Bize hayat veren dev yıldız Guneş ’in etrafında oluşturduğu Guneş Sistemi; Merkur, Venus, Mars, Jupiter, Saturn, Uranus, Neptun ve Dunya adını verdiğimiz sekiz gezegenden oluşuyor. İcinde yaşamakta olduğumuz Dunya ’dan başımızı kaldırıp da gokyuzune baktığımız zaman bu gezegenlerden coğunu goremiyor, gorduklerimizi ise yalnızca birer beyaz noktaya benzetiyoruz. Halbuki gezegenlerin renkleri var.
Eğer az cok uzayla ilgiliyseniz ya da medyayı takip ediyorsanız Guneş Sistemi ’ni oluşturan gezegenlerin her birinin kendine ozel bir rengi olduğunu gormuşsunuzdur. NASA ve benzeri kurum ve ozel şirketlerin yaptığı calışmalar bu renkler hakkında cok daha detaylı bilgi sahibi olmamızı sağlıyor. Gelin Guneş Sistemi ’ndeki gezegenlerin renklerine ve bu renklerin oluşum sebeplerine yakından bakalım.
Guneş Sistemi ’ndeki gezegenlerin renkleri: Merkur - Gri Venus - Kahverengi ve gri Dunya- Mavi, kahverengi, yeşil ve beyaz Mars - Kırmızı, kahverengi ve ten rengi Jupiter - Beyaz cizgili kahverengi, turuncu ve ten rengi Saturn - Altın rengi, kahverengi, mavi ve gri Uranus - Mavi ve yeşil Neptun - Mavi Merkur - Gri Guneş ’e en yakın gezegen olan Merkur ’un en net fotoğraflarından bir tanesi Messenger uzay sondası tarafından cekilmiştir. İlk bakışta Merkur ile Ay yuzeyi arasında buyuk bir benzerlik olduğunu fark edebilirsiniz. Merkur karasal bir gezegendir. Metalik bir cekirdeğe sahip olan gezegenin kayalık bir mantosu vardır. Diğer bileşenleri ise demir, nikel ve silikat kayalardır. Tum bunlar birleştiği zaman Merkur ’un koyu gri bir renge sahip olmasını sağlar. İnce atmosferi Guneş ışığına mudahale etmediği icin rengi etkilenmez.
Venus - Kahverengi ve gri Karasal gezegenlerden bir tanesi olan Venus ’un yoğun atmosferini karbondioksit, kukurt dioksit ve azot oluşturur. Dışarıdan baktığımız zaman yeryuzunun değil, bu atmosferin rengini goruruz. Yoğun sulfurik asit iceren ve gokyuzunu kaplayan bulutlar Guneş ışınlarının yuzde 90 ’lık bir kısmını yansıtır. İşte bu nedenle Venus ’u sarı olarak goruruz. Dunya ’dan cıplak gozle bile gorulmesini sağlayan ve Guneş ışığını yansıtan bulutlar olmasa Venus ’un altındaki kahverengi ve gri renkleri gorebilirdik. Yoğun atmosferi nedeniyle Guneş gormediği icin yuzey rengi sabittir.
Dunya- Mavi, kahverengi, yeşil ve beyaz Dunyamızın uzaydan cekilen fotoğraflarına baktığımız zaman masmavi, parlak bir gezegen goruyoruz ancak o fotoğrafların uzerinde renk duzenlemeleri yapıldığı bilinen bir gercek. Yuzde 70 ’i mavi su ile kaplı gezegenimiz azot ve oksijenden oluşan atmosferinin doğal filtresinden gecince gri bir renk alıyor. Beyaz renk ise bulutlardan geliyor. Baktığınız bolgenin coğrafi yapısına bağlı olarak bu renk cumbuşune yeşil ve kahverengi gibi yeryuzu renkleri de karışabilir. Yani Dunya uzaydan baktığımızda bile epey hareketli bir gezegen.
Mars - Kırmızı, kahverengi ve ten rengi Kızıl Gezegen lakabından da anlaşılacağı uzere Mars gezegeninin rengi kızılımsı bir kahverengidir. Son derece ince bir atmosfere sahip olduğu icin bu renk olduğu gibi gorunur. Kızıl rengin sebebi ise demir oksit. Yani Mars ’ın taşı toprağı demir oksit desek yanlış olmaz. Ancak Mars gezegeninde kutuplar da bulunuyor. Gezegenin farklı noktalarında, farklı yoğunluklarda olan bu kutuplar Kızıl Gezegene tatlı bir beyazlık katıyor. Demir oksit yoğunluğuna gore farklı bolgelerde daha koyu ya da daha acık renkler gormek mumkun.
Jupiter - Beyaz cizgili kahverengi, turuncu ve ten rengi Diğer gezegenlerden farklı olarak Jupiter ’in cizgili renkleri var. Beyaz, turuncu, kahverengi cizgilerin paralel bir renk gorunumu oluşturmasının nedeni ise gezegende oluşan fırtınalar. Jupiter gezegeninde saatte 360 kilometre hıza ulaştığı bile gorulen fırtınalar yaşanır. Bu da cizgili gorunume neden olur. Hidrojen, helyum, su, amonyak gibi bileşenler acısından zengin olan Jupiter ’in turuncu ve beyaz renkleri, ultraviyole ışınlara maruz kalan kristallerin renk değiştirmesi sonucu ortaya cıkar. Renk değiştiren ve biriken bu molekuller kromofor olarak adlandırılır.
Saturn - Altın rengi, kahverengi, mavi ve gri Tıpkı Jupiter gibi Saturn de bir gaz devidir ve Jupiter kadar yoğun olmasa da cizgili bir gorunume sahiptir. Ekvatora yakın olan bolumlerde geniş olan bu cizgiler bazı noktalarda son derece sonuktur. Hidrojen, helyum ve amonyak bakımından zengin olan Saturn ’un kırmızı bulutlarının nedeni, bulutlarda yoğun olarak bulunan amonyaktır. Bu bulutlar, gezegenin dış katmanını oluştururlar. Amonyak bulutlarından oluşan bu katman Guneş ışığına maruz kaldığı zaman beyaz bir renge burunur. Işığın ve bulutun yoğunluğuna gore ortaya altın rengi cıkabilir.
Uranus - Mavi ve yeşil Uranus bir buz ve gaz devidir. Gezegen atmosferinin buyuk bir bolumunu metan, helyum ve hidrojen gazları oluşturur. Uranus gezegenin mavi ve yeşil tonlarından oluşan cam gobeği renginde olmasının nedeni işte bu atmosferde bulunan metan gazıdır. Cunku metan gazı, kırmızı ve turuncu rengi veren uzun dalga boyu ışınlarını absorbe edebilir ancak mavi ve yeşil rengi veren kısa dalga boylarını absorbe edemez. Kısa dalga boyları yansıdıkca ortaya mavi ile yeşil renk cıkar ve bu ikisinin oluşturduğu tatlı bir cam gobeği rengi gorulur.
Neptun - Mavi Uranus ve Neptun, yapı olarak benzer bileşenlere sahiptirler. Bu nedenle renk olarak da birbirlerine oldukca benzerler. Bir buz ve gaz devi olan Neptun ’de yoğun olarak hidrojen ve helyum; biraz hidrokarbon ve azot ile atmosferin ust tabakalarında metan gazı bulunur. Metan gazı kırmızı ve turuncu rengi veren uzun dalga boyu ışınlarının absorbe edebilir ama mavi rengi yansıtır. İşte Neptun ’un mavi renginin nedeni budur. Mavinin tonlarını belirleyen ise farklı bileşenler ve gaz yoğunluklarıdır.
Sonuc: Gezegenlerin renkleri neden farklıdır?
Guneş Sistemi ’ni oluşturan gezegen renklerinin nedenlerinin detaylarını anlatırken bahsettiğimiz gibi gezegenlerin renklerinin farklı olmasının temel nedeni atmosferdir. Atmosferi oluşturan gaz bileşenlerinin yapısı hangi ışık boyunu absorbe ediyor ya da hangisini yansıtıyorsa gezegenin rengi de ona gore ortaya cıkıyor.
Elbette gezegen renklerini belirleyen diğer etmenler yeryuzu renkleri ve Guneş ışığını alma acılarıdır. Guneş ışığını yansıttıkları icin hangi acılarda bu ışığı alırlarsa ona gore bir renge sahip oluyorlar. Eğer Mars gibi ince bir atmosfere sahiplerse bu sefer atmosfer gazlarının bir onemi kalmıyor ve ortaya yeryuzunun rengi cıkıyor.
Her biri birbirinden renkli Guneş Sistemi ’ni oluşturan gezegenlerin renkleri nelerdir sorusunu yanıtlayarak bu renkleri ortaya cıkaran nedenlerden bahsettik. Kimbilir evrenin diğer noktalarında henuz goremediğimiz nasıl renkler var. Konu hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.