Şeker geliyorum der!
ıstanbul Tıp Fakultesi ıc Hastalıkları Anabilim Dalı Diyabet Bilim Dalı Başkanı ve Turk Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, 'gizli şeker'i ve belirtilerini şoyle anlattı:
ıstanbul Tıp Fakultesi olarak Dunya Sağlık Orgutu'yle ortak yaptığımız ve Avrupa'daki en buyuk diyabet calışmasına gore Turkiye'de 2 bin yılı nufus sayımına gore 2 milyon 600 bin diyabetli var. Bunun dışında da glikoz intoleransı dediğimiz diğer bir anlamda diyabet adayı olan, henuz bulguları ortaya cıkmamış 2 milyon 400 bin insan var. Buna gizli şeker de deniyor.
Diyabet henuz klasik, yani cok su icme, idrara cıkma, şişmanlama gibi bulgularını vermeden once 10-20 yıl arasında gizli şeker diye bilinen cizgide gider. Gizli şeker aslında 20 yıl oncesinden kendisine ozgu birtakım semptomları verir. Ama bu bulgular buyuk coğunlukla ihmal edilir, atlanır.
Gizli şekerin seyri nasıl?
ılk ortaya cıkan reaktif hipoglisemidir. Reaktif hipogliseminin en onemli bulgusu, ac
kalındığı zaman, yemek yenmezse acıkma atakları olmaz. Ama kişi yemek yemeye başladığı andan itibaren hipoglisemi (şeker duşmesi) atakları olur. Biz buna tokluk hipoglisemileri diyoruz. Bu kişiler sabah uyandıklarında acıkmazlar, kahvaltı yapmazlar, oğlen yemeğini gec yerler, ama ilk oğunu aldıklarından itibaren gece uyuyuncaya kadar surekli hipoglisemi atakları
olur. Kan şekerinin duşukluğunde sinirlilik, soğuk terleme, fenalık hissi, bazı kişilerde baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu gibi bulgular gorulur.
Oğleden sonra tatlı krizi, ozellikle kadınlarda cikolata isteği baş gosterir. Bir bolumunde gece uykudan uyanıp yemek yeme vardır.


ıkinci donemde kilo alınır
Daha ileri donemlerinde glikoz intoleransı ismini verdiğimiz, ensulin direncinin yavaş yavaş geliştiği surecte kişi şişmanlamaya başlar. Şişmanladıkca acıkma atakları şiddetlenir. Şişmanlık ozellikle karın bolgesinde yağların toplanması şeklinde
olur. Bel oranı ile kalca oranı 0.8'in ustune cıkar, 1'e yaklaşır. 1, bel ve kalca genişliğinin aynı olması demek. Bu bizim icin onemli bir kriterdir.
Diğer bir ozellik, yemekten sonra uykunun gelmesi, yorgunluk hissi, calışma performansının azalması ve kilo alma hızının artması.


Ucuncu donem hasta eder
Ucuncu, preklinik donemde tokluk kan şekeri artık 200'un uzerine cıkar, kan yağları yukselir, bu hastaların yuzde 40'ında hipertansiyon vardır, şişmanlık oturmuştur, acıkma atakları oğleden sonradan sabah saatlerine cekilir. Sabahları yorgun kalkarlar ve zaman zaman ağır yemekten sonra ağız kuruluğu, cok su icme, cok idrara cıkma bulguları olur. Bu donemden itibaren artık diyabet geliyordur.
Araştırmalar gostermiştir ki daha şeker hastalığı ortaya cıkmadan henuz gizli şeker donemindeyken de diyabet vucutta hasar oluşturuyor.


Gizli şeker doneminde hastaların yuzde 40'ında hipertansiyon vardır.

Yuzde 50-80'inde kan yağlarında yukseklik vardır.

Yuzde 20-30 arasında goz bozuklukları başlamıştır.

Yuzde 10-20 civarında diyabetin bobrekler uzerinde etkisi ortaya cıkmıştır.

Yuzde 80'inden fazlasında az veya cok damar hasarı vardır.
Ozellikle 50 yaşın altında ortaya cıkan hipertansiyon, koroner hastalığı, enfarktuste
mutlaka gizli şeker aranmalıdır. Bunların coğunda glikoz metabolizma bozukluğu vardır.
Bu nedenle reaktif hipoglisemi ve gizli şeker toplumsal boyutta mucadele edilmesi gereken bir hastalıktır.

Olcumlerde normal cıkar
Şeker hastalığı bulgularını verinceye kadarki 10-20 yıllık surecte hep aclık kan şekeri normal duzeydedir. Toplumda da cok yanlış bir kanı var. Şeker hastalığı olup olmadığını anlamak icin aclık şekerini olctur diye oneriyorlar. Oysa gizli şekerde hicbir zaman aclık kan şekeriyle teşhis konmaz. Hastanın glikoz yukleme testi olması lazım. Bunun mahsurları var mı diye soruluyor. Yok. 75 gram glikoz, yani şekerli su veriliyor.
Şekerli suyu ictikten sonra dort saat kan şekeri izleniyor. Ama insanlar bu teste dort saat ayıramayabilir. Bunun icin karışık diyet adını verdiğimiz 75 gramlık karbohhidrat diyeti var. Beş dilim ekmek, iki kaşık recel, iki kesme şeker alınan kahvaltıdan iki saat sonraki kan şekeri olculur.


Aclığın altı, gizli şeker
Kan şekeri, sekiz saat aclıktan sonraki kan şekerinin altındaysa bunun adı reaktif hipoglisemi. Sabah olctunuz 96 buldunuz. Yemek yediniz, iki saat bekleyip olctunuz, 80 cıktı. Bu reaktif hipoglisemidir.
Kendi kendine de olcum yapılabilir mi?
Evet, eczanelerde boyle aletler vardır. ıki saat sonra kan şekeri 140-190 arasındaysa glikoz intoleransıdır. 200 ve uzerindeyse bu artık diyabettir.
Ama henuz diyabetin klasik bulguları olmadığı
icin buna preklinik diyabet adını veriyoruz. Bunlar cok rahat şekilde ortaya cıkar ve onlemi alınır.
Reaktif hipoglisemi hastanın yaşam kalitesini
bozan bir hastalıktır. ınsan ilişkilerini olumsuz etkiler. ış performansını bozar. Ama tedavisi vardır. Tedavi uygun bir diyet programı, gunde altı veya sekiz oğun, sık sık ama miktar olarak azar azar yiyecek programıyla rahat bir şekilde cozumlenir. Sabah, oğlen, akşam duzenli yemek, yemek aralarında kepekli biskuvi, sandvic, uyumadan
once de bir bardak sut, birkac biskuvi olabilir.
Oğun arasında meyve yemek şekeri duşurebilir mi?
Duşurebilir, meyvenin icinde fruktoz yani şeker vardır, reaktif hipoglisemi atağını başlatabilir. Meyveden cok kepekli ekmek, biskui gibi posalı yiyecekleri oneriyoruz. Turkiye ve Akdeniz ulkelerinde yazın oğle ve akşam yemeği arasındaki sure sekiz dokuz saate uzuyor. Reaktif hipoglisemisi olanların
bu sure icinde iki ara oğun yemeleri lazım. Oğleden sonraki ara oğunleri guclu olmalı, acıkma hissetmeden, tatlı krizi gelmeden yemeli.
Hipoglisemide acıkmaya değil saate bağlı model olmalı. Aclık ortaya cıkmışsa o zaman onun kontrolu zordur.
ılacla tedavisi var mı?
Hayır yok. Bir hızlandırılmış aclık modelidir. Yani oğun aralarının beş saatten iki bucuk saate indiği bir modeldir. Eğer yiyecek programı verilirse hastanın hem aclık atakları olmuyor hem şişmanlamıyor hem de psikolojik sorunlar cıkmıyor. Tabii bu paketi egzersizle desteklemek lazım.
Ozellikle oğlen yemeğini bircok hasta kilo alırım korkusuyla hafif geciştiriyor. Mesela bir tabak salata yiyor. Ama bunun anlamı bizim icin bir tabak salata artı bir buyuk cikolatadır. Cunku eğer oğlende yiyecek olarak belli standartların altına inerse oğleden sonra sık acıkma atakları oluyor ve yuksek kalorili yiyecekler alınıyor.
Bu kişiler şişmanlık kısırdongusu icinde mi?
Toplumda şişmanlıkların genetik olanlar dışında, yaklaşık yuzde 80'inde reaktif hipoglisemi var. Şişmanlığın tedavisi ancak bu metabolik bozukluğu bulduktan sonra yapılıyor. Eğer bir hasta gidip de diyet uzmanına muracaat edip diyet aldığı zaman bu iş cozulmuyor. Genellikle hipoglisemide temel sorun aclık. Herhangi bir diyet uzmanına, zayıflama merkezlerine gidiliyor. Bunlar coğunlukla hastalara hipokalorik yani bir anlamda aclık diyeti veriyorlar. Sonuc olarak reaktif hipoglisemili hasta dişini sıkıp aclık diyeti uyguluyor ama bıraktıktan sonra ribound olarak verdiği kilodan fazlasını alıyor. Burada temel sorun aclık. Aclığı aclıkla tedavi edemezsiniz.
Sonucta da hep şişmanlayan insanlar oluyorlar.
Bu nedenle şişmanlığın tedavisinde temel ilke kilo almaya neden olan sebebi bulup adını koymak. Reaktif hipoglisemi var, yağ metabolizması bozuk veya genetik bozukluk var gibi nedenler bulunmalı.


Ensulin dengesi bozuk
Reaktif hipoglisemi varsa glikoza karşı ensulin hormon cevabını incelemek lazım. Reaktif hipoglisemi bir ensulin hormonu salgılanma hastalığıdır. Normalde glikoz alındıktan sonra, oğunden sonra ensulin bir saat icinde yukselir. Buna birinci faz ensulin reaksiyonu diyoruz. Sonra bir saat sonra iner iki oğun arasında normale iner. Reaktif hipoglisemide ise birinci faz ensulin alımı bozulur. ıkinci faz salınım devreye girer. Birinci faz ensulin salınımındaki yukselme bir saatte olup biterken hipoglisemide iki-iki bucuk saat sonra zirveye ulaşır. Ensulinin en yuksek olduğu nokta aclığı en cok hissettiğimiz noktadır.


Yersin, daha cok acıkırsın!
Normalde aclık hissiniz vardır, yemek yersiniz duzelir. Ama burada oyle olmuyor. Burada ensulin salgısında gecikme olduğu icin yemekten hemen sonra dev bir ensulin dalgası oluyor ve bu ensulin ikinci saatten
itibaren kan şekeri daha yukselmeden aşağı indiriyor. Hemen arkasından hipoglisemi oluyor ve buna bağlı olarak da oğun oncesi bu hastalar cok acıkıyor. Aclığı olcen bir kriter olsaydı, reaktif hipoglisemisi olanların, olmayanlara gore sofraya dort beş kat ac oturduğu gorulurdu. Bu kadar ac oturunca hızlı yersiniz, fazla yersiniz.
Biz buna karşı iki saatte bir şeyler yenmesini oneriyoruz. Hasta fazla acıkmıyor, az yiyor ve ensulin dengesizliği olmuyor.
Diğer donemlerde ne oluyor?
Reaktif hipoglisemi glikoz toleransı ve preklinik diyabet birbiriyle icice donemler. Reaktif hipoglisemi adı altında hepsini icine alıyor.
Sonra tip 2 diyabet mi gelişiyor?
Evet, ensuline bağımlı olmazlar. Ensulin salgısında azalma oluyor ve kan şekeri artıyor, diyabet geliyor.
Ac kalmadan zayıflamak icin nasıl bir diyet uygulamalı?
Once aclık ataklarını kontrol altına almak lazım. Bunun icin aclık hissine gore bdeğil, saate gore beslenme olmalı. Uyandıktan itibaren belli aralıklarla yemeli. Uc oğun yemek, uc de ara oğun. Oğlen ve akşam yemeğinin arası uzunsa bir ara oğun daha olmalı.
YARIN: Şeker olcumu



--------------------------------------------------------------------------------


Donem donem yaşanan belirtiler
Birinci donem:


Reaktif hipoglisemi

Hızlı yemek yeme

Acıktığı zaman fenalık hissi, başağrısı, sinirlilik

Zaman zaman kriz halinde tatlı isteği
Cabuk acıkma
ıkinci donem:

Glikoz intoleransı

Aclığa tahammulsuzluk

Yemek sonrası hemen aclık hissi

Gece uykudan uyanıp yeme isteği

Yemek sonrası yorgunluk, uyku hissi ve halsizlik

Hızlı kilo alma
Ucuncu donem:

Preklinik diyabet

Tronkler obezite (Karın kısmının yağlanması)

Zaman zaman ağız kuruluğu ve cok su icme

Kan yağlarında yukselme

Calışma performansının azalması, cabuk yorulma ve halsizlik

Hipertansiyon
Dorduncu donem:

Klinik diyabet

Kilo kaybı

Ağız kuruluğu, susama hissi, cok su icme

Sık idrara cıkma, gece idrara cıkma

Yorgunluk, halsizlik
* * *

Panik atakla karıştırılıyor
10 yıl oncesine kadar reaktif hipoglisemiler once psikiyatra gidiyor, sonra bize geliyordu. Şimdi artık reaktif hipolglisemiyle ilgili kavramlar oturdukca psikiyatrlar hastaları şeker yukleme testine gonderiyorlar.
Hangi şikÂyetlerle psikiyatra gidiyorlar?
Sakin bir insanken birdenbire gunun belirli saatlerinde sinirli, reaksiyoner, tahammulsuz, saldırgan bir insan oluyor. Ozellikle aclıkta sinirliliğin otesinde kişilik değişikliği gosteriyor. Şeker duşmesi atakları ozellikle oğun oncelerinde sıklıkla ortaya cıkıyor. Ayrıca baş ağrısı, soğuk terleme, fenalık hissi. oluyor. Bunların onemli bir bolumu panik atakla karıştırılıyor.
Onemli bir bolumu de teşhis konmadan bunların şeker yiyerek duzeldiğini fark ediyor ve yanlarında şeker bulunduruyorlar.
Tabii reaktif hipoglisemide şeker almak, bir diğer hipoglisemi atağı başlatmaktır. O zaman buyuk coğunlukla hastalar surekli
olarak bir ataktan diğerine giriyor ve şişmanlıyor.