Cocuklarda Duztabanlık(Pes Planus)
-Cocuklarda en sık gorulen ortopedik rahatsızlık nedir?
Cocuk Hastalar en sık ortopedi polkliniklerine travma nedeni ile, ikinci sıklıkta ise pes planus(duz tabanlık) şikayeti ile getirilir.
-Duz taban ne demektir?
Duz taban tıbbi ismi ile “pes planus” ayak uzun kavsinin cokmesi anlamına gelir. Normal ayak yere basarken ayağın ic kenarı yere temas etmez, duz taban olması halinde ise bu ic kenar yere temas etmeye başlar. Bu cokme değişik derecelerde olabildiği gibi kavsin tamamen ters donmesi ile ileri derecelerde de ortaya cıkabilir.
-Ayak kavsi ne işe yarar?
Ayaklar cok sayıda kemik ve bu kemiklerin kendi aralarında yaptığı cok sayıda eklemden oluşan komplike bir yapıdır. Her kemiğin birbiri ile ozel ilişkisi mevcuttur. Kemikler arasındaki bu ozel ilişki sayesinde ayak tabanı ic kısmında uzunlamasına kavis dediğimiz bir kavis oluşur. Bu kavis belli derecelerede esnek bir yapıya sahiptir. Bu kavsin en onemli ozelliği; yurume sırasında zeminin ayağa yaptığı basıncın emilmesine ve boylece yukun baldır, diz, kalca ve bel eklemine zarar vermesine mani olmasıdır.
-Duztabanlık ne zaman ve nasıl teşhis edilebilir?
Coğunlukla cocuk yurume cağına geldiğinde aileler tarafından ice basma şikayeti ile hekime başvuru olur. Ortopedi doktorunun muayenesi ile duz tabanlık tanısı konulur. Yurumeye başlayan cocukların ayakları genellikle doğumdan itibaren bulunan yağ yastıkcığı nedeni ile tombul gorunumludur ve ayak tabanında kavis gorulmez. Vucut ağırlığını yere aktaran ayaklar cocuklarda, cok onem taşır. Genel olarak cocukların % 70-80 inde duztabanlık vardır. Bunun en onemli nedeni ayak tabanında bulunan ve 3 yaşına kadar azalarak devam eden yağ yastıkcığı varlığı ve ayakbileğini tutan bağların henuz tam gelişmemiş olmasıdır. 3 yaşından itibaren yağ yastığının kaybolması ve ayak bağlarının guclenmeye başlaması ile 8 yaşına kadar genellikle cocuklarda ayak kavsi normal şeklini alır.
Duz Tabanlığın İki tipi vardır;
1. Esnek Duztabanlık; yani ayak havada iken kavisi gorulur, ayak yere basınca taban duzleşir, zararsız duz tabanlıktır. Genetik yatkınlık yok ise 8 yaşından sonra ayak bağlarının yeterli guce ulaşması ile duzelir. Genetik yatkınlık soz konusu ise yani anne, baba veya yakın akrabalardan birinde duz tabanlık var ise o zaman 8 yaşından sonra da duz tabanlık kalıcı olarak devam edebilir.
2. Rijit Duztabanlık; Kalıcı yani ayak kavisi ayak yere basarken ve yerden kaldırınca değişmez. Duz tabanlığın en onemli tipi budur. Ayakbileği kemiklerinin aralarındaki uyumun bozulması sonucu ortaya cıkar ve erken tedavi edilmesi kalıcı sakatlıkları onleyebilir.
-Ailelerin endişe etmesini gerektirecek durumlar nelerdir?
Titiz ve dikkatli aileler cocuklarının ilk yurumeye başladığında buyuk bir endişe icerisinde ayaklarını ice basma şikayeti ile hemen ortopediste başvurular. Yapılan muayene sonucunda duz tabanlığın esnek tip mi yoksa rijit tip mi olduğu tespit edilir. Esnek tip duz tabanlık hakkında aileye bu durumun onemli bir durum olmadığı, genetik geciş yok ise 8 yaşına gelindiğinde duzeleceği hakkında bilgi verilir. Rijit tip ise radyolojik tetkiklere(rontgen- Bilgisayarlı tomografi gibi) baş vurularak sebebi hakkında araştırma yapmak gerekir. Rijit tip duztabanlık sebebleri arasında tıbbi olarak “vertikal talus” olarak adlandırılan durumun tespit edilmesi durumunda derhal cerrahi tedavi gerekebileceği hakkında aileye bilgi verilir. Bu hastalığın tedavi edilmemesi ileri yaşlarda ciddi ayak deformitelerine yol acar ve yurumeyi bozar.
-Bebeklerin duz taban olması normal midir?
Bebeklerin duz taban olması tamamen normal bir durumdur. Butun bebekler gorunuş olarak duz taban doğarlar. Ayak tabanındaki yağ yastıkcığı bu şekilde gorulmesini sağlar. Bu yağlı doku 3 yaşına kadar kaybolur.
-Duz Tabanlıkta Tedavi gerekir mi?
Duz tabanlık esnek tipte ise ve 8 yaşından once hekime gelmiş ise herhangi bir tedaviye ihtiyac yoktur. Zaten esnek duztabanlıkta cocuğun herhangibir şikayetide bulunmaz, şikayet daima aileden gelir. Bu durumda hasta muayene edilip esnek duz taban tanısı konulduktan sonra aileye bu durumun normal fizyoloji buyumenin bir parcası olduğu ve 8 yaşında ayak bağ gelişimini tamamladığında kendiliğinden duzeleceği hakkında bilgi verilir.
Bundan birkac yıl oncesine kadar duz taban olan tum cocuklara hekimler tarafından ortopedik botlar recete edilmekte idi. Gunumuzde artık sınırlı birkac ayak hastalığı dışında hemen hemen hic ortopedik bot recete edilmemektedir. Bazen eski alışkanlık veya yanlış bilgilenme sebebi ile aileler hekimlerden ortopedik bot recete etmelerini ısrarla talep etmektedir. Bu durumda aileye acıklayıcı bilgi verilerek gerekli olmadığı konusunda aile ikna edilmelidir. Ortopedik botların duz tabanlığın duzelmesine katkısı olmadığı bilimsel calışmalar ile kanıtlanmıştır.
Eğer cocuk hekime 8 yaşından sonra getirilmiş ve yapılan muayenesinde esnek duz tabanlık tespit edilmiş ise; cocukta bu durumun herhangi bir şikayete sebeb olup olmadığı araştırılır. İleri duzey duz tabanlıklarda cabuk yorulma, baldır adelelerinde ağrı hatta kramplar ortaya cıkabilir. Bu durmda cocuklar spor ayakkabılar ile rahat ederler, cunku spor ayakkabılarının tabanları ayak kavsini destekleyici yapıdadır. Şikayeti olan cocuklarda ayak kavsini destekleyici yumuşak tabanlıklar bu şikayetlerin oluşmasını azaltır.
-Ayakkabı kullanımına ne zaman başlanmalıdır?
Esnek duz tabanlık bulunan cocuklarda ortopedik bot adı verilen ve kişiye ozel imal edilen ayakkabılar artık kullanılmamaktadır. Bazen Duz tabanlığa bağ gevşekliği nedeni ile “kalkaneo valgus deformitesi” (Topuk kemiğinin dışa eğilmesi) eşlik etmektedir. Bu durumda bulunan cocuklara ayak bileğini bağ gelişimi tamamlanıncaya kadar duz tutacak yuksek boğazlı ayakkabılar kullandırtmaktayız. Bu ayakkabılar piyasada bol miktarda satılmaktadır.
-Hangi yaş aralıklarında ne tarz ayakkabılar giydirilmelidir?
Her yaş gurubunda ayak sağlığını korumak acısından ayak kavsini destekleyen, yumuşak tabanlı, topuk yuksekliği on kısmından bir miktar daha yuksek olan ayakkabılar tercih edilmelidir. Son gunlerde moda olan Babet tarzı duz ve sert tabanlı ayakkabılar ayak sağlığını tehdit etmektedir.
-Ayakkabının duztabanlık uzerindeki etkisi nedir?
Ayakkabıların duz tabanılık oluşumu veya tedavisi uzerinde herhangibir etkisi yoktur. Sadece duztabanlık sonucu ayak tabanı veya baldırda ağrı şikayeti bulunan hastalarda ayak kavsini destekleyici yumuşak tabanlı ayakkabılar şikayetlerin azalmasını sağlar. Eskiden zannedildiği gibi Ortopedik bot giymek duz tabanlığı onlemediği gibi tedavi de etmez.
-Genetik bir sorun mudur?
8 yaşından sonra bir cocukta duz tabanlık devam ediyor ise coğunlukla anne, baba veya ikinci derece yakın akrabalardan birisinde duz tabanlık vardır. Bu durum bize genetik gecişin rolu olduğunu işaret etmektedir. Ancak gunumuzde genetik geciş olduğu bilimsel calışmalar ile tam olarak ispatlanmış değildir.
-Oluşma nedeni nedir?
Duz tabanlığın nasıl veya neden oluştuğunu henuz tıp bilmi aydınlatabilmiş değildir.




-Tedavi edilebilir mi?
Esnek duz tabanlığı bulunan hastaların buyuk coğunluğunda hayatlarını olumsuz etkileyecek bir durumla karşılaşmazlar. Gunumuzde bilimsel calışmalarda duz tabanlığın tedavi edilmesine gerek olup olmadığı hatta esnek duz tabanlığın bir hastalık olmadığı normalin bir varyasyonu olduğu tartışılmaktadır. Ağrısız duz tabanlık da tedavi gerekmez, ancak bazı formları ağrılı olabilir, bu durumda ;
*Ayakkabı değiştirme (ayakkabı modifikasyonu),
*Ayak kavsini destekleyen tabanlık veya ortez kullanımı
*Ağrıyı hafifleten antiinflamatuar ilaclar kullanımı,
*İstirahat ve buz,
*Fizik tedavi secenekleri vardır.
Bazı vakalarda, problemi duzeltmek icin cerrahi gerekebilir. Cerrahi yontemler; ağrıyı hafifletmede ve kemik dizilimini geliştirmede yardımcı olabilir:
*Artrodez veya ayak ve ayak bileğindeki, bir veya daha fazla kemiğin, beraber kaynaştırılması (fuzyon),
*Osteotomi veya kemiğin, doğru olarak dizilmesi icin, kesme ve yeniden bicimlendirme,
*Eksizyon veya kemiğin veya kemik cıkıntısının cıkartılması
*Sinovektomi veya tendonu kaplayan kılıfın temizlenmesi,
*Tendon transferi veya bir parca tendon kullanarak, bir başka tendonu uzatmak veya yerini değiştirmek.
-İlerleyen yıllarda cocuk ne gibi sorunlarla karşı karşıya kalır?
Esnek duz tabanlığı olan kişiler ileri yaşlarda her turlu sporu rahatlıkla yapabilirler. Bazen ayak ve baldır ağrısı şikayeti olabilir. Bu durumlarda hastaya uygun yumuşak tabanlık takviyesi ile bu şikayetler ortadan kalkar.
-Duztaban cocuklar kac yaşında hangi sporlara yonlendirilmelidir?
Esnek duz taban olan cocuklar her turlu sporu rahatlıkla yapabilir. Herhangi bir branş kısıtlaması yapmaya gerek yoktur.
-Yapılan yeni bir araştırma var mı?
Son yıllarda esnek duz tabanlığın toplumda cok sık olduğu, bu durumun bir hastalık olarak kabul edilmemesi, normalin bir varyasyonu olarak kabul edilmesi gerektiği hakkında ceşitli araştırma yazıları mevcutdur.
-Sonuc:
Toplumda oldukca sık gorulen duz tabanlık onemli bir sağlık problemi değildir. Coğu zaman hastanın şikayeti olmadığı gibi tedaviyede ihtiyac duyulmamaktadır. Ancak daha az sıklıkta gorulen rijit duz tabanlık onemli bir sağlık problemidir ve erken tanısının konulması tedavide başarı şansını yukseltmektedir. Bu nedenle duztabanlıktan şuphe edilen tum cocukların hangi yaşta olursa olsun mutlaka ortopedist tarafından muayene edilerek esnek-rijit ayrımının yapılması gerekmektedir.


Kaynak: doktor sitesi​