​
Premature doğan bebeklerde sık rastlanan sorunlar enfeksiyon riski, beslenme sorunları, uyku ve premature bebeklerin cilt bakımıyla ilgili sorunlardır.

Premature bebeklerin yenidoğan yoğun bakım unitesinden taburcu edilme zamanı onemli bir konudur. Hastaneden erken cıkma bebek ile anne arasındaki bağı kuvvetlendireceği gibi bebeğin gelişeceği cevrenin duzenlenmesi, hastane enfeksiyonlarının onlenmesi ve hastane masraflarının azaltılması yonunden de faydalıdır. Buna karşılık hastaneden erken cıkma; bebeğin genel durumunun bozulmasına ve tekrar hastaneye yatırılması gereksinimine yol acabilir ve bu durum bebeğe olduğu kadar aileye de ilave bir stres kaynağı olur.

Florence Nightingale Hastanesi uzmanları; premature doğan bebeklerin ebeveynlerinin bebek taburcu olup eve geldikten sonra 3 değişik donemden gectiğini belirtiyorlar. İlk doneme “ofori donemi” denir ve evdeki ilk 6 haftalık sureyi kapsar. Bu donemde ebeveynler anne-baba olmanın mutluluğunu yaşar ve cocuğun eve gelmiş olmasından dolayı sevinc icerisindedirler.

İkinci donem bir mutsuzluk donemidir ve 6 ay kadar surebilir. Bu donemde aile cocuklarının duşunduklerinden daha kucuk olduğunun, gelişmesinin daha geri olduğunun farkına varır ve bu sorunlarla baş edemeyeceğini duşunerek endişelenir.

Son donem kabullenme donemi olarak adlandırılır. Bu donemde anne ve baba, cocuklarını olduğu gibi ve hayatlarının doğal bir parcası olarak kabul etmeyi oğrenir ve normal hayatlarına doner. Cocuğun buyumesi ve gelişmesi normal veya cok hafif bir gelişme geriliği varsa, aile icindeki stres daha azdır ve normal hayata donuş cok daha hızlı meydana gelir.

Peki evde premature bebek bakımında nelere dikkat etmemiz gerekir?

Vucut ısısının korunması

Premature bebekler zamanında doğan bebeklere gore farklılıklar gosterirler. Gestasyon haftaları buyudukce vucutlarındaki oluşumlar tamamlanmaya ve bizlerin dışarıdan verdiğimiz desteğe daha az ihtiyac duymaya başlarlar. Cilt altı yağ tabakaları olgunlaşmadığı icin hipotermi (vucut ısının duşmesi) gozlenebilir. Bu nedenle zamanında doğan bebeklere gore daha cabuk uşurler. Vucut ısılarının korunması icin alınan kıyafetlerin uygun boyutta olması, vucutlarının her yerini sarması gerekmektedir. Bu sağlanamıyorsa premature kendini ısıtmak icin daha fazla enerji kullanacak, bu da buyume hızını yavaşlatarak farklı problemlerin oluşmasına neden olacaktır. Eğer; uygun boyutta pamuklu kıyafetler bulunamaz ise el ve ayaklarına pamuk, gazlı bez sarılarak, iki tulum ust uste, eldiven ve coraplar ciftli giydirilerek cozum uretilebilir.

Oda sıcaklığı sabit tutulmalıdır. (24 °C – 25 °C) Cok soğuk ve cok sıcak ısı değişikliklerinin bebeğin sağlığını tehlikeye sokacağı unutulmamalıdır. Mumkunse odada termometre bulundurulmalıdır. Digital kulak termometresi bebeğin ısı olcumunun kontrolu icin fayda sağlayacaktır.

Beslenme

Premature bebeklerin besin ihtiyacları zamanında doğmuş bebeklerinkinden daha fazladır. Buyumeyi yakalayabilmek icin aldıkları enerji doğru hesaplanmalı, beslenmesi ona gore duzenlenmelidir.

Emme, yutma, nefes alma koordinasyonlu refleks 33. gestasyon haftasından sonra geliştiği icin daha onceki haftalarda bebekler gavajla beslenmelidir. (Gavaj: Mideye ağız veya burundan sonda takılarak, sondadan anne sutu veya mama ile besleme yontemidir.)

Bebeğin bakımının buyuk olcude tıbbi personele bağımlı olduğu ilk donemlerde anne sutu verilmesi anne ve bebeğin duygusal ihtiyacları acısından buyuk faydalar sağlar. Anne sutuyle beslenme şekli gerek emzirme metodları, gerek biberonla, gavajla beslenme ve anne sutunun onemi aile hastanemizde kaldığı sure icerisinde surekli verilmektedir.

Anne sutunun onemi asla tartışılmaz. Anne serviste yattığı sure icerisinde sut salınımının artması icin sut pompası ile sutleri toplanır. Bu işleme evde de devam etmesi gerekebilir. Bu donemde sutlerin saklama koşulları ve hazırlanışı ile ilgili kurallara uyulmalıdır.

Anne sutu;

Derin dondurucuda, 6 aya kadar
Buzlukta, 1 aya kadar
Buzdolabı rafında, 24 saat ’e kadar
Oda sıcaklığında, 8 saat ‘e kadar saklanabilir.

Anne sutu ısıtılarak verilmez. Bebeği beslemeden 1-2 saat evveli oda sıcaklığında bekletilerek veya benmarie usulu ılıtılarak verilebilir.

Eğer premature, anne sutunun yanında mama desteği ile besleniyorsa; mama hazırlama koşulları ve biberonla beslenme kurallarına uyulmalıdır.

Mama Hazırlığı:

1- Steril su (İcme suyunu temiz bir kapta kaynamaya başladıktan sonra 10 dakika kadar kaynatın).

2- Steril biberon (olculu biberonlar ve en sağlıklısı cam biberonlar kullanın. Biberonların emziklerini ve biberon emziklerinizi hatta sut pompanızın aparatlarını sterilizator cihazında buhar ile sterilizasyon yontemi ile steril edilebilir ya da ayrı temiz bir tencere edinerek butun parcaların ustunu kaplayacak şekilde icme suyu ile kaynatma yontemi ile steril edebilirsiniz).

3- Steril biberon emziği (silikon veya kaucuk biberon emzikleri kullanılabilir. Dikkat edilmesi gereken emziklerin deliklerinin buyukluğudur. Akış hızının damla damla olmasına dikkat ediniz. Deliklerin buyuk ve akış hızlarının hızlı olması aspirasyon riskini doğurabilir).

4- Uygun mamalar (premature mamaları ve miadında doğmuş bebekler icin hazırlanmış mamaların birbirlerinden farklılıkları vardır. O nedenle doktorunuza danışarak mama kullanınız).

Hazırlık: Mamaların icinde olcekler bulunmaktadır. Biberonu duz bir zemine yerleştirerek steril suyu 30 cc (30 ml) olcusune kadar koyunuz. İcine mama olceği ile 30 cc ’ye 1 olcek, 60 cc ’ye 2 olcek vb. hazırlayarak, biberonun ağzını kapatarak iyice calkalayınız. Biberon ısıtıcısında mamayı ısıtabilirsiniz. Biberon ısıtıcı yoksa biberonu sıcak suyun icine oturtarak da bu işlemi uygulayabilirsiniz.

Mamanın ısısını cildin en hassas ve en ince bolgesi olan el ustu veya el bileğinin icine damlatarak kontrol ediniz ve oyle beslemeye geciniz.

Bazı prematurelerde aldığı miktar olcum acısından onemlidir. Vereceğiniz miktarı enjektor ile olcerek biberonla verebilirsiniz.

Temizlik: Bebeğinize kullandığınız emzik, biberon vb. mutlaka steril ederek kullanınız. Kirli biberonları bulaşık deterjanı ile biberon fırcasıyla icini iyice yıkayarak temizleyip steril ediniz.

Emzirme pozisyonları farklılık gosterir. Bebek emzirme aşamasına geldikten sonra yenidoğan yoğun bakım unitesi ve bebek bakım odası hemşireleri tarafından emzirme teknikleri eğitimi verilecektir.

Ev ortamında emzirme işlemi icin temin edeceğiniz rahat bir koltuk hem sizin rahatlığınız hem de bebeğinizin rahat emebilmesi icin kolaylık sağlayacaktır.

Prematurenin gerek hastanede yattığı donemde gerekse taburcu olduktan sonraki beslenmesi yalnızca besin ihtiyaclarının karşılanması anlamına gelmez. Bu donemdeki beslenme şekli, cocuğun tum yaşamını etkileyebilecek ozelliklere sahiptir. Bebeğe kalori ile diğer besin elemanlarının da uygun şekilde verilmesi bebeğin beyin gelişimi ile bağırsak ve endokrin fonksiyonların gelişimini etkileyebildiği gibi erişkin yaşta karşılaşabileceği şişmanlık, ateroskleroz, hipertansiyon ve allerji gibi cok değişik sorunların ortaya cıkmasını da etkileyebilir. Bu nedenle, bebeklerin doğru zamanda doğru şekilde beslemesi onem kazanır.

Premature beslenmesinde anne sutune ek mamalar anne sutuyle birlikte verilebilir. (EO protein mama) Bunun yanında multivitaminler, demir, fosfor vb. eklenebilir. Taburcu olurken ilacların kulanım şekilleri, dozları ve saatleri yenidoğan hemşireleri tarafından aileye anlatılmalı ve taburcu formunda belirtilmelidir.

Beslenme sorunları:

Premature bebeklerde beslenme problemlerine daha sık rastlanır. Bu sorunların coğu hemen doğum sonrası donemde gorulmekle beraber emme ve yutma sorunları uzun sure devam edebilir. Bu aşamada yine; yoğun bakım unitesinde aile beslemeye ortak edilerek ev aşamasında kendi başlarına beslemede eğitilmelidir. Dikkat edilmesi gerekenler besleme esnasında bebeğin başını 45 derece acı ile tutmak, biberon emziğinin akış hızını ayarlamak, mamanın ısısını kontrol etmek, anne sutu veya mamanın miktarını ayarlamak ve besleme işlemi yapan kişinin rahatlığını sağlamak bunlardan sadece bir kacıdır. Eğer bebek ilk once aktif emip daha sonra uyku haline geciyorsa bebeğin gazının olabileceği duşunulmeli, uygun pozisyonda gazını cıkartmaya calışılmalıdır. Premature bebeklerin cene kasları tam olarak gelişmediği icin emme işlemi esnasında cok cabuk yorularak uyku fazına gecebilirler. Bu nedenle ozellikle biberon ile beslerken parmağınızla ceneden destek sağlayarak bebeğinize yardımcı olabilirsiniz. Lutfen sorularınızı ve gosterilmesini istediğiniz pozisyonları yenidoğan hemşirelerine sorarak yardım alınız. Beslenme suresini 30 dakikayı gecmeyecek şekilde ayarlayınız. Besleme ne kadar uzarsa oğun sayısı o kadar azalır. Kilo kaybı o kadar da fazla olur.

Bebeğinizi beslenme sonrası sağ veya sol yan yana yatırınız. Başı vucutla beraber %10 dereceye kadar dikleştirmede fayda vardır. Aspirasyon beslenme sonralarında cok sık gorulen bir komplikasyondur. Dikkat edilmesi gerekir.

Premature bebeklerde kabızlık da nadir olmayan bir durumdur. Uzun sureli kabızlıklarda doktorunuza başvurunuz.

Yenidoğan yoğun bakım unitesinde ve bebek bakım odasında hemşireler tarafından bağırsak masajı eğitimi verilmektedir. Evde bu masaj yontemi size yardımcı olacaktır.

Beslenme esnasında bebeğinizin rengini ve hareketlerini doğru gozlemlemeniz gerekir. Sağlıklı bir bebeğin rengi pembedir. Bebeğin renginde hastane cıkışına gore sararma veya soluklaşma gozlemlerseniz doktorunuza başvurunuz.. Beslenme esnasında ağız ve burun cevresinde morarma, vucudunda genel bir renk değişikliği olursa beslemeyi kesip mutlaka bebeğinizi gozlemleyip doktorunuza başvurunuz.

Evde enfeksiyon kontrolu

Premature bebeklerin bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediği icin her turlu enfeksiyona acıktırlar. Bu nedenle ziyaretcilere, ozellikle okul cağı cocuklara kısıtlamalarda hassas davranılmalıdır. Odasında oyuncak bulundurulacak ise; oyuncakların yıkanabilen, toz tutmayan ve tuysuz olmasına dikkat edilmelidir.

El temizliği enfeksiyon kontrolunde birinci basamaktır. Bebeğe dokunmadan evvel, alt temizliği sonrası el temizliğine ozen gosterilmelidir.

Tırnakların kısa kesilmesi ve mumkun olduğunca takı takılmaması yine enfeksiyon acısından onemlidir.

Solunum durması – apne

Apne: Premature bebeklerde sık gorulen apne, beynin yeterli olgunluğa ulaşamamış olması ve goğus kafesi kaslarının kuvvetsizliğinden meydana gelmektedir.5 saniyeden daha kısa ve kendiliğinden duzelen solunum durmaları fizyolojiktir. Yenidoğan yoğun bakım unitesinde cok sık karşılaşılan bu sorun bebek taburcu olduktan sonrada devam edebilir.10 saniyeden daha uzun ve bebeğin dudaklarında morarma ve halsizlik yapan solunum durması patolojiktir, uyarı verilmesi gerekir ve hemen doktorunuza başvurun. Bebeğin evde apne yatağı ve monitorune bağlanıp bağlanmayacağına taburcu olmadan once karar verilir. Kullanımı ve temini aileye taburculuk planında anlatılır.

Uyku

Premature bebekler uykuya cok meyillidirler. Ozellikle beslenmeye ayrılan sure ne kadar cok uzarsa o kadar bebeğin yorulmasından dolayı uykuya meyili artacaktır. Bu nedenle beslenmede harcanan sureye dikkat edilmeli, beslenme ve uyku duzenleri iyi ayarlanmalıdır.

Buyume hormonu uyku safhasında salgılanır. Bu nedenle bebek uyurken itinalı davranılmalıdır. Bunun yanında oda lambasının ayarlanır olması bebeğin gece gunduzu ayırt etmesi acısından faydalı olacaktır. Gunduzleri daha hareketli bir yaşamdan geceleri uyku ve sessizliğe geciş bebeğin ev ortamına adaptasyonu yonunden onemlidir.

Gunduzleri odasında kısık sesli hafif bir muzik calınabilir. Fakat bilinmelidir ki ses seviyesinin yuksek olması henuz daha yeni yeni olgunlaşmaya başlayan işitme organında kalıcı hasarlara neden olabilir.

Cilt bakımı

Butun yenidoğanların olduğu gibi prematurelerin de cildi hassas ve narindir. Ozellikle prematurelerde kulak gibi kıkırdak dokuların olduğu bolumler olgunlaşmadığı icin sağ, sol yan yatırıldığında uzun sure pozisyon değiştirilmemesine bağlı olarak kulaklarda yapışkanlıklar, nekrozlar oluşabilir. Yine pozisyonel olarak baş bolgesinde duzleşmeler gorulebilir. Bu nedenle sık sık (3 saat ara ile) pozisyon değiştirmede, hassas bolgelerine havlu, pet gibi malzemelerle desteklemekte fayda gorulecektir.

Gozlerde yapışkanlıklar, capaklanmalar ve hatta akıntılar gorulebilir. Bu durumda doktorunuza danışmakta fayda olacaktır. Goz bakımını steril su ile yapabilirsiniz. Bir goze kullandığınız gazlı bezi diğer gozde kullanmayınız, cunku herhangi bir enfeksiyon soz konusu ise diğerine bulaştırabilirsiniz. Eğer ki; gozlerde odem, kızarıklık ve sarımtırak akıntı varsa bu enfeksiyon olduğunu gosterebilir.

Ağız bakımında yine steril su kullanabilirsiniz. Bebeğinizin damaklarda, dil ustunde beyaz partikuller olup olmadığına dikkat ediniz. Boyle bir durumda serce parmağınıza gazlı bez sarıp pamukcuk olan bolgeyi steril su ile kazıma tarzında temizlemeniz onerilecektir. Emin olmadığınız durumda doktorunuza başvurabilirsiniz