DıYET LıFLER VE BESLENMEDEKı ONEMLERı
Giderek daha fazla yiyeceğimizin işlemden gecirilip posasından arındırıldığı gunumuzde, tıp, "lif mucizesi" nin farkına vardı. Lifler, kendilerine, sağlıklı yaşam ve sağlıklı beslenme tavsiyelerinin en tepelerinde yer bulmaya başladı. Midede doygunluk hissi meydana getirmesi, ustelik hemen hemen hic kalori vermediği de duşunulunce, zayıflamak isteyenler icin, lifi seckin bir arac haline getirir. Ayrıca mide boşalmasını geciktirmesi,

karbonhidratların da daha uzun bir surede emilmelerine; bu da insulin alınımının daha kontrollu olmasına yardımcı olur. Bu durum, şeker hastaları kadar, zayıflamak isteyenler icin de caziptir. Ama liflerin cazibesini en fazla artıran şey, LDL dediğimiz, damar sertliği ve kalp hastalığına yol acan kolesterolu azaltmasıdır. Ozellikle suda cozunen lifler, barsaktaki safra asitlerine bağlanıp bunları devre dışı bırakırlar.

Lifler diyetteki bitki materyallerinin endogenous bileşenleri olup insanlar tarafından sindirim sisteminde uretilen enzimlerin parcalamasına karşı direnclidirler. Basitce ifade edilirse, diyet lif seluloz, hemiseluloz, pektin ve lignin icerir. Bitkilerin diğer sindirilemeyen bileşikleri bitkilerin hucre duvarlarında bulunmaktadır. Guar gum, keci boynuzu cekirdeği zamkı, yulaf zamkı ve pektin onemli oranda total ve LDL kolestrolu azaltmaktadır. Cozunebilir lif kalın bağırsaktaki fermantasyonu ve kısa zincirli yağ asitlerinin miktarını arttırır. Sistemde biriken tuzların uzaklaşmasına yardımcı olur ve kolestrol uretimini engeller. Cozunemez diyet lifin fazla miktarda alımının en onemli faydası artan bağırsak boşalmasının bir sonucu olarak rahatlık hissinin oluşmasıdır.

Cozunemez diyet lifler yuksek su tutma kapasitesine sahiptir. Bu da daha yumuşak dışkı oluşumunu sağlar ve sistemden daha hızlı bir geciş gercekleşir. Daha yumuşak dışkı boşaltım icin gerekli olan basıncın duşmesini sağlar. Boylece daha az kabızlık, diverticular hastalık, varisli damarlar, basur, fıtık, apandisit ve toplar damar iltihabı gibi hastalıklar gorulur. Yaklaşık 2 milyon kişi uzerinde yapılan bir araştırmada gıdalardan toplam lif alımı yaklaşık iki kat arttırıldığında colorectal kanser riskinin yaklaşık % 40 azaldığı belirtilmiştir. Lif kullanımının hiatus (aralık) fıtığını engellediği de ileri surulmektedir.

Diyet lif tuketmenin yollarından biri diyet lif iceriği yuksek olan kepeği ayrılmamış hububat, baklagil, meyve ve sebzeleri doğal olarak tuketmek; bir diğeri ise lif iceriği arttırılmış, kullanıma daha uygun hale getirilmiş veya doğal kaynaklardan farklı bir formda lifce zengin işlenmiş gıdalar geliştirmektir.

Yapılan calışmalardan da gorulduğu gibi ABD ve Avrupa’nın değişik bolgelerinde ve diğer gelişmiş ulkelerde lifli gıdalara karşı aşırı bir yonelme vardır. Bu amacla değişik bitkisel kaynaklı lifler ekstrakte edilerek gunluk tuketilen belirli gıdalara ilave edilmektedir. Turkiye’de ise henuz bu konu uzerinde ayrıntılı olarak durulmamış ve diyet lif uretimi ile ilgili ayrıntılı calışmalar yapılmamıştır. Calışmalar daha cok diyet liflerin faydaları uzerine ve diyetlerde kullanımı uzerinde yoğunlaşmaktadır. Bazı diyet lif iceren gıdaların uretiminde de gerekli materyaller yurt dışından getirilmektedir.

Turkiye’nin onemli bir tarım potansiyeline sahip olması nedeniyle diyet lif kaynakları bakımından da zengin bir ulkedir. Hatta Turkiye’deki gıda işletmelerinin uretim artıkları en onemli diyet lif kaynaklarını oluşturmaktadır. Tahıl işletmeleri (buğday, cavdar,yulaf ve pirinc), malt işletmeleri, cay işletmeleri, tahin (susam) işletmeleri, bitkisel yağ (soya, ayciceği, mısır ve fındık) işletmeleri artıkları bu lif kaynakları arasında yer almaktadır. Sanayi işletmeleri artıkları yanında Turkiye’de yetişen ve onemli miktarlarda lif iceren bazı onemli bitkiler de lif uretimi icin kullanılabilir (sinirli ot, keci boynuzu ve Trabzon hurması gibi). Bu uretilen liflerin değişik gıdalarda ozellikle de mukemmele yakın gıda olan sut ve sut urunlerinde kullanılması toplumumuzun yeterli beslenmesi yanında sağlıklı beslenmesine de onemli katkıda bulunacaktır.

Lif uretiminin diyet urun, lif ihtiyacını karşılamak, diyabetik ve obez kişilerin rahatca tuketebilecekleri kaynaklar oluşturmak, fonksiyonel ozelliklere sahip urunlerin tuketimini ozendirmek, sut urunlerine olan talebi arttırmak gibi faydaları soz konusudur. Gıda sanayi artıklarının kullanımı ile atıl kaynakların değerlendirilmesini sağlamak, gıda sanayinin gelişmesine katkıda bulunmak, hızla gelişen diyet gıda pazarında ithal olarak gorulen gıdalar ile rekabet edebilecek urunler uretip ulke ekonomisi acısından doviz kayıplarını onleyip, gelir sağlamak, bilinen sut urunlerine değişik lif kaynakları ilave ederek yeni urunler geliştirmek ve bu urunlerle ilgili olarak patent hakkı elde etmek, uretim hacmini artırarak yeni urun ve sektorlerin gelişmesini sağlayarak iş imkanlarını arttırmak gibi ekonomik yonden faydaları vardır.