NATO, 29 ulkenin uye olduğu askeri bir orguttur. Uye ulkelerin barış ve guvenliğini korumak amacıyla kurulmuştur. Turkiye de, NATO uyesidir.
yani Kuzey Atlantik Antlaşması Orgutu, uye ulkelerin ozgurluk ve guvenliklerini korumak amacıyla kurulmuş, uluslararası askeri bir ittifak kuruluşudur. Muttefik ulkelerin maruz kaldığı risklere ve kulfetlere karşı adil paylaşımlar, İttifak ’ı başarılı ve vazgecilmez kılan unsurlar arasında yer alıyor. NATO ’nun siyasi amacı; demokratik değerleri desteklemek, uye ulkelerin savunma ve guvenlikle ilgili sorunlarını istişare etmek, işbirliği yapmak, guven oluşturmak ve uzun vadede catışmaları onlemek icin olanaklar sağlamaktır. Askeri amacı ise; oncelikle ulkeler arasındaki anlaşmazlıkların barışcıl yollarla cozulmesine yardımcı olmaktır. Başarısız olunduğu takdirde kriz yontemi oluşturarak muhtemel askeri operasyonları masaya yatırmaktır. İttifak ’ın askeri gucleri; savaş yaşanan bolgelerde NATO uyesi olmasa da bazı ulkelerin askerlerinin eğitilmesi, deniz korsanlığı operasyonları, ucuşa yasak bolgelerde guvenliğin sağlanması, ambargoların uygulanması gibi ceşitli gorevler ustlenebiliyor.
“NATO” sozcuğu, İngilizce “North Atlantic Treaty Organization” ifadesinin kısaltmasıdır. Merkezi, uye ulkelerden Belcika ’nın başkenti Bruksel ’dedir.
’nun Tarihi NATO, 4 Nisan 1949 tarihinde 12 ulke tarafından Washington ’da imzalanan “Kuzey Atlantik Antlaşması” cercevesinde kuruldu. Antlaşma, aynı yılın ağustos ayında Amerika tarafından onaylandı. Farklı tarihlerde 17 ulkenin daha katılımı ile 29 uye ulkenin bulunduğu uluslararası askeri bir kuruluş haline geldi.
NATO ’nun temeli; 17 Mart 1948 tarihinde Belcika, Birleşik Krallık (İngiltere), Fransa, Hollanda ve Luksemburg tarafından Soğuk Savaş ’ın başındaki Sovyet tehdidine karşı imzalanan ortak savunma antlaşması Bruksel Antlaşması ’na dayanıyor. Bu antlaşma, NATO ’nun kuruluşunun oncusu niteliğindedir. 1948 yılında Avrupalı liderler, Pentagon ’da Amerikalı askeri ve diplomatik yetkilerle goruştu. Bu goruşmeler, 4 Nisan 1949 tarihinde Kuzey Atlantik Antlaşması ’nın imzalanması ile sonuclandı. Antlaşmayı; Bruksel Antlaşması ’nı imzalayan 5 devletin haricinde ABD, Danimarka, İtalya, İzlanda, Kanada, Norvec ve Portekiz de imzaladı.
Soğuk Savaş doneminde, 1950 yılında Kore Savaşı ’nın patlak vermesi ile Komunist ulkelerin tehdidi arttı. Bu sebeple NATO, askeri planlar geliştirmek zorunda kaldı. Bunun uzerine NATO Askeri Komitesi, konvansiyonel (anlaşmalı) kuvvetler kurulması cağrısı yaptı. 1954 yılında Sovyetler Birliği, Avrupa barışı icin İttifak ’a katılması gerektiğini ileri surdu; ancak İttifak ’ı zayıflatmasından endişe edilen Sovyetlerin onerisi kabul edilmedi.
1989 devrimlerinin ve 1991 ’de Varşova Paktı ’nın dağılması NATO ’nun fiili rakibini ortadan kaldırdı. Bu gelişme, NATO ’nun amacında, gorevlerinde, Avrupa ’ya odaklanmasında stratejik değişikliklere gitmesine yol actı. Bu değişim, 1990 yılında Paris ’te NATO ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan ve askeri kuvvetleri azaltmaya yonelik “Avrupa ’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması” ile başladı. NATO, askeri harcamalarını azaltma başladı. Soğuk Savaş sonrası NATO ’nun askeri yapısı azaltıldı; acil mudahale kuvvetleri oluşturuldu. Sovyetler Birliği ’nin cokmesi ile Avrupa ’daki askeri dengeler değişti. Bu cercevede 1999 yılında İstanbul ’da “Uyarlanmış Avrupa ’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması” imzalandı.
Bu gelişmelerin ardından NATO, Orta ve Doğu Avrupa ulkelerini kapsayacak şekilde genişlemeye başladı. Etkinliklerini de daha once hic ilgilenmediği politik ve insancıl alanlara yoneltti. Eski NATO yapıları ortadan kaldırılarak yenileri kuruldu. Komuta yapısındaki 65 merkezin sayısı 20 ’ye duşuruldu. 2006 yılında Letonya ’nın başkenti Riga ’da gercekleştirilen zirve, eski Sovyetler Birliği bunyesindeki bir ulkede gercekleştirilen ilk zirve oldu ve bu zirvede enerji guvenliği masaya yatırıldı. 5 Haziran 2017 ’de Karadağ, Rusya ’nın itirazlarına rağmen NATO ’nun 29. ve en yeni uyesi oldu.
NATO ’nun Ustlendiği Gorevler NATO, Soğuk Savaş sırasında hicbir askeri operasyon gercekleştirmedi. Soğuk Savaş ’ın ardından ilk operasyonlar, 1990-1991 yıllarında Irak ve Kuveyt işgali sebebiyle yapıldı. Turkiye ’nin guneydoğu bolgesinde ozel donanımlı ucaklar gonderildi ve askeri birlikler sevk edildi. 1992 yılındaki Bosna Savaşı ’nda Birleşmiş Milletler (BM) tarafından ucuşa yasak bolge ilan edilen Bosna Hersek ’in ic kesimlerinde guvenliği sağlamak amacıyla 12 Ağustos 1993 tarihinde NATO tarafından “Ucuş Yasağı HarekÂtı” uygulanmaya başladı. 28 Şubat 1994 tarihinde ucuşa yasak bolge kararını ihlÂl eden 4 Sırp ucağı NATO ucakları tarafından duşuruldu. Bu olay, NATO ’nun savaş sırasındaki ilk askeri eylemidir. Bu savaş sırasında Yugoslavya ’ya yonelik silah ve ekonomik ambargo kararları, NATO ’nun “Sharp Guard HarekÂtı” ile Haziran 1993 – Ekim 1996 tarihleri arasında denizden uygulandı.
NATO ’nun diğer onemli gorev ve operasyonlarından bazıları da şunlardır;

Ağustos 1995: Srebrenitsa katliamından sonra Sırp guclerine karşı uygulanan ve iki hafta suren “Kararlı Guc” bombardıman operasyonu yapıldı.
14 Aralık 1995: NATO, BM komutasındaki IFOR adlı barış gucunu Bosna bolgesine gonderdi. Barış gucunde, NATO uyesi olmayan askerlerin de bulunduğu 60 bin asker yer aldı.
24 Mart 1999: Kosova ’daki Arnavut sivillere Sırp guclerinin baskılarına karşı Yugoslavya Federal Cumhuriyeti askeri gucune karşı “Muttefik Guc HarekÂtı” yapıldı. HarekÂttaki bombardımanlar 78 gun surdu.
11 Haziran 1999: NATO ’nun KFOR adlı barış gucu, BM komutasında Kosova ’da konuşlandırıldı.
Ağustos-Eylul 2001: Makedonya ’daki Arnavut milisleri silahsızlandırmak icin “Zorunlu Hasat HarekÂtı” başlatıldı.
4 Ekim 2001: ABD ’deki 11 Eylul teror saldırısının ardından NATO tarihinde ilk kez antlaşmanın 5. Maddesi uygulandı. Akdeniz ’de “Etkin Caba HarekÂtı” başlatıldı.
11 Ağustos 2003: 42 ulkenin askerlerinden oluşan Uluslararası Destek Gucu (ISAF) komutası NATO ’ya gecti. NATO, tarihinde ilk kez Kuzey Atlantik bolgesi dışında bir gorevin komutasını almış oldu. ISAF, Ekim 2003 ’te Taliban ve El-Kaide terorune karşı Afganistan genelinde konuşlandı. Aralık 2004 ’te ISAF dağıtıldı, “Kararlı Destek Misyonu” hayata gecirildi.
Ağustos 2004: NATO, Irak Savaşı sırasında ABD onculuğundeki Irak guclerini desteklemek icin “NATO Eğitim Gorevi – Irak” adlı gorevi ustlendi.
17 Ağustos 2009: NATO, Aden Korfezi ve Hint Okyanusu ’nda deniz trafiğini Somalili korsanlardan korumak amacıyla savaş gemileri gonderdi. “Okyanus Kalkanı HarekÂtı” adı verilen bu gorevde NATO, Somali ’ye gonderilen yardım gemilerini de korudu.
20 Mart 2011: Libya askeri mudahalesi sırasında BM ’nin ucuşa yasak bolge kararlarını uygulamak uzere NATO gucleri, Libya acıklarında konuşlandı. Bu gorevde Turk askerleri de gorev aldı. ve NATO Turkiye, NATO ’ya 1952 yılında uye olmuştur. Turkiye ’nin guvenliği icin onemli bir konumda olan NATO ’nun, Turkiye ’nin Avrupa ve Atlantik ulkeleri ile ilişkilerinde olumlu etkileri olmuştur. Turkiye, muttefik ulkelerle ortak değer ve sorumlulukların yerine getirilmesi icin uzerine duşen gorevlerini yerine getirmektedir. Turkiye, NATO ’nun Avrupa ve Atlantik coğrafyasında guvenlik ve istikrarın korunması, siyasi ve askeri istişareler icin başrolde goruyor.
Turkiye, NATO ’da “savunma donuşumu” cabalarını destekleyen ulkelerden. Bu bağlamda donuşum katalizoru niteliğindeki NATO Mukabele Kuvveti ’ne (NRF), katkıda bulunuyor. Bu cercevede İstanbul ’da hazırlık duzeyinde bir kuvvet karargÂhı kuruldu. Ayrıca, NATO ’nun komuta kademesindeki yeniden yapılanma cercevesinde İzmir ’deki hava komutanlığının yerine kara komutanlığı kurulması ongoruluyor. Ayrıca, Turk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bunyesinde 29 Haziran 1998 tarihinde kurulan Barış İcin Ortaklık Eğitim Merkezi (BİOEM), muttefik ve ortak ulke personeline stratejik ve taktik duzeyde kapsamlı eğitimler vermektedir.
Avrupa Birliği ’ne (AB) tam uye olma cabası icinde bulunan Turkiye, NATO ile AB arasındaki stratejik ortaklık sureclerine de bu arzunun bir sonucu olarak tam destek veriyor.
NATO Uyesi Ulkeler NATO ’nun 29 uyesi bulunuyor. Uye ulkeler ve İttifak ’a katılma tarihleri şoyle;

Amerika Birleşik Devletleri (1949),
Almanya (1955),
Arnavutluk (2009),
Belcika (1949),
Bulgaristan (2004),
Cek Cumhuriyeti (1999),
Danimarka (1949),
Estonya (2004),
Fransa (1949),
Hırvatistan (2009),
Hollanda (1949),
İngiltere (1949),
İspanya (1982),
İtalya (1949),
İzlanda (1949),
Kanada (1949),
Karadağ (2017),
Letonya (2004),
Litvanya (2004),
Luksemburg (1949),
Macaristan (1999),
Norvec (1949),
Polonya (1999),
Portekiz (1949),
Romanya (2004),
Slovakya (2004),
Slovenya (2004),
Turkiye (1952),
Yunanistan (1952).


(NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg - 2017)
NATO ’yla İlgili Bazı Bilgiler
NATO ’nun en ust yonetim duzeyi genel sekreterliktir. 2017 yılı itibariyle genel sekreteri Norvecli siyasetci Jens Stoltenberg ’dir.
NATO uyesi ulkelerin gayri safi yurtici hasılalarının (GSYİH) en az yuzde 2 ’sini savunma harcamalarına yapması gerekiyor. Ancak siyasi ve ekonomik kriz yaşayan ulkeler bu hedefe ulaşamayabiliyor.
NATO ’nun kararları uye 29 ulkenin ortak iradesinin ifadesi olarak goruş birliği ile alınır.
Kuzey Atlantik Antlaşması ’nın 5. Maddesi, silahlı saldırıya uğrayan herhangi bir ulkeye diğer uye ulkelerin yardım etmelerini ongoren bir maddedir. Bu madde, ilk ve tek kez 11 Eylul 2001 tarihindeki Amerika ’da Dunya Ticaret Merkezi ’ne yonelik ucaklı teror saldırısının ardından uygulandı.
11 Eylul saldırılarından sonra NATO liderliğindeki Uluslararası Guvenlik Destek Gucu (ISAF) askerleri, El-Kaide teror orgutune karşı Afganistan ’da konuşlandırıldı.
NATO uyesi ulkelere yapılan herhangi bir silahlı saldırı butun ulkelere yapılmış bir saldırı olarak kabul edilir. Bu cercevede her uye, saldırıya uğrayan ulkeye yardım etmek ve gerekirse askeri gucle desteklemek zorundadır.
NATO ’nun ilk Genel Sekreteri Lord Ismay, İttifak ’ın amacını, “Rusları dışarıda, Amerikalıları iceride, Almanları aşağıda tutmak” olarak acıklamıştı.
Bugune kadar NATO bunyesinde pek cok ortak uygulama icin 1300 ’un uzerinde “standartlaştırma antlaşması” imzalandı.
NATO ’nun ilk deniz tatbikatı, Eylul 1952 tarihinde yapılan Danimarka ve Norvec ’in savunulmasını iceren Mainbrace Tatbikatı ’dır. Tatbikata, 200 gemi ve 50 bin asker katıldı.
1952 yılında NATO ’ya katılan Turkiye ve Yunanistan ’ın askeri komutaya dahil edilmesine ABD ve İngiltere başta olmak uzere bazı ulkeler karşı cıkmıştır.
Yunanistan, 1974 yılındaki Turkiye ’nin Kıbrıs HarekÂtı sebebiyle NATO ’nun askeri yapısından kuvvetlerini cekti; 1980 yılında Turkiye ’nin işbirliği ile geri dondu.
1959 yılında yaşanan bazı siyasi ve askeri tartışmalar sebebiyle askeri kuvvetlerini NATO ’dan ceken Fransa, 4 Nisan 2009 tarihinde tam uyeliğe dondu.
1990 ’lı yılların başında NATO ’nun yuzde 34 civarında olan askeri harcamaları 2012 yılında yuzde 21 ’ duştu.
NATO ’nun ilk askeri eylemi, Bosna Savaşı ’ndan ucuşa yasak bolge kararını ihlal eden 4 Sırp ucağını duşurmesidir.