Cocuğumuzdan bir şeye dikkatini vermesini isterken gercekci beklentiler icinde olmak icin dikkat suresinin hangi yaşta ne kadar olduğunu bilmek onemli. Herhangi bir olaya, nesneye dikkatini odaklayabilme kapasitesi yaş ilerdedikce artan bir beceri. Kabaca dikkat suresinin kucuk cocuklarda yaş ile denk olduğunu soyleyebiliriz. 3 yaşında 3 dakika odaklanabilirken 4 yaşında bu 4 dakikaya cıkıyor. 5-6 yaşındaki cocuklar kucuk gruplar halinde 10-15 dakika kadar bir aktivite ile ilgilenebilir. Buyuk ihtimalle aklınıza şu gelecek “Cocuğumu bıraksam butun gun hic kalkmadan TV seyredebilir, demek ki dikkati cok iyi”. Ancak malesef bu doğru değil. TV karşısında oturmak pasif bir eylem. Cocuğun izlediklerine mudahale etme gibi bir seceneği yok, sunulanı olduğu gibi kabul ediyor. Surekli değişen goruntulerle bir anlamda beyni uyuşuyor. Bu da belli bir olaya, nesneye istemli olarak odaklanma becerisi olarak tanımlayabileceğimiz “dikkat” ten cok farklı bir durum. Kucuk yaşlarda cok fazla TV izlemenin cocuğun zihinsel ve sosyal gelişimi icin zararlı olduğunu hatırlatayım.
Cocuğunuzun dikkatini geliştirmek icin bazı onerilerim olacak. Bu etkinlikleri duzenli olarak yapmanın faydalı olacağını unutmayın. Ayrıca gelişme gorduğumuz durumlarda cocuğu başarısından dolayı tebrik etmek, motive etmek, sabırlı olmak, kısa surede sonuc alma telaşı icinde olmamak onemli. En onemlisi ise cocuğun “oyun” ile geliştiğini, değiştiğini, oğrendiğini ve eğlendiğini hep aklınızda tutmak....
Her gun acıkhavaya cıkın. Araştırmalar, doğada gecirilen zamanın DEHB ’li (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) cocukların konsantrasyon becerilerini anlamlı olcude arttırdığını ortaya koyuyor. (Ornek bir araştırma icin (İngilizce) Acıkhava cocuk parkı da olabilir, sahil kenarında yuruyuş de, ormanda bir gezinti de. Cevresel şartlarınız hangisi icin uygunsa onu deneyebilirsiniz. Cocukların her gun acık havada oyun oynamasının zihinsel, duygusal ve fiziksel gelişimleri icin cok gerekli olduğu son yıllarda sık sık dile getiriliyor. Burada dikkat edilmesi gereken eğer cocuk parktaysa onu kendi halinde bırakın, oyunlarına mudahale etmeyin, oturduğunuz banktan surekli “Ahmet dikkat et, Ahmet duşeceksin, Ahmet oraya cıkma” diye bağırmayın. İnanın bu hem cocuğunuzu hem de parktaki diğer herkesi rahatsız ediyordur
. Zaten Ahmet de sizi dinlemeyip yapma dediğiniz her şeyi yapıyor di mi? Eğer arkadaşlarıyla oyun oynuyorsa onlara karışmayın, oyunu kendi aralarında kursunlar, kuralları kendileri koysunlar. Cocuklar serbest oyun sırasında inanılmaz değerli deneyimler edinirler. Cocuğunuzu bu fırsattan mahrum bırakmayın. Şunu da belirteyim, araştırmalar acıkhavada yapılan hareket ile zeka ve okul başarısı arasında da anlamlı ilişki olduğunu gosteriyor.- Ufleyin. Evet birşeylere ufleyin. Orneğin; benim ufleme ciceği olarak bildiğim karahindiba toplayın doğa yuruyuşunuzde, onları tum gucuyle uflesin, ciceğin ustundeki tuylerin ruzgarda ucuşunu seyredin beraber.
Balon şişirin, balonu başlangıcta şişirmek zordur, siz başlayın o devam etsin. İşin icine eğlence katın “Tum uzuntulerimizi ya da kızgınlıklarımızı bu balona ufluyoruz” deyin. Sonra da balonu patlatın puffff butun sıkıntılar gitti. Ya da balonu havaya atarak yere duşurmeme oyunu oynayın beraber.
Baloncuk yapın. Mutfak deterjanı, şeker ve suyu karıştırın, şişeye doldurun, yuvarlak baloncuk aleti ya da mandal yardımıyla baloncuklar yapın. Nefesini kontrol etmeye, baloncuğu şişirmeye calışmak onu sakinleştirecektir. Baloncukları siz şişirin ve o yakalamaya calışsın. Havada ucuşan saydam baloncukları gozleri ile takip etmesi, elleri ile onları yakalamaya calışması onun icin eğlence ve oyun ama aynı zamanda dikkat ve el-goz koordinasyonunu arttıran bir etkinlik. Aynı oyunu banyoda cocuğunuzu yıkarken de oynayabilirsiniz.
- Yaratıcı sanat etkinlikleri yapın. Orneğin, doğadan topladığınız yaprakları belli şekillerde boyamak, kağıt kesmek, orgu ormek (elbette basit orguler
, mozaik dizmek, son aylarda moda olan mandala kitaplarını boyamak, oyuncak bebeği icin kıyafet dikmek, boncuklardan bilezik ya da kolye yapmak, patates baskısı ile resim yapmak ve benzeri el işi etkinlikleri cocuğunuzun dikkat suresini arttırmanın yanında daha sabırlı olmasını sağlar, durtuselliğini azaltır, hayal kırıklığı ile başa cıkma becerisini arttırır ve elbette el-goz koordinasyonunu ve problem cozme becerisini geliştirir.- Yapbozları unutmayın. Kucuk cocuklar icin yaşına uygun sayıda parcadan oluşan yapbozlar hem eğlenceli hem de faydalı bir etkinlik. Her seferinde yeni yapboz almak yerine cevrenizdeki anneler ile yapboz değişimi yapmak cok daha mantıklı.
- Cocuğunuza kitap okuyun. Eğlenceli resimlerle bezeli kitaplar cocukların ilgisini ceker. Okurken sesinizi değiştirin, komik sesler cıkarın, hayvan taklitleri yapın. Kitapların faydaları yazmakla bitmez, o yuzden yazmıyorum
- Beraber yemek yapın. Mutfakta size yardım etmesine izin verin. Orneğin, kurabiye yaparken ona da hamur verin, hamurla şekiller yapsın, oyuncaklarını icine saklasın vb. ya da kurabiyeleri suslemesine izin verin. Kurabiye adamlara cikolatadan gozleri o koysun, emin olun bu işi duzgunce yapabilmek icin tum dikkatini verecektir. Benim kızım bu gorevi yerine getirirken arada birkac cikolata da kacırıyor mutlaka.
- Muzik dinletin. Stanford Universitesi ’nde yapılan bir araştırma klasik muzik dinlemenin beynin surekli dikkat becerisini geliştirdiğini iddia ediyor. (İlgilenenler icin yazı bu linkte (İngilizce): Her gun belli sure cocuğunuzla klasik muzik, senfoniler, aryalar dinleyin. Benim kızım aryalara bayılır ve onların soyleyişini taklit ederdi bebekken. Kucuk yaştan cocuğunuza insan ruhunu besleyen ve anlamlı muzikler dinletmeniz onun muzik zevkini geliştirir, zihnini dinlendirir ve onu sakinleştirir.
- Sabretmeyi oğrenin. Cocuğunuz legoları birleştiremediğinde, sutunu yere doktuğunde, duzgun bir cizgi cizemediğinde ya da başka bir hayal kırıklığı yaşadığında hemen mudahale ederek onu uzuntuden korumaya calışmayın. Bırakın sorununu kendisi cozmeye calışsın, belki biraz ağlayacak, sonra tekrar deneyip legoları takmayı başaracak. Sizin hemen elinizden alıp legoyu duzgun şekilde yapmanız ona ne mutluluk ne de zor bir işi başarma gururu yaşatır. Her defasında ona fırsat tanımadan birşeyleri duzeltmeye calışmanız onun sabırla bir şey uzerinde calışabilme, hayal kırıklığıyla baş edebilme, duygularını kontrol edebilme ve problem cozme becerilerinin gelişmesine engel olacaktır.
- Labirentlerde kaybolun. Cocuğunuzun yaşına uygun labirent cozme kitapları alın. Ya da internetten bulduklarınızın cıktısını alın. Once gozleri ile labirenti cozmeye calışmasını, sonra kalem ile nesneyi hedefe ulaştırmasını oğretin. Renkli ve sevdiği hayvanları, kahramanları iceren labirentler ilgisini cekecektir. Labirentleri kendiniz de cizebilir, oyuncakları kullanarak, iplerle ya da un, mercimek gibi malzemelerle masanın ya da yerin uzerinde yapabilirsiniz.
- Evde dikkat oyunları oynayın.
o Koltuğun uzerine cocuğunuzun en sevdiği 3-5 peluş oyuncağı yanyana oturtun. İsimlerini soyletin tek tek. Sonra gozlerini kaparttırın ve bir oyuncağı alın. Gozlerini acan cocuğunuza hangi oyuncağının eksik olduğunu sorun. Bu oyunda becerisi arttıkca oyuncak sayısını arttırabilirsiniz.
o Salona dikkatlice bakmasını isteyin, tum eşyaları incelesin, sonra salondan cıksın. Odadaki buyuk eşyalardan birinin yerini değiştirin. Hangi eşyanın yerinin değiştiğini bulmaya calışsın. Bulamazsa ipucları verebilirsiniz.
o Sıcak-soğuk oyunu oynayın. Bir oyuncağını salonda bir yere saklayın. Oyuncağa yaklaşınca “sıcak”, oyuncaktan uzaklaşınca “soğuk” diyerek onu bulmasını sağlayın.
o Lego bebekleri varsa bir parcasını cıkarıp (Orneğin, sacı, bir kolu, bacağı) bebeğin hangi parcasının eksik olduğunu sorun. Bu oyunu yaşına ve becerisine gore zorlaştırabilir, legodan yaptığınız arabanın ya da robotun hangi parcasının eksik olduğunu sorabilirsiniz. Bu oyunu cizerek de oynayabilirsiniz. Bir parcası eksik şekiller cizerek onun tamamlamasını isteyebilirsiniz.
o Yuzunuze dikkatlice bakmasını isteyin. Sonra gozlerini kapasın. Sacınızı acın, ruj surun, yuzunuze bir ben cizin, kaşlarınızı birleştirin vb. yuzunuzde bir değişiklik yapın. Değişikliğin ne olduğunu bulmasını isteyin.
- Kağıt-kalem kullanın. Resimde cok yetenekli olmanıza gerek yok. Basit bir şekil cizin ve aynısını yapmaya calışmasını isteyin. O cizsin siz onu taklit edin. Sınırlı boyamalar yapın. Parmak boyası ile kağıt uzerinde şekiller yapın. Hem eğlenceli hem de miniğinizin zihnini calıştıran etkinlikler bunlar. İnternette boyle cizimler bulabilirsiniz.
Kızın yuzundeki eksik parcaları bulmasını isteyin. Zorlanırsa ipucu verin.
- Oynayın, oynayın, oynayın. Cocuğunuzla bol bol oyun oynayın. Aranızdaki iletişimi guclendirmenin en iyi yolu bu. Ozellikle yuzyuze ve temasa dayalı oyunlar bağlanmanızı guclendirir, cocuğunuzun “dış dunya guvenli bir yer, seviliyorum, bu dunyada yerim var” algısını geliştirir.