Dunyamız, gunumuze kadar oldukca fazla felaketleri atlatmış. Her ne kadar şu an karşılaşmasak bile gecmişe baktığımızda dunya tarihine gecen meteor carpmaları ile karşı karşıya kalmışız ve kimi zaman ucuz yırtmışız diyebiliriz. Aslında biz gormesek bile, bilim insanlarına gore dunyamıza her gun binlerce gok taşı parcası duşuyor. Ama bu parcalar oldukca kucuk olduğu icin, atmosferi gecer gecmez toz haline donuşuyorlar. Ama elbette, her gok taşı icin boyle bir durum olmuyor.
En buyuk gok taşı carpmaları, dunya tarihinde oldukca onemli bir yer edinmiş olup, coğu gok taşının gizemi hala cozulememiş durumda. Bu goktaşlarının arasında oyleleri var ki, duştuğu alanda tam 300 kilometre buyukluğunde devasa bir krater oluşturmayı başarmış. Dilerseniz lafı hic uzatmadan, dunya tarihine gecen meteor carpmaları ve en buyuk kraterler listemize gecelim.
Dunya ’da kaydedilmiş en buyuk gok taşı carpmaları: Barringer Krateri Bosumtwi Golu Mistastin Golu Gosses Bluff Krateri Saf Su Golleri Tunguska Gok taşı Quebec Golu Gozu Sudbury Krateri Chicxulub Krateri Vredefort Krateri Saatte 45 bin kilometre hız: Barringer Krateri Tarih: 50 bin yıl once Cap: 1.1 kilometre Konum: Kuzey Colu Bundan tam 50 bin yıl once, Kuzey Colu ’ne 50 metre boyunca bir gok taşı duştu. Buyuk Kanyon, bunun sonucunda tam 1.186 metre capında ve 180 metre derinliğinde bir darbe aldı. Yapılan araştırmalara gore, gok taşının boyle bir darbe vurabilmesi icin saatte 45 bin kilometreden daha yuksek bir hızda duşuyor olması gerek. Oyle ki, Kuzey Colu ’nde yaşanan bu patlamanın gunu Hiroşima ’da yapılan atom bombasının gucunden 150 kat daha fazlaydı.
Bir ruhu olduğuna inanılan krater: Bosumtwi Golu Tarih: 1.1 milyon yıl once Cap: 10 kilometre Konum: Gana Afrika kıtasının batısında bulunan Gana ’nın guneydoğusunda bulunan Bosumtwi Golu, oldukca eşsiz bir gorunume sahip nadir gollerden bir tanesi. Bundan tam bir milyon yılı geckin bir sure once, Bosumtvi ’ye duşen bir gok taşı sonrasında, burada bir rezervuar oluşmuştur. Bu gok taşı, 10 kilometrelik bir cap oluşturarak oldukca buyuk Bosumtwi Golunun meydana gelmesini sağlamıştır. Gana ’nın yerli Ashanti kabilesi, golun ruhuna ibadet eden kabilelerden bir tanesi. Bu kabile, Bosumtvi ’nin suyunu kirletmemek ve tanrı Bosumtvi ’yi kızdırmamak icin sulara herhangi bir metal nesne ile dokundurtmazlar.
Oval ve bir adaya sahip gol: Mistastin Golu Tarih: 36 milyon yıl once Cap: 28 kilometre Konum: Kanada Mistastin, Kanada ’da bulunan Labrador yakınlarındaki bir gol olmakla birlikte yaklaşık 36 milyon yaşında. Duşen gok taşı sonrasında 28 kilometrelik bir alana sahip olan bu gol, gok taşı carpması sonucu oldukca geniş ve kavisli bir kratere sahip. Golun tam ortasında ise, kayanın yukselmesi sonucunda oluşan kucuk bir ada bulunuyor.
22.000 mega tonluk bir TNT ile aynı enerjiye sahip: Gosses Bluff Krateri Tarih: 142 milyon yıl once Cap: 22-24 kilometre arası Konum: Avustralya Dunya ’ya 40 bin kilometre hızla carpan bir gok taşı sayesinde, bir Avustralya kıtasında 22-24 kilometre arası capında bir boşluk oluşmuş. Bu gok cisminin ortaya cıkardığı Gosses Bluff kraterinin derinliği ortalama 5-6 kilometre derinliğinde. Gok cismi, gunumuzden yaklaşık 142 milyon yıl once Avusturya ’nın kıtasına duşmuş olup, carpmanın gucu o kadar yuksek ki, 22.000 mega tonluk bir TNT ile eşit enerjiye sahip.
İkiye bolunup, iki krater birden oluşturmuş: Saf Su Golleri Tarih: 290 milyon yıl once Cap: 16-36 kilometre Konum: Kanada Kanada ’da bulunan Hudson Korfezi ’nin doğusunda iki gol bulunuyor. Bu goller, bundan tam 290 milyon yıl once atmosferimize giren bir gok taşının ikiye bolunmesi sonucunda iki farklı bolgeye duşmesi ile birlikte oluşmuştur. Atmosfere girdikten sonra ikiye bolunen gok taşı, birbirlerine yakın mesafede iki adet krater meydana getirmiş. Bu kraterlerden bir tanesi 16 kilometrelik bir capa sahip olurken, diğeri ise 36 kilometrelik bir capa sahip.
Radyasyon hastalıkları meydana getirdi: Tunguska Gok taşı Tarih: 114 yıl once Cap: 5-24 kilometre Konum: Sibirya 1908 yılında, gunumuzde hala gizemi cozulemeyen bir patlama meydana geldi. Tunguska koyunun yakınına duşen bir gok taşı, Tayga ’nın 2.000 kilometrekareden daha fazla bir alanını yerle bir etmeyi başardı. Hatta, patlamanın dalgası İngiltere ’ye kadar ulaştı ve patlama esnasında meydana gelen radyasyon sayesinde alana yakın olan bazı insanlarda radyasyon hastalığına rastlandı.
100 kilometreden daha buyuk Manikugan krateri: Quebec Golu Gozu Tarih: 215 milyon yıl once Cap: 100 kilometre Konum: Kanada 1908 yılından sonra, 212 milyon yıl daha ileriye gidelim. 215 milyon yıl once Kanada ’ya duşen bir gok taşı, duştuğu alanda neredeyse 100 kilometreden daha buyuk bir krater bıraktı. Gok taşının bıraktığı kratere Manikugan adı verildi ve gunumuzde Kanada ’daki en buyuk rezervuara ev sahipliği yapmaya devam ediyor. Bu golun oluşmasını sağlayan gok taşı, 5 kilometrelik bir capa sahipti.
65 kilometre uzunluğa sahip: Sudbury Krateri Tarih: 1849 milyon yıl once Cap: 130 kilometre Konum: Kanada Tarihte meydana gelen en buyuk krater oluşumlarına, siz de fark edeceksiniz ki Kanada ev sahipliği yapıyor. Sanki Dunya ’ya duşen gok taşları, ozel olarak Kanada ’yı hedefliyormuşcasına surekli benzer noktalara gok taşı duşmuştur. Bundan 2 milyar yıla yakın bir sure once, Kanada ’da efsanevi boyutlara sahip bir krater oluştu. 25 kilometre genişliğinde, 65 kilometre uzunluğunda ve 14 kilometre derinliğinde olan Sudbury krateri, duşen gok taşı sonucu buyuk bir ilgi topladı. Kanada ’da bulunan madencilik şirketleri, kratere duşen gok taşını kazdılar. Krater uzerinden cıkan element, toplam dunya uretiminin neredeyse yuzde 10 ’luk bir bolumunu oluşturuyordu.
Tsunami ve iklim değişikliklerine yol actı: Chicxulub Krateri Tarih: 66 milyon yıl once Cap: 150 kilometre Konum: Meksika Bundan 66 milyon yıl once Meksika ’nın Yucatan Yarımadası ’na duşen bir gok taşı, duşmesiyle birlikte Meksika uzerinde oldukca buyuk bir iz bırakmıştır. Bu gok taşı sonrasında Chicxulub Krateri ortaya cıktı ve bu krater ancak 1978 yılında kullanıma acıldı. Dunyamıza 65 milyon yıl once duşen bu asteroit, o kadar guclu bir patlamaya yol actı ki bir tsunaminin oluşmasını sağladı ve bir dizi iklim değişikliklerine de yol actı. Bununla birlikte, Dunya geneli tektonik ve volkanik aktiviteleri de kışkırtmış olddu. 150 kilometrelik cap boyutuna sahip Yucatan gok taşından hemen sonra dinazorların neslinin tukendiği de soyleniyor.
300 kilometrelik efsanevi krater: Vredefort Krateri
Tarih: 2023 milyon yıl once Cap: 160-300 kilometre arası Konum: Guney Afrika Gelelim Dunya genelindeki en buyuk gok taşı vakasına. Guney Afrika ’da bulunan Vredefort Krateri, 160 ile 300 kilometre arasında değişenbir capa sahip. Devasa buyuklukteki bu krater o kadar buyuk ki, icine kocaman bir şehir sığıyor.
Vredefort Krateri ’ni oluşturan devasa gok taşı bundan 2 milyar yıl once Dunya ’ya carptı. Ama Dunya ’nın biyosferi, yalnızca bebeklik doneminde olması nedeniyle Dunya buyuk bir hasar almadı. Ama elbette bu gok taşı gezegenin astronomik ozelliklerini buyuk oranda etkiledi ve iklim haritasında kuresel değişikliklere neden oldu.
Sizler icin dunya tarihine gecmiş en buyuk gok taşı carpmaları ve en buyuk kraterleri bir araya getirdik. Listemize genel olarak baktığımızda, en buyuk krater bu zamana kadar Guney Afrika ’da oluşmuş ve milyonlarca yıl once duşen gok taşlarının coğu Kanada ’yı hedef almış gibi gorunuyor. Dunyamıza yakın zamanda bu kadar guclu gok taşı duşmedi. Elbette, insan nufusu bu kadar artmışken bu tarz gok taşlarının duşmesini asla istemeyiz. Listedeki kraterlerden hangisi daha cok dikkatinizi cekti? Bizimle paylaşmayı unutmayın.