​
Cocuğun ilk temel alışkanlıkları beslenme, uyku ve tuvalet eğitimidir. Beslenme ve uyku duzeninin oluşturulması (daha onceki haftalarda bu ikisini işlemiştik) daha yaşamın ilk gunlerinden itibaren başlar ve ilerleyen yıllarda devam eder. Bu iki alışkanlığın kazanımı birbirine paralel gider ve bazı durumlarda okul cağına kadar surebilir. Tuvalet eğitimi diğerlerinden farklıdır. Doğar doğmaz cocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırılamaz. Bunun icin cocuğun belli bir bedensel ve zihinsel olgunluğa ulaşması beklenmelidir.

Cocuklar yaklaşık 2 yaşlarına kadar annelerine bağımlıdırlar, muhtactırlar. Hemen hemen butun ihtiyacları anneleri tarafından karşılanır. Onları anneleri besler, uyutur, giydirir, gezdirir, istediği şeyleri eline verir… Annesi, cocuk yemek yemek istemese bile gerekirse ona zorla yedirir, uyumak istemese bile onu yatağına ya da dizine yatırır, cocuğun almasını istemediği eşyayı yuksek bir yere kaldırır.

2 yaşta cocuk, motor (bedensel) ve dil gelişimi acısından onemli bir yol kat etmiştir. Kendini daha iyi ifade etmekte, isteklerini karşılamada daha etkin olmaktadır. Artık bağımsızlaşma yolunda ilk adımlarını atmaya başlamıştır. Bu bağımsızlaşma adımlarının en onemlilerinden biri ise tuvalet alışkanlığını kazanmasıdır.

Tuvalet alışkanlığının kazanılmasıyla birlikte guc, cocuğa gecmiştir. Cunku burada soz sahibi tamemen odur. Anne onu zorla yedirebilir, uyutabilir, giydirebilir belki ancak ona zorla tuvaletini yaptırtamaz. Cocuk isterse idrarını ya da dışkısını icinde tutar, isterse de olmadık zamanda olmadık yere bırakır; bu onun bileceği iştir. Bu nedenle bir cok hususta olduğu gibi, tuvalet alışkanlığının kazandırılması hususunda da anne-cocuk arasındaki ilişki onemli olmaktadır.

“Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Verilmelidir?”

Tuvalet eğitimi icin uzmanlar, cocuk 20 aylıkken başlanması gerektiğini soylemektedirler. Fakat bunun bazı cocuk icin 18 ay, bazısı icin ise 2-2,5 yaş olabileceğini de belirtmektedirler. Ancak tuvalet alışkanlığı 1,5-2,5 yaşları arasında kazanılmış olsa bile ilk 4-5 yılda tam olarak oturmayabileceğini yine de akılda tutulmalıdır.

Her ne kadar bu eğitim icin 20. ay uygun gibi gorunse de, cocuğun zihinsel olgunluğu, bedensel gelişimi ve mesanesini kontrol edebilmesi (idrarını tek seferde yeterli olarak yapması, altının 2-3 saat kuru kalması…) onemli kriterlerdir. Bu ise, cocuktan cocuğa değişebileceğinden ebeveynler yaştan ziyade bu noktalara dikkat etmelidirler. Cocuklarını diğer cocuklar ile kıyaslamamalı ve cocuklarının erken yaşta bu alışkanlığı kazanmalarını beklememelidirler.

Bu eğitime başlamak icin cocuğun hazır oluşluğu goz onunde bulundurulmalıdır. Cocuk bununla ilgili mesajları jest ve mimikleri ile, bazen ise direkt sozel olarak verir. Genellikle ilk başlarda, bezlerini kirlettikten sonra annelerine bunu soylerler ya da bir şekilde anlatmaya calışırlar. İlerleyen zamanlarda bezlerini kirletirken, en son aşamada ise kirletmeden once mesaj verirler. Ancak her cocuk bu aşamaların hepsinden gecmeyebilir, bu unutulmamalıdır.

“Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilmelidir?”

Anne, hazır olduğuna dair cocuktan gelen mesajları fark etmeli ve cocuğu idrarını tuvalete yapması konusunda teşvik etmelidir. Yaptığı takdirde ovmeli, yapmadığı zaman ise kızmamalıdır.

Bazı cocuklar diğerlerine gore bu hazır oluşluğa gec erişebilirler. Bu gibi durumlarda anne telaş yapmamalıdır. Yapıyorsa da bunu cocuğa hissettirmemelidir. Cocuğu diğer cocuklar ile yarışa sokmamalıdır. Bir an evvel oğrenmesi icin baskı yapmamalı, ısrarcı olmamalı ya da cocuğu zorlamamalıdır. Boyle olursa, anne-cocuk ilişkisi zedelenebilir. Uzmanlar zorla ya da katı bir tutumla tuvalete alıştırılan cocuklarda idrar kacırma sorunun daha sık gorulme olasılığı olduğunu soylemektedirler.

Cocuğu tuvalete alıştırırken başlangıcta lazımlık kullanılabilir. Ancak cocuk lazımlığa oturmayı reddederse anne bu konuda ısrar etmemelidir. İlk gunlerde her beslenmeden sonra cocuk tuvalete goturulmeli fakat uzun sure orada kalmamalıdır ve bu sırada anne de onun yanında beklemelidir. Duzen oturtulduktan sonra her gun belirli saatlerde cocuk tuvalete goturulmelidir. Sonrasında kendiliğinden tuvalet ihtiyacını soyleyecektir.

Anne bu eğitim esnasında cocukla inatlaşmamalıdır. Cezalandırma, ruşvet, tehdit, aşağılama, başkaları ile kıyaslama gibi yontemlere başvurmamalıdır. Sabırsız, cok kuralcı ve aşırı titiz davranmamaya ozen gostermelidir. Cocuk hazır değilse onu zorlamamalı, ona bir muddet daha zaman tanımalıdır. Cocuk ısrarla hazır olma surecine gecemiyorsa, tıbbi bir muayene gerekebilir.

“Tuvalet Eğitiminde Zorluklar”

Cocuk 5 yaşına gelmesine rağmen hala gunduz ya da gece idrar kacırmalarının devam etmesi, cocuk tuvalet alışkanlığını kazanmasına ve hic idrar kacırma olmamasına rağmen bir donem sonra tekrar kacırmaların başlaması ve dışkı kacırma tuvalet eğitiminde karşılaşılabilecek başlıca zorluklardır. Ancak bunlar 5 yaş oncesinde, ciddi problemler olarak ele alınmamaktadır.

Bu gibi sıkıntılarla karşılaşıldığında oncelikle cocuğun fiziksel muayenesi yaptırılmalıdır. Fiziksel muayenede bir sorun yoksa o zaman psikolojik ihtimaller gozonunde bulundurulmalı ve ona gore gereken onlemler alınmalıdır. Ailesel yatkınlık da bazen tetikleyici olabilir. Bir takım terapi yontemleri ve gerekli gorulduğu durumlarda doktor kontrolunde ilac kullanımıyla problemin ortadan kalkması kolaylaşmaktadır.

Ebeveynler bu durumun kendileri acısından sıkıntılı ve zor olduğu kadar cocukları acısından da oyle olduğunu unutmamalıdırlar. Hem sosyal, hem de psikolojik olarak yıpratıcı bir durumdur. Bu nedenle cocukların yargılanmaktan ziyade anlaşılmaya ve desteğe ihtiyacı vardır.



Psikolog Canan Canturk