Her kulturun kendine ozgu sembolleri vardır. Bizim icin son derece kıymetli olan bir sembol, farklı kıtadan gelen bir yabancı icin herhangi bir anlam ifade etmeyebilir. Ancak barış işareti, bu sembollerden biri değil. Dunyanın neresine giderseniz gidin bir daire icinde dort cizginin orta noktada kesiştiği bir sembol gorurseniz onun tek anlamı barıştır. Barış işareti, onlarca yıldır dunyanın her yerinde ortak bir anlamda kullanılıyor.
Barış işaretinin ortaya cıkış hikayesi ise bir hayli ilginc. İkinci Dunya Savaşı sonrası insanların artık olumden sıkıldığı bir donemde ortaya cıktı bu sembol. Sonraki yıllarda hızlı bir yolculuk yaparak dunyanın dort bir yanına gitti ve insanlığın ortak barış ozlemini dile getiren bir sembol haline geldi. İlk anlamı ise biraz farklıydı. Gelin barış işareti nasıl ortaya cıktı yakından bakalım ve zaman icinde değişen anlamını gorelim.
Nukleer silahsızlanma karşıtları icin bir sembol gerek: Yıl 1958. Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasındaki Soğuk Savaş tum hızıyla suruyordu. Ortada fiilen bir catışma yoktu ancak en ufak bir kıvılcım her an bir yangına donebilirdi. Her iki devletin de nukleer silaha sahip olması işleri daha da icinden cıkılmaz hale getiriyordu. Derken nukleer silahlanma kervanına Birleşik Krallık yani İngiltere de katıldı.
Hem Birinci hem de İkinci Dunya Savaşı ’nda sayısız kayıp vermiş olan İngilizler bu duruma isyan ettiler ve halk tam anlamıyla ayaklandı. Art arda sayısız protesto gosterileri yapılıyor ve devletin nukleer silahlanmasının onune gecilmek isteniyordu. Bu protestoların en aktif katılımcılarından biri olan Hristiyan pasifist ve grafik tasarımcı Gerald Holtom, nukleer silahsızlanma icin pankart ve semboller oluşturmakla gorevlendirildi.
Gerald Holtom odasına kapandı ve gunler boyunca kalemini konuşturdu. Holtom ’un tasarımlarının her biri benzersiz ve tam olarak istediklerini yansıtan cinstendi. Ancak dunyada yaşayan herkese hitap edecek kadar basit değildi. Birkac gun sonra uyesi olduğu İngiliz Nukleer Silahsızlanma Kampanyası ’na gonderdiği sembol ise basit, etkili ve dunyayı değiştirecek cinstendi.
Barış işareti, denizcilerin semafor alfabesi kullanılarak hazırlandı: Denizcilerin, yalnızca onların anlayacağı benzersiz pek cok jargonu var. Bu jargonlardan biri de bayraklarla anlaşmak. Denizciler, bayraklar uzerine bazı semboller ciziyor ve bunları kullanarak anlaşıyorlardı. Bu sembollerin oluşturduğu denizcilere ozel semafor alfabesi, Gerald Holtom ’un aklına geldi ve tam olarak ne cizmek istediğini anladı.
İngilizce nukleer silahsızlanma anlamına gelen nuclear disarmament cumlesinin ilk harflerini duşundu; N ve D. Once semafor alfabesinde bir N cizdi, sonra da ustune semafor alfabesinde bir D cizdi. Sonuc, bugun tum dunya tarafından bilinen barış işaretiydi. İngiliz Nukleer Silahsızlanma Kampanyası ’na gonderdiği sembol, 1958 yılının Paskalya doneminde halka tanıtıldı.
Barış işaretinin tasarımcısı Gerald Holtom, bu sembolun kendisi icin farklı bir anlamı daha olduğunu soyledi. İngiliz Barış Haberleri dergisine gonderdiği bir mektupta tam olarak şu ifadeleri kullandı; "Kendimi cizdim: Umutsuzluk icindeki bir bireyin temsilcisi, elleri Goya'nın koylusunun idam mangasının onunde yaptığı gibi dışa ve aşağıya doğru uzanmış. Cizimi bir cizgi haline getirdim ve etrafına bir daire koydum."
Barış işareti ABD ’ye gidiyor: İngiltere ’de yapılan nukleer silahsızlanma protestolarının bir numaralı sembolu haline gelen barış işareti, kısa surede ulkenin dort bir yanındaki nukleer silah karşıtları tarafından benimsendi. O donem kafanızı nereye cevirseniz sprey boyayla, tebeşirle ya da kalemle cizilmiş bir barış işareti gorurdunuz. Bu sembolun etkisi kısa surede yeni kıtaya kadar ulaştı.
Amerika Birleşik Devletleri ’nde barış işareti ilk kez 1960 ’ların ortalarında kullanıldı. Bu işareti ABD ’ye getiren kişinin, 1958'de Londra yuruyuşune katılmış olan ve Martin Luther King Jr.'ın en yakın arkadaşlarından biri olan Bayard Rustin olduğu duşunuluyor. Ancak barış işareti, ABD ’ye geldiği zaman ilk anlamı olan nukleer silahsızlanma olarak değil, savaş karşıtı bir anlamda kullanıldı.
Barış işaretinin 1960 ’ların ortalarında ABD ’de populer olmasının nedeni, ABD ordusunun Vietnam ’a gitmesi ve orada sonu gelmez kanlı bir savaş başlatmasıydı. 1955 yılında başlayan Vietnam Savaşı ’nda sayısız insan olmuştu ve pek cok Amerikalı genc zorla bu savaşa goturuluyordu. ABD ordusunun Vietnam ’da yaptıkları bugun bile silinememiş izler bırakmıştır.
Barış isteyen herkesin ortak sembolu haline geliyor: Dediğimiz gibi, Soğuk Savaş tum hızıyla devam ediyordu. Dunyanın iki buyuk gucu birbirleriyle savaşmıyor, daha kucuk devletler uzerinden birbirlerine meydan okuyorlardı. Cekoslovakya Sovyetler tarafından işgal ediliyor, Guney Afrika'da Apartheid kan dokuyordu. O donem ulkemizde bile yoğun sağ - sol catışmaları yaşanıyordu.
Tum bu korkunc olayların arasında barış işareti, artık kan gormek istemeyen insanlığın ortak sesi oldu. Dunyada hızla yayılan hippi hareketi barış işaretini sahiplenmişti. Uzun sacları, sakalları ve renkli kıyafetleri ile bir Volkswagen minibus icinde dunyayı gezen hippi grupların arabalarında mutlaka barış işareti gorurdunuz.
Barış işareti yalnızca arabaları suslemedi. Duvarlara cizildi, rozetler yapıldı, dergilere basıldı, tişortler yapıldı, somurgeci devlet bayraklarına eklenerek artık durmaları istendi. Barış işareti sembolunun boyle hızlı bir şekilde yayılması Gerald Holtom ’un basitlik anlayışı sayesinde oldu. Cunku boyle derin bir anlama sahip olmasına rağmen son derece basit olan barış işaretini kucuk bir cocuk bile kolayca cizebiliyordu.
Gunumuzde barış işareti:
Nukleer silahsızlanmaya karşı cizdiği sembol tum dunyada barışın sembolu haline gelen tasarımcı Gerald Holtom, 1985 yılında İngiltere'de hayatını kaybetti ama dunyaya buyuk bir miras bıraktı. Bugun bile dunyada hala akmaya devam akan kana karşı kim varsa barış işaretini kullanıyor. Yakın zamanda kaybettiğimiz psikolog Doğan Cuceloğlu ’nun dediği gibi “Dunyadaki tum savaşların nedeni, yaşanmamış bir omre duyulan nefrettir.”
Bugun dunyanın her yerinde savaş karşıtlığının en onemli sembolu olarak kullanılan barış işareti nasıl ortaya cıktı sorusunu yanıtladık ve bu sembolun tarihsel surecteki rolu hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Barış işareti hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.