Yorgunluk icin genel bir tanimlama yapmak zordur ancak normal aktivite sirasinda ya da sonrasinda tukenmislik hissi ya da aktiviteye baslamak icin yeterli enerji olmadigi hissi olarak tanimlanabilir.

· Yipranmislik (Weariness)
· Yorgunluk (Tiredness)
· Tukenmislik (Exhaustion)
· Gucsuzluk (Weakness)
· Calismanin tatsizlasmasi (Distaste for work)
· Sıkıntı (Boredom)
· Performans azalmasi (Reduced performance)
· Halsizlik (Listlessness)
· Egzersizle dispne (Exertional dyspnea)
· Enerji yoklugu (Lack of energy)
· Uykulu hal (Sleepiness)
· Calismaya isteksizlik (Unwillingness to work)

Ancak terminolojide bir karmasa oldugu da gercektir. Hastalar gucsuzluk oldugunda yada egzersizde nefes darligi oldugunda bunu yorgunluk olarak tanimlarlar. Aslinda gucsuzluk kas gucunde azalma olmasi ve bunun da fizik muayenede saptanmasi halinde kullanilmasi gereken tanimlamadir. Bu yakinma yada bulgunun altinda norolojik yada muskuler nedenlerin olup olmadiginin arastirilmasi gerekir. Ancak fizik muayene bulgusu olmadiginda gucsuzluk yorgunluk ile sinonim olarak kullanilabilir.
Klinisyen hasta yakinmasinin gercekten yorgunluk olduguna karar verirse bunu asagidaki kategorilerden birine koymali ve baslangic incelemelerine bu cerceveden baslamalidir.

Fizyolojik yorgunluk:
Yorgunlugun bu tipi saglik durumu normal olan bir kiside stres, diyet degisikligi, yetersiz istirihat ya da uyku veya asiri aktivite durumlarinda olmaktadir. Yasli olan kisilerde yorgunlugun bu tipine siklikla rastlanmaktadir. Iyi bir oyku alinmasi ile bu gibi faktorlerin olup olmadigi arastirilmalidir.

Organik yorgunluk:
Bu tip yorgunluk bazi medikal problemler ile birliktedir ve yaslilarda en sik rastlanan yorgunluk nedenidir. Bu medikal problemler anemi, kronik bobrek yetersizligi, karaciger yetersizligi, kronik obstruktif akciger hastaligi, konjestif kalp yetersizligi, infeksiyonlar, degisik endokrin ve metabolik anormalliklerdir. Bu yorgunlugun giderilmesi icin organ ve sistemlerin fonksiyonel kapasiteleri belirlenmeli ve uygun yasam tarzi degisikligi, non farmakolojik ve farmakolojik tedavi duzenlemeleri yapilmalidir.




​
Kanserler:
Yaslilarda yorgunlugun diger bir nedeni kanserlerdir. Oyku, sistemlerin sorgulamasi ve fizik muayene bulgulari kanser olasiligini akla getiriyor ise uygun tani testleri ile kanser taramasi yapilmalidir. Bunun icin rutin hematolojik testler, biyokimya testleri , radyolojik incelemeler, endoskobik incelemeler, tumor belirtecleri kullanilmakta ve kanser dokusu suphesi varsa biyopsi ile doku alinmakta ve histopatolojik inceleme yapilmaktadir. Goruntulemede en sik kullanilan incelemeler akciger grafisi, ultrasonografi, tomografi, ust ve alt gastrointestinal endoskobi , bronkoskobi ve sistoskopidir.

Ilaclar / Toksinler:
Ozellikle yasli populasyonda siklikla kullanilan bircok ilac grubu yorgunlugu yol acabilmektedir. Antihistaminikler, analjezikler, kortikosteroidler, antidepressanlari sedatifler ve bata blokerler encok sorumlu tutulan ilaclardir. Bunlarin yorgunluga neden olmalarinin mekanizmalari degisiktir. Bazilari direkt etki ile bazilari ise kesilmesi ile yorgunluga yol acabilirler. Yaslilarda ilaclarin farmakokinetik ve farmakodinamik ozellikleride farklilik gosterdiginden bu konu daha da onem kazanmaktadir. Dolayisiyla yaslilarda ilac kullaniminda kanita dayali olmayan uygulamalardan kacinmak gerekir. Dogru tani konduktan sonra uygun ilacin uygun dozda verilmesi ve etkilerinin yakin takip edilmesi gerekir. Hatta bazi ilaclarda ( digoksin, teofilin vb ) kan duzeylerini takip ederek tedavinin surdurulmesi gerekmektedir. En yaygin kullanilan ve yorgunluga neden olan toksin alkoldur.

Psikojenik yorgunluk:
Yorgunluk nedenlerinin yaklasik olarak %50 sini psikolojik faktorler olusturmaktadir. Depresyon ile birlikte olmasi en sik rastlanilanidir. Herhangi bir zamanda olabilir. Genellikle sabah kalkildiginda vardir ve gunun ilerleyen saatlerinde azalir. Duygu dusunce ve stres durumundaki degisikliklere paralel olarak yorgunluk ta ortaya cikar. Depresyon, anksiete ve diger somatizasyon bulgulari ile birlikte olabilir. Altta yatan psikolojik neden psikoterapi ya da farmakolojik tedavi ile duzeltilirse yorgunlugun da giderilmis oldugu gorulmektedir.

Kronik Yorgunluk Sendromu:
Son zamanlarda tanimlanmis olan bir sendromdur ve yaslilarda nadirdir. Yorgunlugu olan olgularin arastirilmasinda yaklasik olarak % 30 olguda psikolojik ve organik bir neden bulunamamaktadir. Bu olgular tanisal ipucu olabilecek belirti ve semptomlari gozlemek icin zaman icerisinde tekrar tekrar muayene edilmelidir. Spesifik bir tani konana kadar bu olgular idiyopatik kronik yorgunluk olarak degerlendirilmektedir. Bu olgularda motivasyon azligi konsantrasyon yetersizligi, gucsuzluk ve irritabilite gozlenmektedir. Psikomotor hizda yavaslama olmasi dusmelere ve kazalara maruz kalmaya yol acmaktadir.

Kronik yorgunluk sendromu tanisi icin asagidaki iki kriterin olmasi gerekmekir:
Klinik olarak degerlendirilmis, tanimlanamayan devamli veya tekrarlayan yorgunlugun yeni veya bilinen bir zamanda baslamasi, devam eden bir hareketlilik sonucu olmamasi, esas olarak dinlenmekle hafiflememesi ve mevcut is, egitim, sosyal ve ozel yasam aktivitelerinde belirgin azalmaya yol acmasi Ayni zamanda asagidaki semptomlardan 4 veya daha fazlasinin bulunmasi ve bunlarin ardisik 6 ay veya daha uzun sure boyunca devam etmesi ve yorgunluktan daha once baslamamasi gerekir.

1. Kisa sureli bellekte veya konsantrasyonda onemli bozulma
2. Bogaz agrisi
3. Lenf bezlerinde hassasiyet
4. Kas agrisi
5. Cesitli eklemlerde kizariklik veya sislik olmaksizin agri olmasi
6. Yeni olusan, sekil degistiren veya ciddilesen bas agrisi
7. Sabah uyaninca kendine gelememe (uykulu olma halinin devam etmesi)
8. Yapilan bir is sonrasi 24 saatten fazla surede gecen kiriklik

Bu esas semptomlarin yani sira karin agrisi, alkol intoleransi, siskinlik, gogus agrisi, kronik oksuruk, diare, sersemlik, agiz ve goz kurulugu, kulak agrisi, carpinti, cene agrisi, sabah katiligi, bulanti, gece terlemesi, psikolojik problemler (depresyon, sinirlilik, anksiyete, panik atak), nefes darligi, deri duyarliligi, karincalanma hissi ve kilo kaybi gibi semptomlarin varligi da ifade edilir.

Kronik yorgunluk sendromunun olasi nedenleri 5 baslik altinda toplanir:
1. Infeksiyoz ajanlar (ozellikle bazi virusler suclanmistir)
2. Immunolojik nedenler (bagisiklik sistemi ile ilgili)
3. Hormonal nedenler (hipotalamus-hipofiz-adrenal dongu ile ilgili)
4. Noral nedenli hipotansiyon
5. Beslenme bozuklugu

Psikiyatrik Bozukluklardan Ayirmada Ipuclari
1. Semptom ve isaretler herhangi bir psikiyatrik hastalik kategorisine uymaz.
2. Psikiyatrik hikÂye yoktur.
3. Hasta davranis ve sahsiyetinde ani bir degisiklik gostermektedir.
4. Semptom ve isaretler organik hastalikla uyumlu sekilde dalgalanma gosterir.
5. Durum psikiyatrik tedaviye cevap vermez.
6. Iyi bir klinik ve fonksiyonel durum degerlendirmesi hastaligin fiziksel naturunu ortaya koyar.

Oncelikle stresi kontrol etmeyi bilmeliyiz. Herkesin bir stres esigi vardir ve bu esigi asmamak gerekir. Duzenli hayat tarzi, hafif fiziksel egzersizler, saglikli beslenmek ve ideal kiloyu korumak da kronik yorgunluk sendromu ve benzeri rahatsizliklardan korunmak icin uygulanmasi gereken temel kurallardir. Ayrica uyku ritmine dikkat etmek gereklir. Rahat bir uyku icin yataga girmeden once gunluk butun stres nedenlerinizi aklinizdan uzaklastirmak, hosa giden konulari dusunmek veya hoslandiginiz bir filmi seyretmek, duzenli bir uykuyu saglayabilir. Alkol ve sigarayi birakmak da yorgunluktan kurtulmada en onemli etkenlerden birisidir.

Mumkunse is yogunlugunu azaltmak, sorumluluklari paylasmak veya kisa sureli is ortamindan uzaklasmak faydali olabilir. Hatta is yerinde kucuk fiziksel degisikliklerin bile faydasi olabilir. Ayrica mutlaka doktor kontrolunde olmak kaydiyla belirli sure icin vitamin ve mineral takviyesi onerilir.

Soruldugunda butun yasli hastalarimizin yorgunluktan yakinacagi dolayisiyla bunun cok ta onemli olmadigi dusuncesine kapilmamamiz gerekir. Nasil ki gogus agrisi ya da nefes darligi uzeinde duruyor tetkik ve tedavisini yapiyorsak nonspesifik bir yakinma olan yorgunlugun da tetkiki yapilmali ve tedavisi icin caba sarfedilmelidir.

Kaynak=doktor sitesi