengesizlik yapan nedenler olabileceğini belirtiyor;


Boyun problemlerine bağlı baş donmesi(servikal vertigo): Boyun hareketlerine bağlı olarak baş donmesi gelişir. Bazen kulak ağrısı da olabilir. İki nedenden dolayı olur.

1-beyne giden damarların boyundaki omurga problemlerine bağlı basıya uğraması ve kanlanmanın bozulması.

2-Boynumuzdaki eklem ve kaslardan denge merkezine başın pozisyonu ile ilgili gonderilen bilgilerde duzensizlik ve bozulma soz konusudur. Boyundaki bu tur sorunlara ozellikle bu bolgeye alınan darebeler ve kazalar sebep olmaktadır. Goz bozuklukları da dizziness sebebi olabilir.

Baş donmesinin migrenle de yakın ilişkisi vardır. Toplumda sık gorulen ve genellikle şiddetli başağrısı nobetleriyle gelen migren hastalarının yaklaşık %55 inde vertigo ve dizziness gozlenmektedir.

Gerilim tipi başağrısı olanlarda da %8 civarında vertigo gozlenebilir. Başağrısı ve dizziness beraber olarak cok sık gormekteyiz.

VUCUT DENGESİ KISA SUREDE SAĞLANABİLİYOR

Hastalıklarla beraber tıbbın tedaviye yonelik calışmaları artık insan hayatını etkileyen bircok hastalığın tedavisinde onemli adımlar atılmasını sağlıyor.

Buna onemli orneklerden biri de yaklaşık 20 yıldır uzerinde calışılıp geliştirilen denge cihazı.

Brainport adı verilen bu denge cihazı, periferik vestibuler ve merkezi sinir sistemine bağlı denge bozukluğu baş donmesi tedavisi icin dizayn edildi.

Denge cihazı son bir yıldır ABD ve Avrupa'da klinik uygulamaya girdsi ve FDA onayı aldı.

Denge cihazı boyuna asılan kontrol unitesi ve buna bağlı icinde yaklaşık 100 elektrot bulunan ağız ici aparayı olmak uzere iki ayrı uniteden oluşuyor.

Hastanın kolay kullanımına yonelik hazırlanan cihaz, klinik ortamda ve yaşam alanlarında kullanılabiliyor.

Op. Dr. İrfan Aksoy, bu cihazla, dilin elektrotaktil uyarılmasıyla beyne başın pozisyonu hakkında bilgi verildiğini belirtiyor.

Tedavi sırasında hastanın ağız aparatını dilinin ucuna yerleştirdiğini ve rahatsız olmayacağı bir seviyede sinyal gucunu ayarladığını belirten Op. Dr. İrfan Aksoy, hasta one arkaya veya iki yan tarafa eğildiği zaman eğim sensorunun kafa eğimini tesbit ettiğini ifade ediyor.

Op. Dr. Aksoy bu bilginin, mikro işlemciler tarafından elektrot dizisi uzerinden direk dile nakledildiğini soyluyor: "Orneğin eğer hasta sola sallanırsa dil uzerindeki sinyal sola hareket eder.Eğer hasta sağa sallanırsa sağa hareket eder.Hasta dilin uzerindeki bu bilgi sinyalini dilinin merkezinde tutarak merkezlenmiş ve dengelenmiş bir postur icin kullanır.Amac hastanın sinyali dilinin merkezinde tutmasını sağlayarak kendi dengesini kurmasını oğrenmesi ve ilerleyen gunlerde beyinde yeni bir denge merkezi oluşturmasıdır.Bu sayede beyin, vucudun dengede olduğu bilgisini alır.Denge cihazının surekli kullanımı sayesinde hasta, genellikle 5 gun 20 şer dakikadan gunde iki seansla, ilerlemiş denge kontrolunun zihninde tutulmasını yeniden oğrenir.”