​
Tetanos, solunum problemlerine ve kas spazmlarına yol acan ciddi bir bakteriyel hastalıktır. Ulkemizde kazıklı humma olarak da bilinir. Cevremizde sık sık paslı civi gibi eski ve kirli eşyalar etrafında ‘Aman dikkat, tetanos olursun! ’ uyarısını duyarız ama hastalığın ayrıntıları ile ilgili bilgi sahibi olanımız azdır. Bunun başlıca nedeni tetanos aşısı sayesinde hastalığın artık eski donemlerdeki kadar sık gorulmemesidir. Esasen tetanos tıbbın kurucusu Hipokrat zamanından beri bilinen bir hastalıktır.

Tetanos gercekten de dikkatli olmayı gerektirecek, aşı koruması olmadığı takdirde olumle sonuclanabilecek kadar onemli bir hastalıktır. İşin gerceği, sadece civilerden sakınmakla tetanosdan uzak durulamaz. Bileşik (acık) kırıklar, bocek ısırıkları, yanıklar nedeniyle oluşan veya toprak, hayvan dışkısı, ozellikle at gubresi ya da yabancı cisimlerin bulaştığı yaralar, tetanos bakterisinin vucuda girmesi ve hastalığı başlatmasına uygun bir ortam sağlar.

Orneğin arı sokması ile tetanos bakterisinin vucuda girmesi zor bir ihtimal gibi gorunur. Oysa cevrede bitkilerin veya arıların konduğu tozlu, kirli ortamların yuzunden bakterinin insan vucuduna arı sokması ile girmesi de olasılıklar arasındadır.

Bu arada belirtmek gerekiyor, halk arasında tetanos yerine yaygın olarak “tetanoz” kullanılmakta ancak hastalığın Turkce karşılığı “tetanoz” değil Turk Dil Kurumu Sozluğu ve sağlık kaynaklarında “tetanos” olarak yer alıyor.

Tetanos Nasıl Bir Hastalıktır?
Tetanos, ’Clostridium tetani ’ adlı, C.tetani de denilen bakterinin yol actığı bir hastalıktır. Ciltteki yaralar yoluyla vucuda giren bakteri enfeksiyona, tetanos hastalığına neden olur. Bu bakteri toprak ustunde, hayvan bağırsağında pek cok yerde bulunabilir. İşte bu nedenle tetanosu sadece ‘paslı civi ’ ile ozdeşleştirmek yanlıştır. Aslında tetanos bakterisi cevremizde sandığımızdan cok daha yaygın bicimde bulunur. Toz toprağın dahil olduğu trafik kazaları, toprak zemine duşme, toprak işi ile uğraşırken yaralanma gibi nedenler tetanosun yolunu acabilir.


​
İlk bakışta tetanostan kacılamazmış gibi gorunse de tetanos aşısı sayesinde bu hastalık gunumuzde yaygın şekilde gorulen bir hastalık değildir.

Tetanos bakterisi sinir sistemini etkileyen zehirli maddeler uretir. Bakterinin urettiği tetanos zehri (tetanospazmin) omurilikten kaslara giden sinir sinyallerini engeller. Bu da ciddi kas spazmlarına neden olur. Bu spazmlar kasları yırtacak kadar şiddetli olabilir.

Yaklaşık olarak, tetanosa neden olan bakterinin bulaştığı 10 kişiden biri yaşamını yitirmektedir. Tetanos aşısı olmamış olan kişiler risk altındadır.

Ozellikle de toprakla veya atlarla calışan kişiler veya tozlu ortamlarda calışan kişiler yuksek risk grubunu oluşturur.

Tetanos Belirtileri Nelerdir?
Tetanos bakterisi toprakta, tozda ve gubrede, hayvan dışkısında ve ozellikle de at gubresinde yaşar. Hayvanlarla calışan kişilerin, orneğin hayvanat bahcesi gorevlilerin tetanos aşısı olduğuna dair zaman zaman haberlere rastlamamız bundandır. Bazı az gelişmiş ulkelere seyahat edeceklere de yine aşılarını yeniletmeleri bu saydığımız nedenlere bağlı olarak, tavsiye edilir.

Ciltteki bir yarıktan bakterinin vucuda girmesiyle enfeksiyon oluşur. Belirtiler enfeksiyonun oluşmasının ardından 3 gun ile 3 hafta arasında ortaya cıkar. Coğu vakada belirtilerin ortaya cıkma suresi 14 gundur. Genellikle, eğer belirtiler cabuk ortaya cıkmaya başlamışsa, enfeksiyon ciddi demektir. Tetanos insandan insana bulaşmaz.

Tetanos sıklıkla cene kaslarında orta şiddette kasılmalarla başlar. Kasılma sırasında ceneyi kontrol eden kaslar serttir ve cene kilitlenir. Ayrıca goğus, boyun, sırt ve karın kaslarında da kasılmalar olabilir.

Kasılmalar solunumla ilgili kasları etkilediğinde ortaya solunumla ilgili problemler cıkar.

Tetanos belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Cene ve boyunda başlayan kas spazmları (kasılmaları) Cene krampları Salya akması Baş ağrısı Ağzı acamama Yutkunma problemleri Solunum guclukleri Ağrılı, istemsiz kasılmalar (genellikle midede) Vucudun genelinde ağrılı kas tutulmaları Anormal kalp ritmi Ateş ve terleme Tansiyon yukselmesi Yuksek kalp atış hızı İdrar kacırma Bu belirtilerin hastalığın seyrinde hangi aşamalarda ortaya cıktığına biraz daha detaylı bakalım:

Cene Kası Sertleşmesi: Tetanosta genel olarak ilk belirti, ceneyi kontrol eden kaslarda spazmlar oluşmasıdır. Spazm sırasında kaslar katıdır ve cene kapalı şekilde sıkıca kilitlenir.

Yuzdeki Spazmlar: Yuzde oluşan spazmlar da yine tetanosun erken donem belirtileri arasındadır. Cene kaslarındaki spazmlarla aşağı yukarı aynı anda başlar. Yuzdeki kas spazmları doğal olmayan yuz ifadelerine yol acar. Ağız cevresindeki spazmlar kişinin yuzunde tuhaf bir gulumseme ifadesi oluşmasına neden olabilir.

Boyun Sertleşmesi: Tetanos zehri vucutta aşağı doğru indikce cene ve yuz spazmlarını boyun ssertleşmesi izler.

Yutkunma Zorluğu: Boyun sertleşmesinden kısa bir sure sonra yutkunma zorlukları baş gosterebilir. Yutkunma birkac kasın birlikte calışmasını gerektirir. Yutkunmayla ilgili kaslardaki spazmlar yutkunma icin gerekli bu işbirliğini bozar.

Karın Kası Sertliği: Karın kası spazmı tetanosun ilerlemekte olduğuna işaret eder. Karın dokunulduğunda sertleşmiştir.

Terleme ve Ateş: Hastalığın ilk belirtileriyle birlikte terleme ve ateş ortaya cıkabilir ve bu belirtiler hastalığın sonraki aşamalarında da devam eder.

Tetanos İle İlgili Komplikasyonlar Nelerdir?
Tetanosun cok ciddi ve olumcul olabilecek komplikasyonlarından bazıları ise aşağıdaki gibi sıralanır:

Boğulma Solunum yetmezliği Zaturree Hipertansiyon Hipotansiyon Kalp krizi

​
Tetanos Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tetanos riski olduğunu duşunduğunuz bir yaralanmada vakit gecirmeden hastaneye başvurduğunuzda, eğer daha once aşınızı yeniletmediyseniz, tetanos aşısı yapılması ile tetanos riski elenebilir.

Tetanos hayatı tehdit edebilecek bir hastalıktır ve eğer gec kalınmışsa, enfeksiyon gelişmiş ve ilerlemişse, gerekli tedavilerin yurutulmesine karşın bile olumle sonuclanan vakalar olabilir.
Belirtiler erken fark edilmiş ve tedaviye erken başlanmışsa kasların yeniden eski formuna kavuşması mumkun olabilir ancak bu kez de tedavi aylar surebilir.

Tetanos tedavisinde gurultusuz, sabit ısıda ve loş bir ortamda yatak istirahati gerekir. Tetanos hastaları genellikle hastanede tedavi edilir. ‘Tetanos immun globulin ’ denilen bir antitoksin ile vucutta dolaşımda olan ancak henuz sinir dokusuna ilişmemiş tetanos toksinleri etkisiz hale getirilir.

Kasılma onleyici ilaclar, kas gevşeticiler, yatıştırıcılar, antibiyotikler ve (şiddetli solunum problemi olan hastalar icin suni solunum cihazı gerekebileceğinden) yaşam desteği tetanosta diğer tedavi araclarıdır.

Bakterinin vucuda girdiği yaranın temizlenmesi ve zehrin kaynağının ortadan kaldırılması icin ameliyat soz konusu olabilir.

Tetanos olmak hastalığa karşı bağışıklık kazandırmayacağından tetanos aşısı yapılması da tetanos tedavisi kapsamındadır.

Tetanos Aşısı
Tetanosun tehlikeli bir hastalıktır ancak tetanos aşısı sayesinde gelişmiş ulkelerde hastalığa cok az rastlanır. Aşının yan etkileriyle de cok nadir karşılaşılır.

Ote yandan tetanos aşısı ile ilgili, goz ardı ettiğimiz cok onemli bir nokta var: Tetanos aşısı 10 yılda bir yenilenmelidir yoksa ileriki yaşlarda herhangi bir koruma sağlayamaz.

Cocuklukta tetanos aşısı olunması yaşam boyu tetanostan korunma anlamına gelmez. Bu nedenle sanılandan cok daha fazla kişi tetanos riski altındadır.

Daha once hic tetanos olmayan kişilere 1 yıllık bir donemde 3 kez aşı yapılır. Ardından yine her 10 yılda bir tek doz yenileme aşısı yapılır.

Gebelik ve Tetanos Aşısı
Az gelişmiş ulkelerde, doğum şartlarının yeterince steril olmadığı bolgelerde yenidoğanlarda tetanos gorulme oranı yuksektir. Doğum sırasında kullanılan aletlerde bakteri bulunabilir ve orneğin bebeğin gobek bağının kesilmesi sırasında tetanos bakterisi bebeğe bulaşabilir.

Bebekleri yenidoğan tetanosundan korumak icin anne adayının tetanos aşısı yaptırması gerekebilir. Annenin aşı olması bebeğe de koruma sağlayacaktır. Gebe kalmadan once ya da gebeliğin 2. ayından itibaren de anne adayı tetanos aşısı olabilir.

Yine gebelik sırasında anne adayı orneğin elini paslı bir teneke ile cizmişse veya tetanos bakterisine maruz kaldığını duşunduğu bir yaralanma olmuşsa, tetanos aşısı olabilir.

Eğer bir anne adayıysanız veya hamile kalmak istiyorsanız doktorunuza tetanos aşısı olmanız gerekip gerekmediğini danışmanızda fayda var.

Ne Zaman Doktora Gorunmeli?
Derin ve kir bulaştığını duşunduğunuz yaralarda doktora gorunmeyi kesinlikle ihmal etmemelisiniz. Unutulmamalı ki eğer hic tetanos aşısı olmadıysanız ya da cocuklukta aşı olduktan sonra aşı yenilemesi yaptırmadıysanız sadece derin yaralar değil, cok kucuk yaralar bile bakterinin vucuda girmesi icin yeterli olabilir.

Ozellikle makalenin başlangıcında saydığımız gibi toprak, toz, pas, gubre veya dışkı bulaşmış yaralar, eğer yaranın oluşmasından 10 yıl hatta 5 yıl oncesine kadar tetanos aşınız yenilenmemişse, mutlaka bir doktora gosterilmelidir.

Kucuk cocuklar coğu kez oldukca hareketlidir ve zaman zaman fark etmediğiniz bicimde yerden aldığı kirli, paslı eşyalarla oynadıkları olur. Hatta bunları ağızlarına goturebilir veya kendilerini yaralayabilirler. Eğer cocuğun 3 doz tetanos aşısı ilk aylarında yapılmışsa korkulacak bir durum yoktur. Ancak tedbir amaclı olarak yaralanma sonrası hemen cocuk doktoruyla goruşulmelidir.

Tetanos Aşısı Yaralanma Sonrası Ne Zaman Yapılmalı?
Şupheli bir yaralanmada ‘tetanos belirtileri ortaya cıkıyor mu ’ diye beklemeyip bir sağlık kuruluşuna hemen başvurmanız ve aşı olmanız en doğrusudur. Tetanosun kulucka donemi coğunlukla en az 3 gun olduğundan yaralanma sonrasında 24 saat gecmiş olması her zaman aşı icin gec kalındığını gostermez.

Fakat yaralanmanın buyukluğune ve şartların kotuluğune bağlı olarak, belirtilerin bir gun sonra oluşmaya başladığı, kulucka suresinin 1 gune indiği vakalar da vardır. Bu durumda ek tedavi gerekip gerekmediğini doktorunuza da danışabilirsiniz.

Kaynak:belirtileri nelerdir
​