Cakıl taşlarına benzeyen fakat daha buyuk, koşeli, keskin kenarlı ve kubik şekilde kırılmış "balast"lar gerek şekli gerek boyutunun sağladığı avantajlar nedeniyle muhendisler tarafından demir yollarında ozellikle tercih ediliyor.
Bazalt, granit, siyenit, porfir ya da sert kalkerden yapılan bu taşların o kadar da onemli bir gorevi yokmuş gibi gorunse de aslında tren yolculuklarının daha guvenli olmasını sağlayan gorevleri bulunuyor.
Gorduğunuz bu makineyle belirli aralıklarla yeni taşlar dokulup sıkıştırma işlemi yapılır. Balastlar; rayların toprakla direkt temasını onleyerek camur, don gibi sebeplerle oluşabilecek curumenin onune gecer. Tren yukunun yumuşak toprağa gecmesini onlerler, boylece toprak cokmez ve raylarda eğimler oluşmaz. Taşların sıklığı hızlı tren hatlarında daha fazla olur.
Rayların altında ceşitli katmanlar bulunur ve balastlar bu katmanları destekler. Hattın butunluğu aslında tabandan başlar. Aşağıya doğru eğim yapması sayesinde raylarda su toplanma olasılığı azalır, suyun drenajı kolaylaşır. Aksi takdirde raylar paslanırdı, toprak gevşerdi ve tahtalar cururdu. Bazen alt balast tabakasına ve balastın altına elastik bir mat da yerleştirilir.
Bu taşlar sayesinde raylarda bitki de yetişmez. Aksi takdirde bitkilerin kokleri buyudukce rayları yerinden yavaşca oynatır, bu da trenin raydan cıkmasına bile sebep olabilir. Ayrıca raylarda titreşim olduğu icin de bu alanda bitki yetişmesi zordur. İşi garantiye almak adına zaman zaman bu nedenle ilaclama da yapılır.
Eğer demir yolu sulak yerlerden geciyorsa kenarlara okaliptus gibi cok su ceken bitkiler dikilir, boylece su nedeniyle rayların bozulması onlenir. Hatta gectiğimiz yıllarda suyun yarattığı tahribat nedeniyle ulkemizde bir tren kazası yaşanmıştı. Bu "ihmal" nedeniyle ne yazık ki cok sayıda kişi hayatını kaybetmişti.
Sivri ve koşeli taşlar rayların, bağlantıların dar ve duz kalmasını da sağlar.
Eğer kumsallardaki taşlar gibi puruzsuz ve kaygan olsalardı, trenlerin neden olduğu titreşimler nedeniyle birbirlerinin uzerinden kayıp giderlerdi. Puruzlu kenarlarıyla birbirine tutanan taşlar oldukları yerde kalabilirler. Bu sayede -tabii ki iri civilerin, metal klipslerin ve tahtaların da yardımıyla- rayların bozulmadan kalması sağlanır.
Kaynaklar: Science ABC, Wikipedia, Dergipark, insapedia