ŞAŞILIK NEDİR ?
Gozlerin paralel bakmamasına şaşılık denilmektedir. Gozlerin biri duzgun bakarken diğeri ice, dışa, yukarı veya aşağı kayabilir. Kayma surekli veya gelip gecici şekilde olabilir, surekli olarak tek gozde olabilir veya donuşumlu olarak iki goz kayabilir. Şaşılık cocukların %4 ’unde gozlenebilir. İleri yaşlarda da ortaya cıkabilir. Kız ve erkeklerde eşit oranlarda rastlanabilir. Kalıtımsal olabilir, fakat şaşılık problemli bircok hastanın hicbir akrabasında şaşılık gozlenmeyebilir.

Normal (cift taraflı) gormede her iki gozde aynı hedefe yonlenmiştir. Beynin gormeyle ilgili kısmı her iki gozden gelen iki ayrı resmi tek bir uc-boyutlu goruntu haline getirebilir. Şaşılık bir goz kaydığı icin beyne 2 değişik resim gelir. Cocuk beyni kayan gozden gelen goruntuyu dikkate almamayı oğrenir. Bu da derinlik hissinin kaybolmasına ve o gozde tembelliğin (az gormenin) gelişmesine neden olur. Şaşılık erişkinde gelişirse, beyin her iki gozden de gelen goruntuleri algılamayı oğrenmiş olduğundan, kayan gozden gelen goruntuyu ihmal edemez ve cift gorme şikayeti ortaya cıkar.

ŞAŞILIK SEBEP VE BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Şaşılıkta gozlerin kaymasına yol acan gercek neden hala tam olarak bilinememektedir. Gozun hareketlerini goz kuresini saran 6 kas sağlar. Her gozde iki kas gozu ice ve dışa cekerken, diğer 4 kas gozun yukarı, aşağı ve donme hareketlerini sağlar. Her iki gozun hedefe duzgun bakabilmesi icin, bir gozdeki tum kasların diğer gozde aynı işi yapan kaslarla dengede olması ve birlikte calışması gereklidir.

Beyin, goz kaslarının hareketlerini kontrol eder. Beyninde organik problemi olan cocuklarda genellikle şaşılığa rastlanır. Katarakt ya da goz yaralanması gibi bir gozde gormeyi cok azaltan durumlarda da uzun sure sonra şaşılık gelişebilir. Şaşılığın en onemli belirtisi gozde kaymadır. Kayma parlak bir gun ışığında ortaya cıkabilir. Bazen de cocuğun gozlerini duzgun tutabilmek icin kendisine bir baş pozisyonu geliştirdiği gozlenir. Derinlik hissinin kaybı şikayet olarak karşımıza cıkabilir. Erişkinlerde gelişen şaşılıkta en sık cift gorme şikayetine rastlanır.

ŞAŞILIK TEŞHİSİ NASIL KONULUR ?
Cocuklar yeni doğduğunda ve okul oncesi cağlarında cocuk doktoru ve goz doktorları tarafından olası goz sorunları acısından muayene edilmelidir. Ozellikle ailede şaşılık veya gorme tembelliği hikayesi varsa, bu muayene cok daha onem kazanır. Bebeklerde coğunlukla kayıyormuş gibi gorunen goz (yalancı şaşılık) ile gercek şaşılık arasında ayırım yapabilmek zordur. Yalancı ice şaşılık, basık burun koku olan ve goz kapaklarının ic kısmında deri kalıntıları (epikantal kalıntılar) olan cocuklarda veya iki goz arası mesafesinin dar ve gozlerin derinde olduğu durumlarda, yana bakış pozisyonlarında gozlerin ice kaydığından şuphelenilen durumdur. Cocuk buyudukce burun koku gelişir, buyur, deri kıvrımları gerilir ve normal gorunum kazanır. İki goz arasındaki mesafenin fazla olması veya gozlerin one cıkık olması da yalancı dışa şaşılık sebebidir. En sık rastlanan şaşılık tipleri İCE KAYMA ve DIŞA KAYMA ’ dır.

İCE KAYMA
Cocuklarda en sık gozlenen şaşılık tipidir. Doğumdan sonraki 6 aya kadar cıkan şekline infantil tip denir ve ameliyatının 1 yaşına kadar yapılması onerilir. İce kaymalar genellikle hipermetropiyle birlikte gorulur. Hipermetroplar uzaktaki cisimleri iyi gorebilmek icin uyum yaparlar. Uyum gozleri ice ceker. Hipermetropinin gozlukle tam duzeltilebilmesi sonucu, şaşılık tam duzelebilir. Bu akomodatif tip ice şaşılıktır. Bu tip şaşılıkta cocuk buyudukce hipermetropik gozluk numarası azaltılarak, şaşılık kontrol edilir ve ameliyata gerek duyulmaz.

Bazı durumlarda ise hipermetropinin tam duzeltilebilmesine rağmen, belirgin bir şaşılık kalabilir. Bu kısmi akomodatif tiptir. Şaşılığın gozlukle duzeltilmeyen kısmı ameliyatla duzeltilir. Bazı cocuklarda yakına bakınca iceri kayma cok artar. Bu durumda bifokal gozluk, prizmalar, bazı goz damlaları ve bazen cerrahi, tam duzeltmeyi sağlayabilir. Hipermetropiye ve akomodasyona bağlı olmayan tipteki ice şaşılıklarda tedavi yalnızca cerrahidir. İce şaşılıkla ameliyat gereksinimi varsa, cerrahi en kısa surede planlanır. İce şaşılığın temel cerrahi prensibi, gozu iceri ceken kasın goze yapışma yerinden geriletilerek etkisinin zayıflatılması ve/veya gozu dışa ceken kasın kısaltılarak etkisinin kuvvetlendirilmesi şeklindedir.




DIŞA KAYMA
Ara sıra ortaya cıkan ve devamlı olan tipleri vardır. Ara sıra dışa kayma gorunen şekli iki tiptir. Yakına bakarken normal cift taraflı gormenin olduğu, uzağa bakarken ise gozlerden birinin dışarı kaydığı tipe diverjans fazlalığı denir. Konverjans yetmezliği denilen diğer tipinde ise uzağa bakış normal iken, yakına bakışta gozler dışarı dışarı kayar. Bu tip dışa şaşılıklarda oncelikle miyopi ve astigmatizma tam duzeltilir. Ortoptik (goz kaslarını calıştırıcı) tedavi ve prizmalardan yararlanılır. Son care cerrahidir. Hem yakına hem de uzağa bakarken gorulen devamlı dışa kaymalarda da aynı tedavi yontemleri gecerlidir. Dışa kaymada cerrahi ice şaşılıkların tam tersine olarak, gozu dışa ceken kasın yapışma yerinin geriletilerek zayıflatılması ve ice ceken kasın kısaltılarak kuvvetlendirilmesi prensibine dayanır.

ŞAŞILIK AMELİYATI NASIL YAPILIR ?
Genellikle genel anestezi altında yapılır. Bazı erişkinlerde lokal anestezi de uygun olabilir. Ameliyat sadece goz kuresini saran dokunun kaldırılması ve gozu hareket ettiren kaslara ulaşılması ile başlar. Sonra bir yada iki gozde kaslara gerekli kuvvetlendirme ve zayıflama işlemleri uygulanır. Ameliyat sonrası iyileşme hızlıdır. Birkac gun icinde normal yaşama donulur. Ameliyat sonrası gozluk veya prizma gerekebilir. Her insanın her gozun kendisine gore iyileşme cevabı değişmekle birlikte, kayma ameliyat sonrasında az veya aşırı duzelmişse tekrar ameliyat yapılabilir. Şaşılıkta, erken ameliyat cok onemlidir. Cunku bebeklerde gozlerin kayması duzeldikten sonra normal gorme ve cift gozle derinlik hissi rahat gelişir. cocuk buyudukce gorme ve derinlik hissinin tam gelişmesi mumkun olmasa da, şaşılık ortadan kaldırılınca cevre (perifer) gormede artma olabilir. Şaşılık cerrahisi, gozleri normal paralel konumlarına getirmek icin yapılır. Şaşılık ameliyatı hicbir şekilde gozluk kullanımı ve gorme tembelliği tedavisinin alternatifi değildir. Ameliyat oncesinde kullanılan gozluk ve uygulanan gorme tembelliği tedavisine, ameliyat sonrasında da aynı şekilde devam edilir.

GORME TEMBELLİĞİ NEDİR ? TEDAVİSİ NASIL YAPILIR ?
Cocuklukta duzgun bakan ve yuksek kırma veya organik bozukluğu olmayan gozlerin her ikisinde de iyi gorme gelişir. Şaşılıkta gozlerden birinin kayması sonucu, kayan gozde gorme tembelliği oluşur. Yine iki goz arasında numara farklılıkları (ozellikle hipermetropide) tembellik nedenleri arasındadır. Her iki gozun yuksek hipermetrop olması bir diğer nedendir. Bir gozun diğerinden az gormesi neden olan bir organik durum varlığı (katarakt) yine tembellik nedenidir. Beyin, daha iyi goren gozun goruntusunu algılayıp az goreninkini ihmal eder. Boylelikle ihmal edilen goz tam gormeyi oğrenemez ve goz tembelliği gelişir. Eğer tembellik cok kucuk yaşlarda (7-8 yaşına kadar) tespit edilirse tedavisi genellikle mumkundur. Tedavide gec kalınırsa, gorme tembelliği sureklilik kazanır. Erişkinde gorme tembelliğinin tedavisi gunumuz şartlarında mumkun değildir.

Kaynak=doktor sitesi​