​
Bir cocuğun yaşamı oyunsuz duşunulemez. Oyun, cocuğun dunyayı ve hayatı keşfettiği en onemli aractır. Cocuk oyun aracılığıyla, hem kendi sınırlarını tanır hem de sosyal ilişkileri yapılandırmayı oğrenir. Aynı zamanda, bilişsel, duygusal ve sosyal becerileri oğrenir ve pekiştirir.

Oyunun yapısı ve iceriği gelişimsel evreye gore farklılık gosterir. İlk aylarında bebek bedenini ve cevresindeki nesneleri oyun oynayarak keşfeder. “Kalk” komutunu verdiği elinin kalkması ve fırlattığı objenin havalanıp yere duşmesi onun icin keyif veren bir keşiftir. Yaş ilerledikce, oynanan oyun karmaşıklaşır. Orneğin, 2 yaş ve sonrasında cocuk sosyal rolleri ve yaşam tarzlarını incelemeye ve oyunun icine katmaya başlar.

Tek başına oynanan oyun, zamanla yerini eşzamanlı oyuna, ardından da ortak kurgulanan ve birlikte oynanan oyunlara bırakır. Cocuk, etrafındaki yetişkinleri gozlemleyerek, mesleki taklitlerin ve aile dinamiklerinin işlendiği evcilik ve doktorculuk gibi oyunlar geliştirir. Cocuğun yaşına ve bilişsel gelişimine bağlı olarak, oynadığı oyunlar kural icermeye başlar ve bu kurallar zaman icinde karmaşıklaşır.

Oyun, cocuğun eğlenerek oğrenebildiği bir ortam yaratır. Orneğin cocuk, insanlarla uzlaşmayı, işbirliği icinde hareket etmeyi, kızgınlığını tolere etmeyi, anlaşmazlıkları cozumlemeyi ve cinsiyet rollerini oyunda uygulama ve oğrendiğini pekiştirme şansı bulur. Aynı zamanda, oyun kurgulamak, cocuğun hayal gucunu tetiklerken bilişsel ve bedensel becerilerini geliştirir.

Zamanlama, yaratma, inşa etme, akıl yurutme, sosyal kurgu gibi unsurlar sayesinde, cocuk oyun oynarken dener, yanılır, cesaret etmeyi oğrenir, hatalarının arkasında durmayı deneyimler ve yeni beceriler geliştirir. Cocuk oyun oynarken kendi sınırlarını keşfeder. Kendini tanır. Hoşlandığı ve zevk aldığı şeylerin yanı sıra hoşlanmadığı ve tahammul edemediği noktaları oğrenir. Bu esnada, sorumluluk duygusu gelişir ve gorev almayı oğrenir.

Aynı zamanda, oyun anne ve baba icin, cocuklarının duygu ve algısını gozlemleyebilecekleri bir aractır. Cocuk konuşamadığı ya da anlatmaktan kacındığı hislerini ve duşuncelerini tehlikesiz bulduğu oyunun kurgusuna dÂhil edecektir. Orneğin, kardeş kıskanclığı gibi hissettiği ama yanlış anlaşılacağı icin dile getiremediği olumsuz duygularını, cocuk oyunda yarattığı ailedeki kardeşlerin konuşmalarında ve birbirlerine davranışlarında canlandırarak cozumleyebilir. Oyunun iyileştirici gucu, cocuğa zarar gormeden ve kınanmadan hislerini yansıtma olanağı tanımasından gelir.

Bunun yanı sıra, anne ve baba oyunu bir oğretme aracı olarak da kullanabilirler. Orneğin, cocuklarının cekingenliği yenmesine yardımcı olmak icin once guvenli oyun ortamında oyuncakların birbirleri ile kaynaştıkları bir tiyatro oyunu sergileyebilirler. Daha sonra cocuklarının oyun arkadaşı edinmesine destek olarak sosyalleşmesini sağlayabilirler.

Oyun hem eğlenceli hem de eğitseldir. Cocuk, oyun aracılığıyla duygularını keşfeder, sınırlarını oğrenir ve sosyal beceriler geliştirir. İyileştirici gucu sayesinde, cocuk stres yaratan sorunlarını oyunda cozumleyerek ustesinden gelir. Anne ve baba cocuklarının oyununa dÂhil olarak onunla kaliteli zaman gecirebilir ve aile ici iletişimin guclenmesini sağlayabilirler.



​

3 – 4 yaş cocuğunun hayal dunyası nasıldır?

3 – 4 yaşındaki bir cocuğun hayal gucu artık oyunlarına, yaptığı faaliyetlere değişik renkler katmaktadır. Bu yaş donemlerinde cocuklar hayal ile gerceği yeni yeni ayırt etmeye başlarlar. Bununla birlikte hayali hikayeler dinlemeyi ve uydurmayı severler.En sevdikleri masal ya da cizgi film kahramanının yerinde olmak , ya da başkalarının başına gelen şeyleri kendi başına gelmiş gibi anlatmak veya hic olmayan şeyler uydurmak bu donemde sık karşılaşılan durumlardır.
Hayal dunyaları gittikce zenginleştiği icin de oyunları, resimleri ve anlattıkları hikayeleri de daha renkli, zengin olmaya başlar. Oyun bu yaş doneminde cocuğun hayatının en onemli parcasıdır. Arkadaş ilişkileri gelişmeye başladıkca cocuğun sosyal yanı da gelişmektedir.En iyi arkadaşını taklit etmek onun gibi yurumek ,konuşmak gibi farklı rolleri oynamayı sever.Bazen farklı bir karaktermiş( masaldaki cin veya cizgi filmdeki super kahraman ) gibi davranmak ya da bir nesneyi başka bir nesnenin yerine kullanmak ( boş bir ayakkabı kutusunu muzik seti ya da ipleri kablo yapmak ) bu donemdeki gelişmelerdir.
Anlattıkları hikayelerde başlangıcta baş ve son yoktur, hikaye her defasında farklı şekilde anlatılır ama zamanla onları daha gercekci ve mantıklı hikayelere donuşturmeye başlar.

Cocuğun hayal gucunun gelişmesine anne ve baba nasıl katkıda bulunabilir ?

– Oyuncak secerken mumkun olduğu kadar ceşitli fonksiyonları olan oyuncaklar secmelidir.Tek bir duğmeye basılarak oynayan yaratıcılığa ve hayal gucune yer bırakmayan oyuncaklar secilmemelidir.

– Birlikte bir oyun oynadığınızda cocuğu yonlendirmek yerine onun sizi yonlendirmesine izin verin. Orneğin oyuncak tabak bir ucan daire olarak kullanılıyorsa bunun aslında bir tabak olduğunu soylemek yerine bir tabakta siz alarak oyuna katılabilirsiniz.

– Televizyon ve bilgisayar gibi hayal gucune fazla yer bırakmayan etkinlikler yerine tiyatro , drama, dans,sergi gibi faaliyetler tercih edilebilir.

– Evdeki eşyalarla farklı şeyler yapmasına izin verin. Zarar verici olmadıkca eşyaları ellemesine , kullanmasına destek verin.Yastıklardan kulube inşa etmesine , eski giysilerden kıyafetler yapmasına izin verebilirsiniz.

– Evin dağılması ve kirlenmesine neden olduğu duşunulerek cocuğun oyunlarına kısıtlamalar getirmek hayal gucunu engelleyecektir.

– Farklı malzemelerle calışmasına fırsat tanıyın. Değişik boyalar , kağıtlar,evdeki atık malzemeleri( boş kutular,rulolar,gazete kağıtları vs) kullanmasınıdestekleyin.

– Hikayeler okumak , bilinen hikayeleri farklı şekilde cocuğa tamamlatmak,cizdiği bir resim icin hikaye oluşturmakta yararlı olacaktır.

– Oyuncak uretmesine olanak tanıyın.

– Doğa ile yakından tanışmasına fırsat tanımak, hayvan ve bitkileri izlemesini ve gozlemesini sağlamak ona yeni oyunlar icat etmesi icin gereken hayal gucunu kazandıracaktır.

Ona kendi cocukluğunuzda oynadığınız değişik oyunları anlatın ve birlikte oynamaya davet edin.Kağıttan ucak yapmak, konserve kutusundan robot yapmak,kağıt gemileri yuzdurmek,eski coraba dikilen duğmelerle goz ağız yapıp kukla oluşturmak , incir yaprağından canta yapmak gibi bildiğiniz oyunları paylaşın.Patates baskısını, kağıda boya surup ortadan katlayarak resim cıkarmayı gosterin.
Değişik roller oynamasına izin verin. O anne olsun , siz cocuk.O yemekleri yapan anne ya da arabayı kullanan baba olsun siz de arka koltukta oturan oğlunuz.

Değişik malzemeleri karıştırarak mutfakta birlikte yeni yemekler icat edin.
Saksıya farklı tohum ve soğanlar ekerek nasıl bir bahce oluşacağını ,cıkacak ciceklerin renk ve kokularını hayal edin.
Kendi resimlediği kendi hikaye kitabını oluşturun.Bu kitabı ciltletin ve başkalarına anlatması, zamanla yeni sayfalar ilave etmesi konusunda onu yureklendirin.



​

Evin icinde rahatca dolaşabilen cocuklar icin

Ustune binip oturabileceği buyuk hayvan turu oyuncaklar, kucuk sandık, sepet ve tabureler en uygun oyuncaklar arasında sıralanabilir.

2 yaşında

Butunu parcalara ayırmaktan, kutuyu doldurup boşaltmaktan, kule ve kopru yapmaktan zevk alan 2 yaş cocuğunun ilgisini ceken oyuncaklar arasında mutfak eşyaları, farklı boyutlardaki legolar, tahta puzzle ’lar sacları ve elbiseleri olan bebekler ve arabalar yer alır. Sonraki donemlerde cay setleri, oda takımları, kova, kurek gibi oyuncaklar alınabilir.

3 yaşından sonra

Bu yaşlarda cocuk bisiklete binmekten buyuk zevk alır. Uc tekerlekli bisiklet satın alınabilir. Tahta kuleler, oyun hamurları, legolar bu yaş grubu icin en uygun oyuncaklar arasında yer alır.

3-5 yaş arası

3-5 yaş arasındaki cocuklar artık kendi kendilerine oyun kurmaya başlar. Evcilik, bebeklerle oyun, doktorculuk, okul arkadaşlarıyla ceşitli oyunlar en cok oynadıkları oyunlar arasında yer alır. Ayrıca dil gelişimine katkı sağlaması acısından renkli tuşları olan piyano, muzik ve oyku kasetleri ile kuklalar yine alınabilecek oyuncaklar arasında sayılabilir.

6-8 yaş arası

Maketler, yap-boz oyunları ile kağıt hamuru, parmak boyası, sulu boya, kalem, pastel boya, ip ve boncuklar gibi daha cok el becerisini artıracak oyuncak ve materyallerin tercih edilmesi gerekir.

9-11 yaş arası

Daha kucuk parcalı, karmaşık yap-boz oyunları, uc boyutlu model ucaklar, uzaktan kumandalı araclar, kumaş boyamaya yonelik oyuncaklar ve strateji oyunları tercih edilebilir.

12 yaş uzeri

Daha cok soyut duşunme ve akıl yurutmeye yonelik materyallerin tercih edilmesi gerekir. Basit mikroskop ya da teleskop, kimya ya da elektronik setleri gibi materyaller bu yaş grubuna okul eğitimlerinde de fayda sağlayacaktır

.

​
Cocuğa faydalı oyuncaklardan bazıları

Cıngıraklar

Cıngıraklar, bebeklerin belki de ilk ses cıkaran oyuncağıdır. Bebeğin dikkatini cekerek, uzanmasına ve onu yakalamaya calışmasına teşvik eder. Goz ve el koordinasyonunu geliştirip, sebep-sonuc ilişkisini oğrenmesine yardımcı olur.

Yumuşak oyuncaklar

Yumuşak bir oyuncak ayı, bebeğin yatağında kendini guvende hissetmesini sağlar. İletişim ve dil becerisinin gelişimi acısından da yararlı olabilir.

Telefon

Ozellikle altıncı aydan itibaren tercih edilmesi gerekir. Onceleri tuşlarına basıp, ahizeyle oynayan cocuğun zaman icinde konuşuyor ve dinliyormuş gibi yaparak telefonda oynaması, iletişim becerisinin gelişmesine yardımcı olur.

Şekilli kutular

Basit olanları kucuk bebekler icin uygundur. Ancak daha karmaşık olanları 2 yaş ve uzeri cocuklar icin bir tur test aracı olarak kullanılabilir. Bunlar; el becerisini geliştirme, obje-boşluk uydurma, renkleri ve şekilleri ayırt edebilme ve sıralama yeteneklerini destekler.

Cekmeli oyuncaklar

Ozellikle oturan bebekler icin onerilir. Ceşitli sesler cıkaran, cekildikce değişik şekilde hareket eden bu oyuncaklar cocuğu keyiflendirir.

Toplar

Toplar, emeklediği, yeni yurumeye başladığı ya da daha buyuk olduğu donemlerde her zaman cocukların favorisi olan oyuncaklar arasındadır. Top oyunları karşılıklı etkileşim, iletişim, sıra bekleme, kurallara uyma gibi sosyal becerilerin gelişmesine yardımcı olur.

Muzikli oyuncaklar

Enstrumanlar, cocukların dinleme ve taklit etme becerilerini geliştiriyor. Cocuğu hafızasını kullanmaya zorladığı gibi, işbirliği ve sıra bekleme davranışlarını desteklemesi nedeniyle sosyal faaliyetler icin de son derece faydalı.

Legolar

Cocuğun hayal dunyası icin değişik fırsatlar sunan oyuncaklar arasında. Cocuk, parcaları kendi hayal dunyasına uygun şekillerde yerleştirerek değişik oyunlar yaratabiliyor. Lego turu gecmeli oyuncakları birbirine gecirip cıkarmak kaslara egemen olmayı, bu da cocuğun duyu-hareket acısından gelişmesini sağlar. Ceşit ceşit bicimler yaratmak, modelleri yeniden kurmak cocuğun duş gucunu calıştırdığı gibi algılama duyusunu da geliştiriyor. Kurmaya dayanan butun oyuncaklar veya oyunlar zekÂyı calıştırıyor.

“Evde bulunan oyuncaklar duzenli olarak gozden gecirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar tehlike yaratabileceğinden atılmalı.”