Cıplak gozle baktığınızda gayet normal gorunen bir ekran, fotoğrafta birtakım sebeplerden dolayı gokkuşağı renklerinde ve dalgalı bir desende gorunur.
Bu durum, bazı ekranlarda biraz daha farklı şekilde karşımıza cıkar. Ozellikle CRT(tuplu olarak bilinen) monitorlerde "yatay ve kalın bir cubuk" hızlıca dikine doğru akmaya başlar (Mor ve Otesi'nin Bir Derdim Var klibinde olduğu gibi).
Bu goruntuye yabancı değilsiniz. Gercekte ve kamerada farklı gorunen bir bilgisayar ekranı: Bunun sebebini acıklamadan once, dijital cihazların ekranlarının calışma mantığını acıklamamız gerekiyor. Aslında dizustu bilgisayarınızın, monitorunuzun, TV'nizin veya telefonunuzun ekranı surekli değişmektedir.
Tum bu cihazların farklı hızlarda bir "yenileme hızı" vardır. Yenileme hızı, cihazın ekranındaki goruntunun saniyede ne sıklıkta değiştiğidir. Bu hız, ekranlara gore farklılık gosterir. Gunumuzde genellikle aşağıdaki yenileme hızları kullanılır:
TV'ler: 75Hz-120Hz Bilgisayar monitorleri: 60Hz-360Hz Telefonlar: 50Hz-120Hz Ekranda bir hareketli goruntu gorduğunuzu sanırsınız ancak aslında goruntunun kendisi hareket etmez. Ekranda inanılmaz derecede hızlı gorunen, daha sonra beyninizin duzelttiği, ekranda bir şeyin gercekten hareket ettiğini duşunduren cok sayıda kare gecer. Saniyedeki kare hızı ne kadar yuksek olursa hareket de ekranda o kadar inandırıcı gorunur.
Artık bilgisayar ve TV ekranlarının nasıl calıştığını bildiğinize gore, kameraların nasıl calıştığına da bir goz atalım. Burada "deklanşor(enstantane) hızının" nasıl calıştığını bilmek gerekiyor. Deklanşor hızı, bir pozlama sırasında deklanşorun acık kaldığı suredir. Kameranızın, o fotoğrafı cekmek icin ne kadar zaman harcadığı anlamına gelir. Ne kadar uzun surerse, fotoğraf o kadar bulanık olur (hareketli bir nesnenin fotoğrafını cekmeye calışıyorsanız).
Coğu modern DSLR ve aynasız fotoğraf makinesi, 1/4000 ile 1/8000 arasında değişen cok hızlı bir deklanşor hızına sahiptir. Bu, kameranın goruntuyu yakalamasının saniyenin 1/8000'i kadar surduğu anlamına gelir.
Şimdi zurnanın zırt dediği yere gelelim: Daha once de belirttiğimiz gibi, TV/bilgisayar ekranınızdaki goruntu surekli olarak 50Hz ile 360Hz arasında değişir. Kameralardaki deklanşor hızının nasıl calıştığından da bahsettik. Şimdi bu bilgileri bir araya getirdiğimizde beyninizde bir ampul yanacaktır.
Deklanşor hızı duşuk tutulan bir kamera, yenileme işleminin ortasında ekranı yakalayacaktır. Bir ekranın yenileme hızı ne kadar yuksek olursa goruntu o kadar duzgun olur.
Konuyu bir de telefonlardaki OLED ekranlar uzerinden ele alalım: Bu tip bazı ekranlarda parlaklık, darbe genişlik modulasyonu (PWM) yontemi kullanılarak ayarlanır. Ekran arka ışığı, yuksek hızda surekli olarak acılıp kapanır(yukarıdaki ornekte de bahsettiğimiz gibi).
Mesela ekran parlaklığı %40'sa arka ışık %40 gorev dongusuyle calışır. Bu da ekranın her dongude %40 parlak bolum ve %60 koyu bolumle yenilendiği anlamına gelir. Kamera -beynimizin aksine- bu koyu bolumleri algılayabildiği icin vizorde veya fotoğraflarda dalgalanma veya cizgiler oluşur.
Ekran parlaklığı %100 olursa parlak bolumler de %100 olacağı icin bu sorun yaşanmaz. Bu nedenle telefonun OLED ekranının fotoğrafını cekmeden once ekranı maksimum parlaklığa ayarlayın.
Bu duruma neden olan başka bir fenomenden de bahsetmemiz gerekiyor: Ekranı Ekranlar bir piksel ızgarasıdır. Dijital fotoğraf da piksellerden oluşan bir ızgaradır. Bunlar ust uste geldiğinde hareli bir desen oluşur.
Bu piksellerden bazıları ust uste gelirken bazıları gelmez. Bu nedenle dalgalar, şeritler oluşur. Tıpkı alttaki ekran fotoğrafında olduğu gibi:

Aynı efekti, arka arkaya duran iki adet pencere perdesinde de gorebilirsiniz. Hatta kazak gibi bazı giysiler de aynı sebepten dolayı videolarda dalgalı bir şekilde gorunebilir.
Peki filmlerdeki ekranlarda neden bu sorunu gormeyiz? Filmler 24 fps'de cekilir; yani bir film izlerken, bir saniyede ekrana yansıtılan 24 hareketsiz goruntu(kare) gorursunuz. Aksiyon filmleri ve video oyunları, hareketin daha da puruzsuz gorunmesini sağlamak icin daha yuksek kare hızlarına sahiptir.
Ekranın yenileme hızı ve cekim yapan kameranın deklanşor hızı eşitlenerek filmlerde bu sorunun onune gecilir. Aynı şekilde siz de bu eşitliği sağlayarak daha iyi fotoğraflar ve videolar cekebilirsiniz. Bilgisayarınızın veya telefonunuzun/kameranızın ayarlar bolumunden bu hızları ayarlayabilirsiniz. Parlaklığı, kontrastı ve mesafeyi ayarlamayı da deneyebilirsiniz.
Kaynaklar: Camera Gurus, Science ABC, WIRED, Consumer Huawei