Emme, yutma, bağırsak hareketi ve sindirim faaliyetlerinin olgunlaşması tamamlanmadan doğan premature bebeklerin yaşamlarının ilk gunlerinde beslenme ve bağırsak sorunları sık gorulur.
Sadece kucuk prematureler değil esas en buyuk premature grubunu oluşturan ve “gec premature bebek” diye ifade edilen 34-37 hafta arasında 2000-2500 gram civarında doğan bebeklerin beslenmesi de sıklıkla sorun yaratabilir. Bu bebekler zamanında doğan bebeklere gore daha uykulu, daha gucsuz olup memeye yerleşmede zorlanırlar. Aclık, tokluk, sakinleşme icin gereken sinirsel gelişimleri tam değildir. Etrafta aşırı uyaran olması bu bebekleri olumsuz etkiler.

Gunde 10-12 kez emmek isterler. Emzirme yeterliliği, tartı değişiklikleri, idrar-dışkı sıklığı yakın takip edilmelidir. Bu bebeklerin annelerinin her emzirmeden sonra ozellikle goğuslerini elle sağmalarının (İlk 3 gun>gunde 5 kez) sut yapımını artırdığı gosterilmiştir. Bu anne ve bebekler taburcu sonrasında normalde doğmaları beklenen zamana kadar yakından takip edilmelidirler.

Daha kucuk premature bebeklerde yani 34 haftadan erken doğan bebeklerde sorunlar daha da fazladır. Emme ve yutma refleksleri henuz gelişmemiş olduğundan 32-34 hafta arası bebekler mide sondası ile daha kucuk bebekler ilk gunlerde damar yoluyla; sonra mide sondası ile ve bebek emmeyi yutmayı oğrendikce ağızdan beslenirler.

Total parenteral beslenme cok kucuk premature bebeklerin barsak yoluyla beslenemedikleri ilk gunler ve haftalarda tum besin gruplarını iceren bir sıvıyla damar yoluyla beslenmeleridir. Bebek buyudukce, iyileştikce damardan verilen besleyici sıvılar azaltılıp anne sutu ile beslenme yavaşca artırılır ve gerek kalmayınca da damardan beslenme kesilir.

Enteral beslenme besinlerin mide-bağırsak sistemine verilmesidir. Bebek emebiliyorsa ağızdan (oral beslenme), ememiyor ise ağızdan mideye gonderilen tup (orogastrik sonda) ile beslenir.

Premature bebekler doğumdan sonra en kısa zamanda anne sutu ile az miktarda da olsa beslenmeye başlanır. Bebeğin henuz gelişmemiş bağırsaklarının gelişimini tamamlaması icin bu kucuk miktardaki anne sutu bile cok yararlı ve gereklidir. Bu yuzden başlangıcta cok az miktarda anne sutu orogastrik sonda ile bebeğin midesine 2-3 saatte bir verilir, her gun verilen miktar azar azar artırılır.

Anne sutu premature bebekler icin en faydalı gıdadır ve bebek icin yeterlidir. Premature bebeğe D vitamini ve demir desteği doktorunuz tarafından uygun olan zamanda ve dozda verilmeye başlanır.

Premature annesinin sutu zamanında doğum yapan annenin sutunden farklı mıdır?
Premature annelerinin sutleri ozellikle ilk haftalarda zamanında doğum yapan annelerin sutlerinden daha fazla protein ve besleyici ozellikler taşır. Bebeğin en riskli olduğu ilk haftalarda adeta anne karnında eksik kalan buyume ve beslenmeyi sağlamak icin bu durum doğanın bir mucizesidir. 2-6 haftadan itibaren anne sutunun bu ozellikleri zamanında doğum yapan annelerin sutlerine benzeyecek şekilde değişir. Bu bebeklerde veya bazen doktor tarafından gerekli gorulduğunde 1800-2000 gramdan kucuk bebeklere de hızlı buyumeyi ve kemikleşmeyi desteklemek amacıyla anne sutune besin iceriğini artırıcı protein, karbonhidrat, mineraller iceren ve “anne sutu guclendiricisi”adıyla bilinen ozel gıdalar eklenerek anne sutu guclendirilebilir.

Bebeğim yoğun bakımdayken nasıl sut verebilirim?
Emzirme anneyi bebeğine bağlar, ustelik anne sağlığına da cok olumlu katkıları olur. “Kolostrum” adı verilen ilk gunlerin sutleri ozellikle cok değerlidir; bu nedenle birkac damla bile olsa ilk gunden itibaren verilmeye gayret edilir. Bebeğiniz sutunuz sayesinde sizden ayrılmamış olacaktır.

İlk gunden itibaren elde edeceğiniz sutun bir damlası bile bebeğiniz icin cok onemlidir ve bebeğiniz hemen emmeye başlayamasa bile sağılmış anne sutu verilebilir.

Sut nasıl sağılır?
Doğum yaptıktan sonra ilk saatlerden itibaren 2-3 saatte bir sutunuzu sağın. Bebeğinizden ayrı kalsanız bile sut sağma işlemi sayesinde sutunuzun gelmesini ve zamanla artmasını sağlayacaksınız. Bu konuda bebek hemşiresinden yardım isteyebilirsiniz.

Anne sutu elle veya pompa ile sağılır. Ozellikle elektrikli pompalar kısa surede başarılı şekilde sut sağılmasına yardımcı olurlar. İlk sut sağma işlemi hemen, hatta doğumhanede elle yapılır. Pompa ile sağıldığında ilk gun zaten cok az sut geleceğinden setlerde kalan miktar ziyan olacaktır. Elde edilen birkac damla kolostrum ile ilk gunden itibaren ağız bakımı yapılır, en kısa surede cok az miktarda bile olsa beslenme başlatılır.

1-2 saat arayla ve 5-10 dakika sağmak yeterlidir. Sutu artırmak icin 24 saatte en az 6 tercihen 8-12 kez (bunların en az biri gece olmak uzere) sağılmalıdır.

Annenin sutunu unitede sağması icin uygun ortam sağlanmalıdır. Anne taburcu edildikten sonra sağma işlemine evde devam etmelidir. Hastanelerde bulunan elektrikli sut sağma pompalarını kullanabileceğiniz gibi taburcu olduktan sonra da kullanmak uzere ev tipi elektrikli sut pompalarından edinip kullanabilirsiniz. İdeali zaman kazanma ve konfor sağlayan otomatik elektrikli cift pompa ile aynı anda iki goğsun sağılmasıdır. “

İlk gunlerde sutun cok az olması normal midir?
Premature annelerinde sut yapımının ve miktarında artma daha gec olur, ama zaten erken donemde az miktarlardaki sut yeterlidir. Bebeğin yoğun bakım unitesinden cıktıktan sonraki ihtiyaclarının karşılanması icin ilk gunden itibaren sağılan ancak verilemeyen sutlerin uygun ortamda saklanması ve sağılan sutun hastaneye/uniteye soğutucuda ulaştırılması gerekir. Tam boşalmayan memelerde sut yapımı azalacağından, memelerin tam olarak boşaltılması gerekir.

Anne sutu nasıl saklanır?
Sağmış olduğunuz sutleri eczanelerden alabileceğiniz sut saklama ve dondurma poşetlerinde paketlemeniz gerekir. “BPA (bisphenol A) icermez” ibaresi olan urunleri tercih ediniz. Paketlediğiniz sutlerin uzerine bebeğinizin adını, henuz isim koymadıysanız kendi adınızı, soyadınızı, sut sağdığınız tarih ve saati, donduracaksanız dondurma saatini yazınız. Saklanan sutler en eski tarihli olandan başlanarak kullanılır.

Anne sutunun omru ne kadardır?
Sağılır sağılmaz 3-4 derecede buzdolabında saklanarak anne sutunun mikrop uremesi engellenebilir ve bir gun icinde kullanılır. Daha uzun sureli saklanacak olan sut dondurulmalıdır. Anne sutu oda sıcaklığında 3 saat, buzdolabında 3 gun, derin dondurucuda 3 ay tazeliğini korur. Dondurulup eritilen sut ise 24 saatte tuketilmelidir.

Donmuş sut nasıl cozdurulur?
Donmuş sutun mikrodalgada veya ısıtılarak cozulmesi mikroplara karşı koruyucu olan faktorleri yok edeceği icin onerilmez. Bir gece onceden buzdolabı rafına cıkararak veya ılık akan suyun altına tutarak ya da ılık su dolu kabın icinde bekleterek (icine su kacması engellenmelidir) donmuş sut oda ısısına getirilebilir.

Hazırladığım anne sutlerini hastaneye nasıl getireceğim?
Evde sağıp dondurduğunuz sutleri hastaneye getirirken buzunun cozunmemesine ozen gosteriniz. Ozel soğuk zincir kaplarında ya da termoslarda, buz kalıpları icerisinde hastaneye ulaştırabilirsiniz. Bebeğinizi her ziyaretinizde, beslenmesi icin gerekli olan sut miktarı ile ilgili bilgiyi hemşiresinden alabilirsiniz.

Bebeğim ne zaman emerek beslenecek?
Bebeklerin mide sondasından kurtulup emerek beslenebilmeleri icin emme ve yutma hareketlerini uyumlu şekilde yapabilmeleri gerekir; cunku bu sayede bebeğin emdiği sut nefes borusuna kacmadan yemek borusuna gidebilir. Bu uyum sağlanmadan bebek ağızdan beslenmeye zorlanırsa yuttuğu sutleri akciğerlerine kacırabilir. Emme yutma koordinasyonu 32-34 haftada beklenir. Cok erken doğan bebeklerde bu beceriler daha erken olgunlaşabilir. Bu gelişimi hızlandırmak icin emzik kullanma ve Kanguru bakımı cok kucuk ve cok hasta bebeklere de dikkatle uygulanabilir.

Bebekler genellikle 34. haftalarını doldurduktan sonra emmeye hazır olurlar. Sonda ile beslenen bebeğe emzik verilerek, sonda ile beslenme esnasında bir yandan anne memesine tutularak emmeye teşvik edilirler. Bebekler memeden emmeyi yavaş yavaş oğrenirler. İlk emzirme deneyimlerinde bebeğin sadece memeyi yalaması bile başarıdır. Yavaş yavaş ağız yoluyla emerek aldığı miktarlar arttırılıp sonda ile verilen miktar azaltılır ve bebek sadece memeden, eğer mumkun olamıyorsa biberondan emer hale getirilmeye calışılır.

Kanguru bakımı nedir?
Ten tene temasın sağlanabilmesi icin sadece bezi bulunan bebeğin, annenin goğsune yerleştirilmesidir. Bebek bu şekilde sakinleşir, rahatlar. Anne de bebeği ile yakınlaşarak stresi azalır, anne–bebek bağlanması hızlanır. Kanguru bakımının premature bebeklerde infeksiyonları azalttığı ve daha erke memeden emmeye gecişi kolaylaştırdığı gozlenmiştir.

Taburculuk sonrası beslenme nasıl olacak?
Doktorunuzun uygun gorduğu zamanda, buyume gelişme takibi ile ve yeterli buyuyorsa 6-8 aydan itibaren tamamlayıcı gıdalara başlayarak 2 yaşına kadar emzirmeniz cok onemlidir. Anne sutu yoksa da bu bebekler icin uretilmiş ozel premature fomulleri veya taburculuk sonrası formulleri ile yavaş yavaş zamanında doğan bebek formullerine geciş yapılır.

Bebeğim yaşıtlarından kucuk mu kalacak?
Premature bebekler hızlı buyuyup zamanında doğmuş bebekleri kilo ve boyca 1-7 yıl icinde yakalama yeteneğine sahiptirler. Cok hızlanmış buyume ve şişmanlık ise ileri yaşlarda gelişebilecek diyabet, hipertansiyon, damar sertliği, koroner kalp hastalığı gibi erişkin hastalıklarını tetikler. “Bebeğim premature doğdu cok fazla besleyeyim, hızla buyuteyim” duşuncesi bu nedenle doğru değildir. Premature bebekler icin anne sutu en uygun buyume ve beslenmeyi sağlamakta en onemli yardımcınız olacaktır.


Hazırlayan: Prof. Dr. Nilgun Kultursay

*Ege Universitesi Neonatoloji Bilim Dalı

Kaynak: Premature bebekler. Ege Universitesi Tıp Fakultesi Halk kitapları Sağlık Serisi 57. Ege Universitesi Basımevi, 2014

...