Kanda yuksek antitiroid antikor varlığı ile duşuk riski arasındaki ilişkinin bilimsel olarak gosterilemesinin uzerinden ceyrek yuzyıldan fazla zaman gecmesine ve konu ile ilgili pek cok bilimsel yayın literaturde yer almasına rağmen hala daha gunumuzde Hashimoto hastalığı yani otoimmun tiroidit tum dunyada gerekli onemi gormemekte ve gebe ya da anne olmayı planlayan kadınlarda ihmal edilmektedir.

Hashimoto Tiroidit ’i ya da Hashimoto hastalığı tiroid bezini etkileyen otoimmun bir hastalıktır. Otoimmun hastalıklar vucudun kendi urettiği maddeleri ve kendi dokularını sanki yabancı ve mucadele edilmesi gereken maddeler ya da dokular gibi algılayarak bunlara karşı antikor uretmesi ve fonksiyonlarını engellemeye calışması olarak tanımlanabilir. Bu nedenle Hashimoto tiroiditi aynı zamanda kronik otoimmun tiroidit ya da kronik lenfositik tiroidit olarak da adlandırılır.

Ek bir bilgi olarak hastalığın adı bu hastalığı ve mikroskopik bulgularını ilk kez 1912 yılında tanımlayan patoloğun adından gelmektedir.

Hashimoto hastalığı tum dunyada hipotiroidi yani tiroid hormonu azlığının en onemli nedenidir.

Hashimoto hastalığı nedir?
Az once belirttiğim gibi Hashimoto hastalığı tiroid bezini etkileyen otoimmun bir hastalıktır. Tiroid bezi boynun ortasında yerleşmiş minik bir salgı bezidir. T3 ve T4 adı verilen hormonları uretir. Bu hormonlar temel olarak vucudun enerjiyi nasıl kullanacağını ayarlayan hormonlardır. Kalp hızı, vucut sıcaklığı ve metabolizma uzerinde etkilidirler.

Hashimoto hastalığında vucut tiroid bezini oluşturan hucereleri yabancı hucreler gibi algılayarak bunlara karşı antikor uretir. Bu anti-tiroid antikorlar tiroid bezi icindeki hormon ureten hucreleri savaşılması gereken yabancı hucreler olarak algılayarak zarar verirler ve normal işlev gormelerini ve hormon sentezlemelerini engellerler. Sonucta tiroid bezinin hormon uretme potansiyeli bozulur. Zaman icinde tiroid bezi icinde oluşan hasar kanda dolaşan tiroid hormonu seviyelerinin duşmesine ve hipotiroidi adı verilen durumun ortaya cıkmasına neden olur.

Hipotiroidi yani kanda tiroid hormonlarının azalması, kalp hızında azalma, beyin fonksiyonlarında yavaşlama, vucudun besinleri enerjiye donuşturme ve yakma potansiyelinde azalma da dahil olmak uzere vucudun tum fonskiyonlarının yavaşlamasına neden olur.

T3 ve T4 hormonlarının uretimi beynin değişik bolgelerinden salgılanan başka hormonların kontrolundedir. Beynin hipotalamus bolgesinden salınan TRH yine beyindeki hipofiz bezini uyararak TSH (Thyroid stimulating hormone) uretimini uyarır,TSH ise direkt tiroid bezini uyararak T3 ve T4 salınımını kontrol eder.

T3 ve T4 salınımı ve kan duzeyi olması gerekenden az olduğunda, beyin tiroid hormonu uretimini daha da uyarmak icin TSH salınımını arttırır ve kanda TSH yukselir. Daha fazla calışan tiroid bezi boyut olarak da buyuyebilir ve sonucta guatr ortaya cıkabilir.





Hashimoto hastalığı neden olur?
Hashimoto hastalığı genel olarak genetik yatkınlığı olan kişilerde cevresel faktorlerin otoimmun sureci uyarması ile ortaya cıkar. Tetiği ceken asıl mekanizmanın ne olduğu tam bilinmemektedir. Yaş, cinsiyet gibi faktorlerin de onemli olduğu duşunulmektedir.

Bağışıklık sistemi normalde virusler, bakteriler yabancı cisimler gibi zarar verebilecek maddelere karşı vucudu korumak uzere calışır. Otoimmun hastalıklarda ise hatalı olarak vucudun kendi kısımlarına saldırı soz konusudur. Hashimoto hastalığında hedef tiroid bezidir.

Genel olarak hastalığa neden olabileceği duşunulen faktorler şunlardır:

Genler: Bazı insanların genetik olarak bu hastalığa yatkın olduğu duşunulmektedir ancak hangi genlerin hangi mekanizma ile buna neden olduğu şu an icin belli değildir. Cinsiyet: Cinsiyet hormonlarının hastalığın gelişiminde rol oynayabileceği duşunulmektedir. Bu durum gercek ise hastalığın kadınlarda neden 7 kat fazla gorulduğunu acıklayabilir. Gebelik: Gebelik tiroid hormon fonksiyonlarını etkileyebilir. Bazı kadınlarda tiroid problemleri doğum sonrasında ortaya cıkabilmektedir. Bu problemler genelde bir sure sonra normale donerken %20 hastada ilerleyen yıllarda Hashimoto gorulmektedir. Bu durum gebeliğin tiroid hastalıklarını tetikleyebileceğini duşundurmekedir. İyot ve ilaclar: İyot tuketimi ve bazı ilacların hastalığı tetiklediği yonunde duşunceler vardır. Radyasyon maruziyetinin otoimmun tiroid hastalıklarını tetiklediği duşunulmektedir. Hastalığın belirtileri nelerdir?
Hashimoto hastalığının beliriti ve bulguları hipotiroidi ile aynıdır. Hastalığın ilerlemesi cok yavaş olduğundan gercek bir hipotiroidinin ortaya cıkması yıllar surebilir.

Hipotiroidi yakınmaları hormon eksikliğinin seviyesine bağlı olarak değişkenlik gosterir ancak en sık karşılaşılan yakınmalar şunlardır

Halsizlik Kronik yorgunluk Unutkanlık Normalden fazla uşume, soğuk intoleransı Kabızlık Ciltte kuruluk ve solukluk Konuşmanın yavaşlaması Sıvı tutulumu ve odem Kilo artışı, kilo verememe Soluk ve şiş bir surat Eklem ve kas ağrıları Adet kanamalarının normalden uzun ve miktar olarak fazla olması Gebe kalmada gucluk Nabız yavaşlaması Depresyon Dediğim gibi pek cok hastada bu bulguların ortaya cıkması yıllar alabilir. Guatr adı verilen tiroid bezinin buyumesi genelde ilk ortaya cıkan bulgudur. Guatr varlığında boynun on kısmı şiş olarak gorunur. Bu şişlik o bolgede bir dolgunluk hissine ve yutma gucluğune neden olabilir. Ağrı nadiren ortaya cıkar.

Bulguların şiddeti, hastalığın ilerlemesi ile birlikte artış gosterir





Hashimoto hastalığı kimlerde gorulur?
Hashimoto hastalığı en sık genc-orta yaşlı ve ureme cağındaki kadınlarda gorulur. Kadınlarda erkeklerden 7 kat fazladır. Hashimoto hastalığı olan kişilerin ailelerinde genelde tiroid ya da diğer otoimmun hastalıklar da gorulur. Bu otoimmun hastalıklardan en sık karşılaşılanlar şunlardır:

Vitiligo: Cilde rengini veren hucrelerin tahrip olması nedeni ile gorulen lekeler Romatoid artrit Addison Hastalığı: Bobrek ustu bezlerini etkileyen ve vucudun stres ile mucadelesini, kan basıncı ve su tuz dengesini ayarlayan hormonlar ile ilgili bir hastalık. Tip 1 diabet (şeker hastalığı) Graves hastalığı. Hashimoto ’nun aksine tiroid hormonlarının aşırı salınması ile sonuclanan başka bir tiroid hastalığı Pernisiyoz anemi: Vitamin B12 emiliminin bozulması ile ilgili bir hastalık Lupus: eklemler, cilt, damarlar gibi vucudun pek cok sisteminin etkileyen bir hastalık Hashimoto tanısı nasıl konur?
Hashimoto hastalığı tanısı kanda yapılacak tiroid hormon testleri ile konur. Bunlar genel olarak iki değişik grup testtir

Tiroid fonksiyon testleri: Kanda TSH ve T4 duzeyine bakılır. TSH yuksekliği, normalden az calışan tiroid bezinin belirtisidir. Tiroid fonksiyonları duşunce beyne daha cok tiroid hormonu uretilmesi icin mesaj gider. Bunun sonucunda beyinden daha fazla TSH salgılanır. Hastalığın ilk donemlerinde hafif yuksek TSH ve normal T4 duzeyleri saptanabilir. Buna subklinik hipotiroidi adı verilir. Zaman icinde tiroid hasarı arttıkca artık daha fazla T4 uretemez ve TSH artarken T4 iyice duşer

Tiroid antikorları: Hashimoto varlığında hastanın kanında tiroid bezine karşı antikorlar saptanır. Bazı kişilerde antikor olmasına rağmen klinik olarak Hashimoto olmayabilir.

Hashimoto hastalarının hemen tamamında tiroid peroksidaz antikorları (anti-TPO) saptanırken yaklaşık %50-70 olguda antithyroglobulin antikorları da pozitif olarak saptanır.

Kanda tiroid hormon azlığı ile birlikte anti-tiroid antikor varlığı saptanması ile Hashimoto tanısı konur.

Hashimoto nasıl tedavi edilir?
Hashimoto hastalığı tedaviye cok kolay ve iyi yanıt veren bir hastalıktır ve gunluk ağızdan alınan levothyroxine tabletleri ile tedavi edilir. Bu sentetik T4 hormonudur ve hasar gormuş tiroid bezi tarafından uretilemeyen hormonu yerine koymaya yarar. Hastanın tum yaşamı boyunca bu ilacı alması gereklidir. İlacın dozu hastanın yaşı, kilosu, hastalığın şiddeti, gebelik, diğer ilacların kullanımı gibi pek cok etkene bağlı olarak endokrinoloji uzmanı tarafından ayarlanır ve takip edilir.

Tedavinin etkinliği ve ilac dozu belirli aralıklarla yapılacak TSH ve T4 olcumlerine gore değerlendirilir.

Gebelik ve Hashimoto
Hashimoto tanısı almış bir kadın hamile kaldığında gebeliğin seyri boyunca anneyi, bebeği ya da her ikisini birden etkileyebilecek problemler ortaya cıkabilir. Bu problemler aktif olarak tedavi edilmeyen kadınlarda doğal olarak daha fazla gorulur. Hastalığın iyi olan tarafı dikkatli bir yaklaşım ve takip ile cok kolaylıkla ve yuksek başarı ile tedavi edilebilmesidir.

Tedavi edilemeyen Hashimoto hastalığı anne adayında kalp yetmezliği, koma ve olume kadar uzanabilen değişik problemlere yol acabilir, ote yandan ureme sağlığı acısından bakıldığında kısırlık, duşuk ve bebekte doğum defektleri gorulebilir.

Gebelik sırasında oluşan değişimler normalde tiroid hormonlarında hafif azalmaya neden olabilir ve tiroid bezi hafif buyuyebilir ancak bu buyume guatr kadar değildir ve genelde dışarıdan ya da muayene ile hissedilmez ve bu değişimler gebeliğin seyrini ve bebeği etkilemez.

Halsizlik yorgunluk gibi gebelik sırasında normal olan yakınmalar tiroid bozukluklarının gozden kacmasına neden olabilir. Bu nedenle gebe kalmadan once ya da gebeliğin hemen başında Tiroid fonksiyon testlerinin yapılması onemlidir.

Tiroid hormonları gebelikte yaşamsal oneme sahiptir. Anne karnındaki bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişimi icin tiroid hormonu şarttır. Gebeliğin ilk donemlerinde, kendi tiroid hormonunu uretmeye başlayıncaya kadar bebek bu ihtiyacını anneden karşılar. 10-12. hafta civarında bebekte tiroid uretimi başlar ancak yine de tiroid hormonlarının ana ham maddesi olan iyot acısından bebek anneye bağımlıdır. Bu nedenle gebeler gunluk 250 mikrogram iyoda gereksinim duyarlar.

Bazı kadınlarda doğumdan sonraki ilk yıl icinde tiroid sorunları ortaya cıkar. Buna postpartum tiroidit adı verilir.





Hashimato hastalığı olan bir kadın gebe kalabilir mi?
Elbette. Hashimoto hastalığı olan kadınlar hamile kalıp bebek sahibi olabilirler. Ancak bunun planlı bir hamilelik olmasında yarar vardır. Gebe kalmadan once yapılacak jinekolojik kontrolde tiroid fonksiyonları da kontrol edilmeli ve bir problem varsa gebe kalmadan once tedavi edilmelidir.

Fark edilmeyen ya da uygun şekilde tedavi edilemeyen Hashimoto hastalığı gebelik sırasında annede bazı sorunlara neden olabilir. Bunlar arasında en sık gorulenler:

Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) Anemi (kansızlık) Duşuk Plasentanın erken ayrılması Doğum sonrası aşırı ve kontrol edilemeyen kanamalardır Bebek acısından ise

Erken doğum Duşuk doğum ağırlığı Olu doğum Doğum defektleri Tiroid sorunları gibi ciddi problemlere neden olabilir

Gebelikleri sırasında kontrolsuz hipotiroidisi olan kadınların bebekleri normal tiroid fonksiyonlarına sahip kadınların bebeklerine gore daha fazla doğum defekti riski taşırlar. Yarık damak ve bobrek anomalisi gibi bazı doğum defektlerinin hipotiroidi ile direkt ilgili olabileceği duşunulmektedir. Benzer şekilde bazı beyin sorunları da hipotiroidiye bağlı olarak ortaya cıkabilir. Bu tur bebeklerin uzun donem takipleri sonucu ileriki yaşantılarında gelişim ve zeka ile ilgili ciddi sorunlar olabileceği de ileri surulmektedir. Bu bebekler gebelik oncesi ya da en azından cok erken donemlerinde fark edilip tiroid hormon replasmanı yapılmasından buyuk yarar gorurler.

Ote yandan yeni yapılan calışmalarda Hashimoto hastalığındaki anti tiroid otoantikor varlığının gebe kalmayı geciktirdiği ya da engellediği yonunde bulgular vardır.

Abalovich ve arkadaşları yaptıkları araştırmada hipotiroidinin saptanmadığı ya da saptansa bile yetersiz tedavi edildiği durumlarda bebeğin kaybedilmesi riskinin %60 olduğunu iddia etmektedir. Leung ve arkadaşlarına gore de tiroid seviyeleri normal olan kadınlar ile karşılaştırıldığında hipotiroidi olan kadınlarda gebeliğe bağlı yuksek tansiyon gorulme riski %22 artmaktadır. Allan ve arkadaşları ise calışmalarında anne karnında bebek olumu ile hipotiroidi arasındaki ilişkiye dikkat cekmektedirler.

Tum bu nedenler ile gebe kalmaya karar veren kadınların jinekolojik muayeneye gitmeleri ve diğer testlerin yanısıra tiroid fonksiyonlarının da kontrol edilmesinde buyuk yarar vardır. Gebe kalmak isteyenlerde TSH duzeyinin 2.5 mİU/L altında olması istenir.

Amerikan Tiroid Cemiyetine gore tum gebe kadınların %10-20 ’sinde gebeliğin ilk uc aylık doneminde antitiroid antikorlar (Hashimoto antikorları) saptanmaktadır. Antikor bakılmadan sadece kandaki TSH duzeyi baz alındığında bu kadınlar tiroid fonksiyonları normal yani euthroid (otiroid) olarak kabul edilirler. Gebeliğin başında herşey normal ve hicbir bulgu yokken hastalık yavaş yavaş ilerleyip tiroid bezini iyice hasarlayabilir. Sadece TSH bakıldığında Hashimoto hastalığının tanısı kolaylıkla atlanabilir.

2011 yılında British Medical Journal ’da yayınlanan bir araştırmada tiroid antikorlarının duşuk riskini %290 arttırdığı ileri surulmektedir.

Gelişmiş ulkelerde otoimmun tiroid hastalıklar hipotiroidinin en onemli nedenidir. Bu durum coğu zaman kotu obstetrik sonuclar ile ilişkilidir. Biyokimyasal olarak kandaki hormon duzeyleri normal olsa bile antitiroid antikor varlığı ozellikle tiroid peroksidaz antikor varlığı, duşuk, erken doğum ve norolojik gelişim bozuklukları ile ilişkili bulunmuştur.

Amerikan Tiroid Derneği Hashimoto hastalığı kadınlarda ilk 20 hafta suresince her 4 haftada bir kanda TSH olcumu yapılmasını onermektedir.

Yine aynı dernek gebelik trimesterine gore kandaki TSH duzeylerinin şu seviyelerde tutulmasının onemini vurgulamaktadır:

1. Trimester 0.1-2.5 mİU/L
2. Trimester 0.2-3.0 mİU/L
3. Trimester 0.3-3.0 mİU/L

Tadavide amac gebelik haftasına gore TSH duzeylerini bu aralıkta tutmaktır.

Tedavi acısından bakıldığında ise levothyroxine gebelikte kullanımı guvenli bir ilactır. Gebelik, ilaca olan gereksinimde değişimlere neden olabileceğinden yakın takip gerektirir.

Ozetleyecek olursak tiroid bozuklukları gebelikte gorulen endokrinolojik hastalıklar arasında ikinci sırada yer alır. Aşikar hipotiroidi tum gebeliklerin %0.3-0.5 ’inde saptanırken, subklinik hipotiroidi gorulme sıklığı %2-3 civarındadır. Hipotiroidinin en sık karşılaşılan nedeni Hashimoto hastalığıdır.

Hashimoto hastalığının hem tanısı hem de tedavisi aslında cok kolaydır. Onemli olan nadir olmayan bu durumu akılda tutmak ve gerekli tetkikleri yapmaktan kacınmamaktır.

Kaynak:mumcu-com​