Tuberkuloz (Verem) Hastalığı




TUBERKULOZ (VEREM) HASTALIĞI

Tuberkuloz, Mycobacterium tuberculosis complex olarak tanımlanan bir grup mikobakteri tarafından oluşturulan, cok değişik klinik gorunumlere sahip kronik, nekrozitan bir infeksiyondur. Hastalığın oluşumundan %97-99 oranında Mycobacterium tuberculosis sorumludur.

Basiller, coğunlukla akciğerlerde hastalık oluşturmalarına rağmen kemikler, eklemler, beyin, bobrekler, sindirim sistemi, omurga gibi organ ve sistemleri de etkileyebilmektedir. Tuberkuloz (TB) hastalığı, onlenebilen, tedavi edilip iyileştirilebilen, toplumsal acıdan onemli bir hastalıktır.


VEREM TEDAVİ EDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR

DUNYADA TUBERKULOZ

Tuberkuloz hastalığı etkili bir şekilde tedavi edilebiliyor olmasına karşın, halen tum dunyada onemli bir sağlık sorunu olarak varlığını korumaktadır. Tum dunya nufusunun yaklaşık ucte biri tuberkuloz basili ile enfektedir. Enfekte kişilerin %5-10'u yaşamlarının bir doneminde hasta olmaktadır.

Dunya Sağlık Orgutu (DSO) “Kuresel Tuberkuloz 2015 Raporu”na gore dunya genelinde tuberkuloz insidans, prevalans ve mortalite hızları duşmektedir. Buna rağmen kuresel TB yuku halen cok yuksektir. 2014 yılında 9,6 milyon yeni vaka ve 1,5 milyon TB ’den olum olduğu hesaplanmıştır.

Dunyadaki TB vakalarının yarısından fazlası (%58) Guneydoğu Asya ve Batı Pasifik Bolgelerindedir. Hastaların yaklaşık %43 ’u Hindistan, Endonezya ve Cin ’de bulunmaktadır.





TURKİYE'DE TUBERKULOZ

Turkiye'de 2014 yılında toplam 13.378 tuberkuloz hastası verem savaşı dispanserleri kayıtlarına girmiştir. Toplam olgu hızı yuz bin nufusta 17,2'dir.

2014 yılı TB hastalarının %92 ’si (12.253 kişi) yeni TB olgusu, %8 ’i (1.125 kişi) onceden tedavi gormuş olgudur. Toplam 13.378 hastanın 7.728 ’i (%58) erkek, 5.528 ’i (%42) kadındır.

Hastaların 8.632 ’sinde (%65) akciğer tuberkulozu varken, 4.746 ’sında (%35) akciğer dışındaki organlar (lenf bezleri, plevra, kemik, bobrek, beyin vb.) tutulmuştur.

Hastaların %6 ’sı (809 kişi) yabancı ulke doğumlu hastadır. Yabancı ulke doğumlu TB hastalarında 433 kişi ile (%53,5) Suriye doğumlular birinci sırada gelmektedir. Suriye ’den sonra; Azerbaycan, Bulgaristan, Afganistan, Turkmenistan doğumlular sık gorulmektedir.

2014 yılında ilac duyarlılık testi yapılan olguların %4,6 ’sı (253 kişi) cok ilaca direncli tuberkuloz (CİD- TB) bulunmuştur. Cok ilaca direnc oranı yeni olgularda %2,5 (121 vaka), tedavi gormuş olgularda %21,1 (132 vaka) olarak saptanmıştır.

Tum tuberkuloz hastalarında, 2013 yılı icin tedavi başarısı %86,3 olarak tespit edilmiştir. Tedavi başarısı yeni olgularda %87,9 ve onceden tedavi gormuş olgularda %67,0 ’dir. 2013 yılı hastalarında olum oranı %4,7 ’dir (625 vaka).



TUBERKULOZ HASTALIĞI HALEN DUNYADA ONEMLİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNUDUR





TUBERKULOZ NASIL BULAŞIR?

Mycobacterium tuberculosis basili tarafından oluşturulan TB hastalığı hava yolu ile TB hastasından sağlam kişiye bulaşır. En bulaştırıcı olan hastalar tedavi gormemiş, balgam mikroskopisinde ARB pozitif olan akciğer ve larinks tuberkulozlulardır. Nefes vermekle, ozellikle de oksurmek, hapşırmak, konuşmak ile mikroplar cevre havaya sacılır. Sağlıklı kişiler bu mikropları nefesleriyle alırlar. Hasta ile yakın ve uzun sureli teması olan kişilere bulaşma riski fazladır. Bunlar; aile bireyleri, aynı evi paylaştığı arkadaşları, işyeri arkadaşları olabilir. Bulaşma icin genellikle verem hastası bir kişi ile belirli sure birlikte yaşamak gereklidir.

Solunum yoluyla alınan verem mikrobu verem enfeksiyonuna yol acar. Bu, bir hastalık durumu değildir. Vucutta verem basilinin sessiz durduğu ve adeta hapsedildiği bir durumdur. Vucut direncinin duştuğu bir anda hastalık oluşturur. Hastalık gelişme riskinin en yuksek olduğu donem ilk iki yıldır. İlk iki yılda %5, sonrasında %5 olmak uzere, yaşam boyu hastalık gelişme riski %10'dur.

Hastaya tuberkuloz tedavisi başlandıktan yaklaşık 2-3 hafta sonra bulaşıcılık genellikle sona erer.



TUBERKULOZ HASTALIĞI HAVA YOLUYLA BULAŞIR




KİMLER TUBERKULOZ HASTALIĞI ACISINDAN YUKSEK RİSK ALTINDADIR?

Tuberkuloz enfeksiyonu riskini artıran durumlar şunlardır: Yuksek TB prevalanslı yerde yaşamak, TB basiliyle karşılaşma olasılığının yuksek olması, karşılaşma suresinin uzun olması, intrensek (kişisel) duyarlılığın yuksek olması ve TB hastası ile yakın temas oykusunun olmasıdır.

Tuberkuloz enfeksiyonunun aktif tuberkuloza donuşme riskini artıran durumlar şunlardır: Enfeksiyonun yeni gelişmiş olması (ilk 2 yıl), vucut ağırlığının ideal vucut ağırlığından duşuk olması, enfekte olan kişinin 0-5 yaşta ya da cok ileri yaşta olması, sigara kullanımı, uyuşturucu kullanımı, uzun sure kortikosteroid kullanımı, bağışıklığı baskılayan tedaviler, bağışıklık sisitemini baskılayan herhangi bir hastalığın (diyabet, silikozis, HIV enfeksiyonu, losemi, lenfoma, kronik malabsorbsiyon sendromları, transplantasyon, kronik bobrek yetersizliği, hemodiyaliz) varlığıdır.



BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN BASKILANMASI, HASTALIK RİSKİNİ ARTIRAN EN ONEMLİ FAKTORLERDENDİR





TUBERKULOZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Tuberkuloz hastalığı genellikle sessiz bir başlangıc gosterir. Kronik bir tablo vardır. Solunum sistemi semptomları, hastalığa spesifik olmayan genel semptomlar ve akciğer dışı diğer organ bulguları gorulebilir.

TB semptomları ve hastalığın ciddiyeti, cok hafifle hayatı tehdit eden tablo arasında değişebilir. Semptomlar/bulgular lokal ve sistemik olabilir. TB hastalığı herhangi bir organ veya dokuyu tutabilir.

Sistemik (Genel) Bulgular; ateş, gece terlemesi, halsizlik, cabuk yorulma, iştahsızlık, kilo kaybı, cocuklarda kilo alamama.

Solunum Sistemi Bulguları: Akciğer tuberkulozunda, oksuruk, balgam cıkarma, hemoptizi (kan tukurme), goğus ağrısı, sırt-yan ağrısı, nefes darlığı gibi bulgular vardır.

Akciğer dışı organ tuberkulozu: Hastalığın olduğu organa ozgun bulgular vardır (lenf bezi buyumesi, idrarda kan gorulmesi, eklemde şişlik gibi).



2-3 HAFTADAN UZUN SUREN OKSURUKTE TUBERKULOZDAN ŞUPHELENİLMELİDİR



TUBERKULOZ HASTALIĞININ TANISI NASIL KONULUR?

Tuberkuloz hastalığının kesin tanısı balgamda tuberkuloz basillerinin gosterilmesi ile konulur. Hastanın yakınmaları ile hastalıktan şuphelenilir. Hastanın değerlendirilmesinde kapsamlı bir tıbbi yaklaşım gerekir: Hastanın oykusu (anamnezi), fizik bulguları, akciğer filmi, tuberkulin deri testi (PPD) ile hastalıktan şuphelenilir. Bakteriyolojik ya da histolojik inceleme ile tanı kesinleştirilir. Verem savaşı dispanserlerinde tanı işlemleri, tedavi, ilaclar ve takip ucretsizdir. Tum tuberkuloz ilacları Sağlık Bakanlığı tarafından ucretsiz olarak verilmektedir.



TUBERKULOZ HASTALIĞININ KESİN TANISI, BALGAMDA TUBERKULOZ BASİLLERİNİN GOSTERİLMESİ İLE KONULUR



TUBERKULOZ HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Tuberkuloz hastalığı uygun ilac tedavisi ile iyileşebilen bir hastalıktır. Tedavide birden fazla ilacın duzenli ve yeterli sure birlikte alınması gerekmektedir. İlaclarını onerilen şekilde aksatmadan, yeterli surede icen hastaların hemen hepsi başarıyla tedavi edilir.

Tedavide kullanılabilecek temel ilaclar; İzoniyazid, rifampisin, etambutol, pirazinamid veya morfozinamid ve streptomisin'dir. Tedavi suresi en az altı aydır. Tedavinin ilk iki ayından sonra ilac sayısı azaltılmaktadır. Bazı ozel durumlarda tedavi suresi uzatılabilmektedir. İlacların her gun duzenli bir şekilde alınması cok onemlidir.

Tedavi, bulaşıcı bir hastalık olan veremle savaşın en onemli yontemidir. Duzenli tedavi hem hastanın iyileşmesini sağlar, hem de bulaşıcılığı hızla onleyerek toplum sağlığını korur. Bu nedenle, hastanın tedavisinin duzenli surdurulmesi ve tamamlanması gerekir.



TUBERKULOZ HASTALIĞI UYGUN İLAC TEDAVİSİ İLE İYİLEŞEBİLEN BİR HASTALIKTIR



İLACA DİRENCLİ TUBERKULOZ NEDİR?

Tuberkuloz hastalığında ilac direnci, mutasyonlarla oluşur. Doğal suşlardaki direnc oranları son derece duşuktur. Uygun tamamlanmayan tedavi (tek ilacla tedavi, yetersiz ilac kombinasyonları ile tedavi ve tedaviye aralar vermek) ile ilac direnci gelişmektedir.

İlaca direncli TB, tuberkuloz tedavisinde onemli bir sorundur. İlac direnci olan olguların tedavisinin verem savaşı programı cercevesinde sistematik olarak ele alınması gereklidir.

İlaca direncli tuberkulozu olan hastalar da tedavi edilebilir. Ancak bu hastaların tedavisi; daha uzun surmesi, daha cok yan etki yaratması, daha pahalı olması ve bazen ameliyat da gerektirmesi nedeniyle daha zordur.

Direncli tuberkuloz hastalarının tedavileri sadece bu konuda uzmanlaşmış goğus hastalıkları eğitim ve araştırma hastanelerinde ve bazı universite hastanelerinde yapılmaktadır.



DUZENSİZ UYGULANAN YA DA TAMAMLANMAYAN TEDAVİ, İLAC DİRENCİNE YOL ACAR



DOĞRUDAN GOZETİMLİ TEDAVİ (DGT)

Dunya Sağlık Orgutu (DSO) tarafından tuberkuloz kontrol programları icin onerilen tedavi yontemi Doğrudan Gozetimli Tedavi (DGT)'dir. DGT, verem hastasının tum tedavisi boyunca ilaclarının her dozunu bir gorevli ya da sorumlu kişinin gozetiminde icmesi ve bunun kaydedilmesidir.

DGT uygulamasının temel nedeni, hastaların genellikle tedaviye uyumsuz olmalarıdır. Verem hastalarının tedavileri en az 6 ay (ilac direnci olan vakalarda bu sure uzayabilir) olmak uzere uzun bir zaman almaktadır. Tedavi surecinin uzun olması ve tedaviye başladıktan sonra hastaların bir-iki hafta icerisinde iyileşme belirtileri gostermelerinden dolayı verem hastaları tedavilerini yarım bırakabilmektedirler. Bunun sonucunda hastalarda nuks, ilac direnci, kronikleşme gibi istenmeyen sonuclar gorulebilmekte, tedavi sureci uzayabilmekte ve bu hastalar toplum acısından bulaşma kaynağı oluşturabilmektedirler.

DGT uygulamaları ile tedavi başarısı ve kur oranları artarken hastalık insidansı duşmektedir. Ayrıca nuks oranları, ilac direnci oranları da duşmektedir. Etkili ve başarılı bir tedavi icin, aktif olarak hastalara ilac icirmek gereklidir.