Antlaşma, dunya uzerindeki butun devletlerin bir arada huzurlu ve barış icerisinde yaşamasını sağlayan, icinde duzinelerce madde yazılmış olan kÂğıt parcası. Daha spesifik bir tanım yapmak gerekirse iki ya da daha cok devletin işbirliği, barış, ticaret gibi konularda kendilerince belirlediği ilke ve kurallara uymasını tescilleyen yetkili organlar tarafından onaylanmış belge ya da diplomatik arac olarak adlandırılır.
Gunumuze kadar antlaşmaların genellikle bir savaşın yani catışmanın sonucunda imzalandığını goruyoruz. Bu antlaşmalar devletlerin sınırlarını, ekonomilerini, uluslararası ilişkilerini ve ittifaklarını baştan aşağı şekillendirecek şekilde imzalanır. İşte bugun diplomasinin cok onemli bir aracı olan, dunya tarihini değiştiren ve kaderini derinden etkileyen antlaşmalara birlikte goz atıyoruz.
Dunya tarihini değiştiren antlaşmalar: Tordesillas Antlaşması (1494) Westphalia Barışı (1648) Paris Antlaşması (1783) Viyana Kongresi (1814-15) Versay Antlaşması (1919) Brezilyalıların Portekizce konuşmasının ana sebebi: Tordesillas Antlaşması (1494) Tordesillas Antlaşması imzalandığı donemdeki populer deniz guclerinden olan Portekiz ve İspanya (yaklaşık 15 yıl once Kastilya Krallığı olarak biliniyordu) arasında kabul gordu. Muzakeresini ise Papa VI. İskender (Rodrigo Borgia) ustlendi. Antlaşmanın asıl amacı Kristof Kolomb ’un yolculuğunun sonucunda keşfettiği yerlere dair cıkan şiddetli tartışmaları sonlandırarak cozume kavuşturmaktı.
Onceleri Cabo Verde Adalarının 400 km batısından gecen bir cizgi belirlenmiş ve bu cizginin batısı İspanya ’ya, doğusu ise Portekiz ’e bırakılmıştı. Portekiz kralının baskılarına dayanamayan Papalık, henuz keşfedilmemiş olan Amerika kıtası ve Brezilya ’yı tekrardan bir sınır belirleyerek, Brezilya ve Afrika ’yı Portekiz ’e, Guney ve Orta Amerika ’yı (Brezilya dışında) İspanya ’ya verdi.
Bu sebeple Brezilya ’nın ana dilinin Portekizce olduğunu soyleyebiliriz. Portekiz ’in baskı yapma sebebi ise Avrupa ve Asya arasındaki ticaret yolunun sahibi olup oradan ekonomik gelir elde etmekti. Oyle de oldu ama uzun surmedi, İngiltere ve Hollanda el birliğiyle Portekiz ’i saf dışı bırakarak bu durumu bozdu. Bu arada İspanya da boş durmayarak Latin Amerika ’da buyuk bir imparatorluk kurmuş, maden zenginliklerinden yararlanmış, Filipinler ve Endonezya ’da koloniler kurmuştur.
Otuz yıldır suren bir savaşın ardından: Westphalia Barışı (1648) Westphalia Barışı, Roma İmparatorluğu ve Fransız Krallığı arasında 24 Ekim 1648 tarihinde imzalanmıştır. Bu barışın yani antlaşmanın en buyuk ozelliği ise ulus devlet kavramının acığa cıkmasıdır. Onceden uluslararası toplantılar dini bir niteliğe sahipken, bu antlaşma sayesinde devlet, savaş ve iktidar sorunlarının tartışıldığı laik bir konferans ortamı haline gelmiştir.
Ayrıca bu antlaşma Otuz Yıl Savaşları olarak adlandırılan bir donemi de sonlandırmış ve tarihciler tarafından modern cağın başlangıcı olarak gosterilmiştir. Cunku hukumdarlara (monarklara) kendi halkının dinini belirleme hakkı verilmiştir. Bir diğer deyişle hukumdar hangi kiliseye mensupsa halkı da o kiliseye mensup olmuştur.
Bugunku Amerika'nın varoluş nedeni: Paris Antlaşması (1783) Paris Antlaşması, 3 Eylul 1783 tarihinde Buyuk Britanya Krallığı ile Kuzey Amerika ’daki On Uc Koloni arasındaki Amerikan Devrimini (savaşını) sonlandıracak şekilde imzalanmıştır. Bu antlaşmanın Amerika Birleşik Devletleri icin ozel bir tarihsel onemi vardır. Amerika Birleşik Devletleri ’ndeki en eski antlaşmadır cunku Amerika Birleşik Devletleri bu antlaşma ile bağımsızlığını kazanmış ve resmi olarak kurulmuştur. Antlaşma bugun hÂl yururluktedir.
Fransızlar ve İspanyollar Amerika Birleşik Devletleri ’nin kurulmasını engellemek hatta kurulsa bile ekonomik olarak zorluklar cekmesini istiyordu. Amerikalılar ve İngilizler ellerinden geleni ardına koymayarak bu antlaşma sayesinde sınırlarını genişletti ve bugunku uluslararası guc merkezine donuştu.
Napolyon dur artık dağıttın her tarafı: Viyana Kongresi (1814-15) Viyana Kongresi, 9 Mart 1814 tarihinde Avrupa ’nın onde gelenleri olarak Birleşik Krallık, Avusturya, Prusya, Rusya siyasi coğrafyayı ve guc dengelerini gozden gecirip duzeltmek icin kendi aralarında bir ittifak kurmuş ve Napolyon Fransası ’nı surekli bozguna uğratırken gercekleşti. Milletler arasında daha fazla catışma ve savaş cıkmaması icin Fransa ’yı ve ittifak uyelerini bir araya getirdi.
Aşamalar halinde ilerleyen kongrede Fransız Devrimi sonrasında Avrupa ’da ortaya cıkan sorunlara ilişkin goruşmeler yapıldı. Her ulustan temsilciler katıldı. Herkes icin kabul edilebilecek hÂle gelene kadar ulkelerin konumları tartışıldı. Kongrede imzalanan antlaşmalar dizisiyle birlikte ulkelerin konumu gunumuzdeki sınırlara yakın yeniden şekillendi.
Bu kongre Avrupalı devletlerin aralarındaki sorunları toplantı yoluyla cozme girişimlerinin ilki ve sonucuydu. Hatta bu girişimle birlikte yaklaşık 100 yıl kadar (I. Dunya Savaşına dek) Avrupa ’da hic savaş gorulmedi. Kongrenin bir diğer onemli unsuru ise kaybeden taraflara nasıl davranıldığıydı. Cezalandırıcı bir şekilde davranmak şoyle dursun siyasi yapılarının bozulmaması icin taraflar ellerinden geleni yapmıştı.
Almanlar bir gecede beş parasız kaldı: Versay Antlaşması (1919)
Birinci Dunya Savaşı sonrasında Batılı muttefikler ile Almanya arasında “En guclu kimse o hayatta kalsın” duşuncesi vardı. Tam da o sırada 28 Haziran 1919 ’da Versay Antlaşması imzalandı. Antlaşma Almanya icin oyle kotuydu ki bununla birlikte İkinci Dunya Savaşı kacınılmazdı. Almanya butun deniz aşırı topraklarından vazgecmişti. Butun savaş gemilerini itilaf devletlerine vermiş, bundan boyle denizaltı ve ucak yapması engellenmişti. Tum bunlar yetmezmiş gibi Almanya ’dan bir de “Tamirat Borcu” adı altında savaş tazminatı istendi.
Durum boyle olunca Almanya savaşı devam ettiremeyeceği icin barış antlaşmasını bu maddelere rağmen kabul etmek zorunda kaldı. Bu da İkinci Dunya Savaşı kokularını almamıza neden oldu. 1933 ’te iktidara gelen Adolf Hitler Versay Antlaşması ’nın getirdiği askeri kısıtlamalardan kurtulmayı ilk amac olarak belirledi. Almanya zamanla gizli bir şekilde orgutlendi ve İkinci Dunya Savaşı patlak verdi.
Sevr ve Lozan ile Osmanlı İmparatorluğu bolundu ve Orta Doğu icin cok kotu bir donem başladı. Ermeniler ve Kurtler kaybettiğini anladı. Araplar ise Suriye ve Irak gibi sozde ulkelerde somurge altında kaldığını fark etti.