Tiroid Bezi Nedir, Tiroit Bezleri, Tiroit Bezlerinin Calışması



Tiroit bezi boynumuzun on tarafında bulunan bir organımızdır. Tiroit bezini: gorevi tiroit hormonlarını uretmek, depolamak ve gerektiğinde kana vermek, boy lece metabolizmamızı ayarlamaktır.

Tiroit bezi kucuk bir bezdir; ağırlığı 15-20 gram kadardır ve bir ceviz buyuklu gundedir. Boynun on tarafında cildin altında bulunur ve kelebek şeklindedir. Kele beğin kanatları sağ ve sol lob olarak adlandırılırken, bu iki lobu birleştiren ortadak kısma veya loba istmus adı verilir. Her lob 4 cm uzunluğunda ve 1-2 cm enindedir

Tiroit bezi adem elması denen nefes borusu cıkıntısının (gırtlak) tam arkasında dır ve yutkunmakla aşağı yukarı hareket eder. Bu nedenle doktor muayene sırasın da yutkunmanızı ister.

Tiroit bezi gıda ve suyla alınan iyot mineralini kullanarak tiroit hormonlarını ureten bir organdır. Su ve gıdalarla alınan iyot bağırsaklardan kana gectikten sonra boynumuzda bulunan tiroit bezine gelir ve tiroit hormonlarının uretilmesinde kullanılır. Tiroit bezine giren iyot burada tirozin isimli aminoasitle birleşerek T3 ve T4 adı verilen tiroit hormonlarının oluşumunu sağlar. T4 hormonun yapısında dort tane iyot molekulu olduğu icin T4, T3 hormonun yapısında ise 3 tane iyot molekulu olduğu icin T3 adı verilmektedir. Tirozin aminoasiti yediğimiz proteinli gıdalarla sağlanır. Gorulduğu gibi tiroit hormonlarının yeteri kadar yapımı icin protein ve iyodun gıda ve suyla vucuda yetecek kadar alınması gerekmektedir. Bezde oluşan T3 ve T4 hormonları daha sonra kan dolaşıma salınarak vucudun butun organlarına ve hucrelerine girer ve etkilerini gosterir. Boylece metabolizma hızımız duzenlenir, bağırsaklar, ureme organlarımız, sac ve cildimiz sağlıklı olarak calışır.

Tiroit bezinden iki turlu tiroit hormonu salgılanır. Bunlardan fazla salgılananı T4 (%80 oranında ), daha az salgılananı (%20'si) ise T3 hormonudur. Hucrelere giren ve etkili olan hormon T3 hormonudur; T4 hormonu hucreye girmez. Bu nedenle T4 hormonu vucudumuzda ozellikle karaciğerde ve diğer organlarımızda deiyo-dinaz enzimleri ile T3 hormonuna donuşmektedir. Bu donuşumun bozulması durumunda T3 yeterince oluşamaz ve tiroit hormonları etkisini gosteremez.

Kandaki T4 ve T3 hormonları bazı proteinlere bağlanarak dolaşırlar. Bu proteinlere bağlanan tiroit hormonlarına total T4 ve total T3 adı verilir. Kanda bulunan tiroit hormonlarının cok azı kanda hicbir proteine bağlanmadan serbest olarak bulunur ki, bunlara serbest T3 ve serbest T4 hormonları denir. Serbest T3 ve serbest T4 hormonları total T3 ve total T4 hormonlarıyla bir denge halinde bulunduğundan tiroit bezinin calışma durumunu (az, cok veya normal calışmasını) en iyi yansıtan testler serbest tiroit hormonlarıdır. Kan dolaşımından hucrelere total hormonlar değil serbest hormonlar girmektedir. Bu nedenle total T4 ve T3 tetkikleri yerine serbest T4 ve serbest T3 hormonlarını olcturmek daha iyidir.

Tiroit bezinin calışması beynimizin tabanında bulunan hipofız bezi tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezi, TSH adı verilen bir hormon salgılar ve bu hormon kan yoluyla tiroit bezine gelir, tiroit bezinin iyot tutmasını artırır ve tiroit hormonlarının yapılmasını sağlar.

Tiroit bezi az hormon salgıladığında hipofiz bezi TSH salgısını artırarak tiroit bezinin daha cok hormon uretmesini sağlar. Bu nedenle tiroit bezinin az hormon salgıladığı tiroit yetmezliğinde (hipotiroidi) kanımızda TSH hormonu normalden yuksek, fakat T3 ve T4 hormonları duşuk olarak bulunur.

Tiroit bezi bazı hastalıklar nedeniyle cok hormon salgılarsa, yani kanımızda T3 ve T4 hormonları cok artarsa bu defa hipofiz bezinden salgılanan TSH hormonu azalır. Kanımızda T3 ve T4 hormonları ne kadar yukselirse TSH hormonu da o kadar azalır. Hipertiroidi denilen tiroit bezinin aşırı calışması durumunda kanımızda T3 ve T4 hormonları yuksek iken TSH hormonu normalin altına iner ve duşuktur.

Gorulduğu uzere hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 hormon duzeyine gore TSH hormon salınışını azaltıp artırmaktadır.

Hipofiz bezi ise, beynimizde, hipofiz bezinin uzerinde bulunan hipotalamus organı tarafından kontrol edilir. Hipotalamus organı salgıladığı TRH isimli hormon ile hipofiz bezinden TSH salınışını sağlar.

Gorulduğu gibi hipotalamus, hipofiz ve tiroit bezi birbirine bağımlı olarak calışan ve birbirlerini kontrol eden 3 bezdir. Tiroit bezini hipofiz bezi kontrol ederken hipofiz bezini de hipotalamus organı kontrol etmektedir. Hipotalamusdan salgılanan TRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek buradan TSH hormonu salgılatır. Hipofiz-den salgılanan TSH hormonu ise tiroit bezinden tiroit hormonlarının yapılmasını ve kana salgılanmasını sağlar.

Tiroid Hormonları, Tiroid Hormonu

Tiroid T4 hormonundan Tiroid T3 oluşumu ve bunu etkileyen olaylar:

T4'den T3 oluşumu coğunlukla karaciğerde olur. Bu donuşumde gorev alan de-iyodinaz enziminin yapısında selenyum vardır. Bu enzimin azalması durumunda T4 hormonundan T3 oluşumu azalır. T3 hormon oluşumunun azaldığı durumlar aşağıda verilmiştir:
1. Yaşlanma
2. Yanık
3. Aclık
4. Soğuğa maruz kalmak
5. Alkolikler
6. Tip 1 şeker hastalığı
7. Karaciğer ve bobrek hastalığı
8. Travma
9. Stres
10. Ameliyat
11. Kadmiyum ve kurşun zehirlenmesi