Baharın gelişiyle birlikte bakla sevenlerin yuzu gulmeye başladı. Ancak bahara ozgu bu lezzeti yemeden once bilmek isteyeceğiz şeyler var. Ciğ yendiğinde zehirlemesi gibi!
Eskilerin verdiği isim her şeyi acıklıyor

Tıp literaturunde “Favizm” olarak bilinen bu hastalığa eskiler “bakla zehirlenmesi” demeyi uygun gormuşler. Baklanın bazı bunyelerde olume varabilen ciddi yan etkileri olduğu goz onune alınınca, bu isimlendirme bir hayli isabetli.





Ege ve Akdeniz başı cekiyor

Cunku bakla en cok bu bolgelerimizde yetiştiriliyor, haliyle tuketimin buyuk kısmı da bu bolgelerde yapılıyor. Toprağından bereket fışkıran bu bolgelerimiz maalesef risk grupları icin bir hayli tehlike arz ediyor. Bakla tarlasındaki tozlar bile favizm adındaki bu hastalığı tetiklemeye yetiyor.

Risk grupları demişken…
Favizm ya da halk arasındaki adıyla bakla zehirlenmesinin en cok gorulduğu grup 1-5 yaş arasındaki erkek cocukları. Ozellikle doğumdan sonra sarılığı uzayan cocuklara mutlaka gerekli testler yaptırılmalı. Basit ve masrafsız olan bu test sıradan bir kan testinden ibaret. Ancak sonucları hayat kurtaracak cinsten.





Butun olay kromozomlarda…
Favizm hastalığının erkek cocuklarda gorulme sıklığının nedeni ise tamamen kromozomlarla alakalı. XX ve XY kromozomları lisedeki biyoloji derslerinden tanıdık gelecektir. Enzimi kodlayan gen X kromozomunda taşındığı icin XY kromozomuna sahip erkekler bu hastalığa karşı savunmasız kalıyor. XX kromozomuna sahip olan kadınlar ise, genelde taşıyıcı olarak karşımıza cıkıyorlar ancak onlarda da favizm gorulme olasılığı var.

Yokluğu olumcul olan genin adı G6PD
İlk kez duymuş olabileceğiniz bu genin soylemek icin cok fazla uğraşmamız gereken tıbbi adı ise, “Glikoz 6 fosfat dehidrojenaz”. Kırmızı kan hucrelerimizde bulunan bu genin gorevi, bu hucrelerimizi oksidatif hasarlara karşı korumak. Yokluğunda sadece baklada değil, diğer pek cok durumda da ciddi hasarlar oluşuyor. Enzim kaynaklı diğer hastalıklar gibi bu hastalığın da bir tedavisi henuz yok.





Bakla zehirlenmesinin belirtileri nelerdir?

İlk etkileri 5 ila 24 saat sonra ortaya cıkan bu talihsiz durumun belirtileri oyle gozden kacacak gibi değil. Baş ağrısı, karın ağrısı, halsizlik, kırgınlık, yuksek ateş, kan değerlerinde ani duşuş, gozlerde ve ciltte sarılık, idrarın koyulaşması (kan işeme) goze carpan ilk belirtiler. Bu belirtilerden birisinin bile tespit edildiği durumlarda soluğu en yakın sağlık kuruluşunda almak hayat kurtarıyor. Aksi takdirde olume kadar varan sonuclar maalesef kacınılmaz.

Tedavisi yok ancak korunmak hayat kurtarıyor

Alınacak basit onlemlerin ilki G6PD hassasiyeti olan insanların hayatlarını buna gore duzenlemeleri. Cunku bu hastalıktaki sakınma ve onlem tam anlamıyla hayat boyu suruyor. Diğer bir onemli husus ise, doktor tarafından verilen ilacları duzenli olarak kullanmak. Eğer hasta bir cocuksa, yakın cevresinin ve okulunun hastalık hakkında bilgilendirilmesi acil durumlarda mudahale zamanını kısaltacak onemli bir tedbir. Yine hastanın cocuk olduğu durumlarda hastayı durumuna karşı bilinclendirmek ihmal edilmemeli. Evde yapılan yemeklerin tadı başka yerde olmasa da siz siz olun evde doktorculuk oynamaya kalkmayın ve mutlaka doktorunuza danışın.