Pıhtının kanın durağan hale gelip katılaşması olduğunu anlatan Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, pıhtı olduğunda kan akımının durduğunu belirtti.



Damarlarda pıhtı nedir?

Pıhtı atardamarlarda olursa dokuların beslenmesi bozulur. Toplardamarlarda olursa dokudan kirli kan boşalamaz ve dokuda birikir. Pıhtı bazen bir damarda olup, o damarı tıkarken, bazen pıhtı kan akımı ile suruklenip başka bir damarı yada organın damarını tıkayabilir. Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, en yaygın pıhtı bacak toplardamarlarında oluşan pıhtılardır şeklinde acıklama yaptı.

Bacaktaki toplardamarları icerisindeki kanın pıhtılaşması sonucunda gelişen ciddi sonucları olabilen ve hastalara onemli şikayetler oluşturan bir hastalıktır. Pıhtı dışarıdan gorulmeyen derindeki toplardamarlardadır bu nedenle tıpta Derin Ven Trombozu (DVT) olarak isimlendirilir. Dışarıdan gorulebilen toplardamarlardaki pıhtı yuzeyel ven trombozu veya flebit olarak adlandırılmaktadır.


Pıhtı nicin onemlidir?

DVT yada pıhtı genelde bacakta şişlik, yururken şiddetli ağrı, morarma yapmakla beraber, oluşmuş olan pıhtının bulunduğu yerden kopup, kan akımı ile giderek akciğer damarlarını tıkayıp olume neden olabilmesi en onemli yanıdır. Bu durum tıpta akciğer embolisi olarak isimlendirilir.

Ote yandan bacaklardaki pıhtı zaman icinde erise bile ki, coğu zaman tam olarak erimez, damarın icinde darlık oluşmasına ve kapakların bozulmasına yol acar. Bu durumda pıhtı oluştuktan sonra yıllar icinde giderek artan bir şekilde toplardamar kanının akışı engellenip, damarlar icinde kan gollenmeye ve basıncı artmaya başlar. Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, bu durumda toplardamarlardaki yuksek kan basıncının dokulara zarar vermesi sonucunda bacakta şişmenin, ağrının, deride renk değişikliğinin ve bilekte yaralarla (venoz ulser) karakterize toplardamar (venoz) yetmezliğinin gelişeceğini belirtti. Hastalarda DVT oluştuktan sonra toplardamar yetmezliği gelişme olasılığı %50 den fazladır.

Bacakta pıhtı nasıl gelişir?

Pıhtı genellikle toplardamarlardaki kan akımının yavaşlaması, kanın pıhtılaşmaya olan yatkınlığının artması ve toplardamarların hasar gormesi gibi uc temel faktorun birlikteliği sonucunda gelişmektedir. Bu durumlar cok değişik şekillerde karşımıza cıkabilir. Ameliyatlar, felc yada kalp krizi gibi uzun sure hastane yatışına bağlı hareketsizlik ve uzun yolculuklarda da hareketsiz oturmaktan oturu pıhtı oluşabilir. Ayrıca kanser hastaları ve hormon kullanan hastalar ile gebelerde pıhtı acısından risk altındadırlar. Bunun yanında bazı kişilerde doğuştan pıhtılaşmaya yatkınlık vardır.


Başlıca belirtileri nelerdir?

Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, pıhtı olan hastaların bir bolumunde hicbir ciddi belirtinin olmayabileceğini, ancak en yaygın şikayetin bacakta ağrılı şişlik, hassasiyet ve bacağın renginin mor ya da mavimsi olduğunu vurguladı. Bacak diğer bacağa gore daha sıcak ve mordur. Bacakta toplardamarlar belirginleşmiştir. Bazen ağrıdan ve şişlikten oturu hasta yuruyemeyebilir.


Pıhtı nasıl tedavi edilir?

Pıhtı tedavisinin ana amacı akciğer embolisi ve tekrar pıhtı gelişiminin engellenmesidir. Tedavinin diğer amacları ise hastanın bacağındaki şikayetin azaltılması ve ilerde oluşabilecek olan toplardamar yetmezliği gibi sorunların engellenmesidir. Bu amaclar icin gunumuzde klasik olarak pıhtılaşmayı engelleyici kan inceltici ilaclar (heparin, komadin) ve varis corabı kullanılmaktadır.

Kanı inceltici ilaclar hastanın bacağındaki şikayetleri gecirir mi?

Bu tedavi hastayı akciğere pıhtı atmasından korur ve bacakla ilgili şikayetlerini azaltır. Ancak bacaktaki şikayetlerin gerilemesi haftalar hatta aylar surer. Dahası bacak hicbir zaman tamamen normale donmez. Bunun nedeni bacaktaki pıhtının tam olarak cozulmeyişi ve damarların tıkalı kalmasıdır. Bu klasik tedaviye karşın ozellikle son 10 yıl icinde daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanan tedavi ise pıhtının eritilerek yada cıkartılarak tıkanıklık etkeninin ortadan kaldırılmasıdır. Bu hastanın şikayetlerini kısa surede geciren ve ilerde oluşması muhtemel toplardamar yetmezliğini engelleyen bir tedavidir.

Damardaki pıhtı nasıl eritiliyor?



Temelde pıhtı eritici ozel bir ilacın doğrudan pıhtının icine verilmesi ve eriyip yumuşayan pıhtının cıkartılmasını kapsayan bir cok yontem vardır. Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, pıhtının eritici tedavi yontemleri anjio altında uygulandığını belirtti. Ultrason eşliğinde pıhtının daha aşağısındaki bir damara (orneğin diz arkasındaki ya da bilekteki bir toplardamara ustunde cok sayıda deliğin olduğu bir kateter (spagetti makarna kalınlığında plastik bir boru) yerleştirilerek bacaktaki pıhtının icine ilerletilir ve pıhtı eritici ilac verilmeye başlanır. İlac kateterdeki deliklerden fıskiye gibi puskurtulerek doğrudan pıhtıya ortalama 48-72 saat suresince verilir. Hastaya her gun anjio cekilerek pıhtının tam olarak eriyip erimediğinden emin olunur. Damarın acıldığından emin olunduğunda kateterler cekilir. Bu işlemin ozel bir ultrasonik kateter ile yapılması tedavi suresi ve kullanılan ilac dozu daha da azalır. Kateterlerle pıhtının icine ilac verilerek yapılan bu tedaviler bir kac gun surebilir ve kullanılan ilactan oturu az da olsa kanama riski bulundurur. Başarılı bir tedavi ile pıhtı eritildikten sonra sanki pıhtı aynen duruyormuş gibi kanı incelten ilac tedavisine pıhtının tekrar oluşmasını engellemek icin devam edilmelidir.




Bacaktaki pıhtının eritilmesinde daha kısa surede sonuc veren yontemler var mı?

Zaman alan ve kanama riski taşıyan bu yontemlere gore daha etkili ve hızlı sayılabilecek bir diğer yontem ise ozel bir kateter ile pıhtının parcalanması ve bir yandan eritilmesidir. Pıhtı eritici ilacın cok daha duşuk dozda pıhtı bulunan damar icerisindeki hızla donen bir kateterden verilmesi sayesinde ilacın pıhtı ile daha iyi teması sağlanır. Bu sayede bir yandan pıhtı mekanik olarak parcalanırken, bir yandan da parcalanan pıhtılar ilac ile hızla eritilir ve erimiş olan pıhtı kalıntıları ve ilacın fazlası kateterden geri cekilir. Kullanılan pıhtı eritici ilac dozunun daha duşuk ve dolayısı ile kanama riskinin daha az olduğu bu yontemde yaklaşık birkac saat icinde ve tek bir seansta tedavi sağlanabilmektedir. Birkac gun suren pıhtı eritici tedavi yontemlerine gore bu tedavi hastalar acısından cok avantajlı ve konforludur.

Hangi hastalarda pıhtı eritilmelidir?

Her şeyden once bacak toplardamarlarında pıhtı olan her hastada pıhtı eritici tedavi yapılmasının gerekli olmadığını belirten Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, ‘ ’ancak uylukta ve karındaki ana toplardamarlarda pıhtı olan genc, calışan ve aktif hastalarda, bacakta gangren oluşumuna neden olabilecek toplardamar pıhtıları olduğunda, toplardamarlara bası sonucu pıhtı oluştuğunda ve pıhtı eritilmesinin riskli olmadığı hastalarda pıhtı eritilmeye calışılmalıdır ’ ’ dedi. Ancak bu tedavi ne kadar erken yapılırsa o kadar etkili olur. Genel olarak ilk 1-2 hafta icinde tedavi yapılabilirse pıhtının tam olarak eritilebilme olasılığı ve tedavi başarısı o oranda artar.

Pıhtı eritme işleminin yapılamayacağı hastalar var mı?

Pıhtı eritici tedavinin en buyuk yan etkisi kanamadır. Bu nedenle kanama riski başka nedenlerle yuksek ise pıhtı eritici tedavi uygulanmamalıdır. Ote yandan her pıhtının eritilmesi gerekmez. Bacağın cok aşağı bolumlerinde pıhtı varsa, yuzeyel damarlarda pıhtı varsa, hasta cok yaşlı ise pıhtı eritici tedavi yapılmayabilir.



Pıhtı eritici tedavinin avantaj ve dezavantajları nelerdir?

Yontemler arasında farklılar olabilmekle beraber pıhtı eritici tedavinin başlıca avantajları pıhtının tam olarak eritilmesinin % 80-100 oranında gercekleşebilmesi, hastanın şikayetlerinin kısa sure icerinde gecebilmesi, hastaların rahatlayabilmeleri ve yaşam kalitesinin normale donmesidir. Şişlik, ağrı ve morarma gecince hastalar rahat yuruyebilirler. Hastanede yatış suresi cok kısalır ve gunluk yaşamına, işlerinin başına cok kısa surede donebilirler. Daha da onemlisi pıhtı olan hastalarda damarlardaki tıkanıklığın devam etmesi sonucunda yıllar sonra ortaya cıkabilecek olan toplardamar yetmezliği riskinin ve şiddetinin onemli oranda azaltılabilmesidir. Ancak en onemli konu pıhtının tam eritilebilmesidir. Pıhtı tam olarak eritilemeyip, geride kaldığında arzu edilen rahatlama sağlanamaz. Bu nedenle etkili yontemleri erkenden kullanmak onemlidir. Prof. Dr. Cuneyt Koksoy, tedavilere ait başlıca dezavantajların ise kullanılan ilaca bağlı kanama ve daha nadiren akciğer pıhtı atması olduğunu belirtti. Hastalarda tedavi suresince kanamaya eğilim olur ve kateter kenarlarından sızma olabilir. Ancak onem taşıyan kanama (beyin kanaması, ic organlarda kanama) riski %1-2 oranındadır.

Pıhtı olan bir hastada akciğer pıhtı atması nasıl engellenebilir?

Bazen tum cabalara karşın akciğer embolisini engellemek mumkun olmaz. Tedavi başarısız ise, tedavi başlanamamış ya da yarıda kesilmiş ise akciğer emboli riskini azaltmak icin toplar damar icine pıhtıları engelleyen bir filtrenin gecici yada kalıcı olarak yerleştirilmesi gerekebilir. Filtre kasıktan ya da boyundan basit bir anjiografik işlemle karındaki ana toplardamara yerleştirilebilir. Bu şekilde bacaktan atan pıhtılar kalp ve akciğer ulaşmadan karındaki ana damarda filtre tarafından yakalanır. Pıhtı acısından riskli donem atlatıldıktan sonra da yine bir anjiografik işlemle filtre cıkartılabilir. Filtre gerektiğinde kullanıldığında hayat kurtarıcıdır.


Kaynak:mediguncel