Tiroid hormonları ve yumurtalık işlevleri birbirleriyle o kadar ic icedirler ki, yumurtalık işlevlerinde sorunların varlığı durumunda tiroid bezi işlevleri tanı aşamasının ilk başlarında değerlendirilir. Kronik bir yumurtlama bozukluğu olan Polikistik Overi (PKO) daha iyi anlayabilmek icin her kadının tiroid bezi işlevleri hakkında temel bilgilere sahip olması son derece onemlidir.

Vucudun en temel işlevlerini yoneten tiroid bezine ait sorunlar (tiroid hormonlarının az calışması, fazla calışması veya bez icinde oluşan kitleler), erkeklerden daha cok kadınlarda gorulmektedir. Tiroid bezi sorunları sıklıkla otoimmun tabiyattadır (otoimmun hastalık, vucudun kendi dokularından birine bilinmeyen nedenlerle yabancılaşması ve bu “yabancı” dokuyu bağışıklık sistemiyle vucuttan uzaklaştırmaya yonelik girişimler yapması neticesinde oluşan hastalıktır. Bağışıklık sistemi vucudun aslında kendine ait olan bu dokusunu tahrip ettikce dokunun işlevleri aksamakta ve buna bağlı sorunlar ortaya cıkmaktadır).

Kadınlarda tiroid bezi sorunlarının sık olması nedeniyle hormonal dengesizlik duşunulen hemen her durumda ve hatta aşağıda anlatılacağı gibi hicbir şikayeti olmayan bir kadında bile belli aralıklarla tiroid hormon olcumu yapılması onerilmektedir. Gunumuzde henuz belirti ve bulgular ortaya cıkmadan bile tiroid bezi sorunlarını ortaya cıkarabilecek hassas laboratuvar olcum yontemleri geliştirilmiştir.

TİROİD BEZİNİN İŞLEVLERİ



Tiroid bezi boyunda hemen gırtlağın altında yerleşmiş ve elle hissedilebilen, iki ayrı lobdan (lob, bolum anlamındadır) oluşmuş kalkana benzeyen (tiroid Latince kalkan anlamına gelir) bir salgı bezidir.

Tiroid bezi besinlerle aldığımız iyodu kandan cekerek icinde depolar. İyot T3 ve T4 olmak uzere iki ayrı şekilde bulunan tiroid hormonlarının yapısında yer alan onemli bir maddedir.

Tiroid bezi hormonları uretirken ve iyodu depolarken emri hipofiz bolgesinde bulunan TSH (Tiroid Stimulan (uyarıcı) Hormon) adı verilen hormondan alır. TSH’ın salgısı ise hipotalamus adlı beyin bolgesinden salgılanan TRH (TSH Releasing (salgılayıcı) Hormone) adı verilen bir hormon tarafından yonetilir.

Hipofiz bezi yumurtalıklara emir veren LH ve FSH ve tiroid bezine emir veren TSH dışında yan resimde gorulen diğer organlara da emir verir. Doğum sonrası rahim kasılması, vucuttaki kortizon hormonu salgısının denetimi, memelerden sut salgılanması ve diğer bircok işlev hipofiz bezi denetimindedir ve hipofiz bezi surekli olarak beynin hipotalamus bolgesi tarafından denetim altında tutulur.

TRH salgısı tiroid hormonlarının kana ne kadar gecmesini gerektiğini belirleyen hormondur ve ihtiyacı vucudun her bolgesinden hipotalamusa ulaşan sinyaller tarafından yonetilir.

T3 ve T4 hormonları tiroid bezi icinde tiroglobulin adı verilen bir madde icinde depolanırlar ve bu hormonlar TSH hormonu etkisiyle bu maddenin icinden cıkarak kana gecerler.

T4 hormonu T3’ten cok daha fazla salgılanmasına karşın kanda ve dokularda T3 hormonuna donuşur ve hemen tum tiroid hormonu işlevleri esasen T3 tarafından gercekleştirilir.

Tiroid hormonları vucudun hemen her hucresinin işlevi icin gereklidir ve ister diğer hormonların yapımı olsun, ister hucre buyumesi ve coğalması olsun metabolizmanın normal işlemesi acısından vazgecilmez hormonlardır.

Ateşli hastalıklar, ağır hastalıklar, beslenme bozuklukları, stres gibi durumlarda vucut enerji tasarrufu yapmak zorundadır ve bunu kandaki tiroid hormonu seviyesini azaltarak yapar. Tiroid hormonlarının azalması vucut işlevlerinin, yani metabolizmanın, olay devam ettiği surece yavaşlamasını sağlar (bir savaş durumunda besin maddelerinin dikkatli tuketilmesi, enerji tasarrufu yapılması gibi).

Tiroid hormonları da diğer hormonlar gibi vucutta ceşitli proteinlere bağlı olarak dolaşırlar ve kandaki T3 ve T4 hormonlarının onemli kısmı başta TBG (tiroksin bağlayıcı globulin) olmak uzere ceşitli protein yapılı maddelere bağlıdırlar. Serbest olan hormonlar ise hucreler icine girerek etkilerini gosterirler.

TRH, TSH hormonu salgısı yanında yine hipofizden Prolaktin hormonu salgısını da yonetir. Bu nedenle TRH hormonunun artmasına neden olan durumlar (hipotiroidi, yani tiroid hormon salgı yetersizlikleri) Prolaktin hormonu artışına da neden olabilmektedirler. Prolaktin hormonu salgı bozukluğundan şuphelenilen her durumda bu nedenle kan prolaktin hormonu seviyesi yanında TSH seviyesi de bakılır (TRH artınca TSH da artacaktır, bu nedenle TRH yerine olcumu daha kolay olan TSH seviyesi bakılır).

Tiroid Bezi İşlevlerini Değerlendiren Testler

Serbest T4 (sT4)
Total (toplam) T4 (T4)
Total (toplam) T3 (T3)
TSH

Gunumuzde kanda oldukca duşuk TSH seviyelerini bile gosterebilen laboratuvar yontemleri geliştirilmiştir.

Bu testler arasında kan hormon seviyelerini en iyi yansıtan sT4’tur ve genellikle TSH olcumuyle beraber tercih edilir. Kan TSH olcumu tek başına bile tiroid bezi işlevlerini yansıtabilen hassas bir yontemdir ve kanda yuksek bulunması tiroid bezi hormonlarının (T3, T4) duşuk olduğunu, duşuk bulunması ise tiroid bezi hormonlarının yuksek olduğunu gosterir. Bu tur durumlarda sT4 seviyesi değerlendirmesi yapılarak duşukluk veya yuksekliğin derecesi belirlenir.

Bazı durumlarda TSH seviyeleri normal sınırlar dışında olmasına rağmen, tiroid bezi hormon seviyeleri normal sınırlar icinde bulunabilir. Bu durum hipofiz bezinin cok calışarak (TSH’ı daha fazla ureterek) veya daha az calışarak (TSH’ı daha az ureterek) olayı kompanse etme cabasını gosterir ve hastalığın henuz belirti vermeye başlamadan saptanmasını mumkun kılar.

Diğer Testler

Tiroid bezi ultrasonografisi, tiroid bezi sintigrafisi, tiroid bezinden numune alınması (aspirasyon biyopsisi) ve diğer bazı yontemler ozellikle tiroid bezi icinde kitle varlığından şuphelenilen durumlarda yapılır. Bu testlerin ayrıntısını İc Hastalıkları-Endokrinoloji branşına ait bilgiler iceren sitelerden bulabilirsiniz.