guneşten korunma
Sevgili melekler, ozon tabakasının delinmeye başlamasıyla birlikte tum dunyada cilt kanseri vakaları artmaya ve buna bağlı olarak insanlar guneşten korunma konusunda bilgilenmeye başladı. Ozellikle guneşin zararlı etkilerinin gorulebileceği belli sdaatlerde guneşe cıkmamak ve diğer zamanlrada mutlaka koruyucu kullanarak dışarı cıkmak gerektiğini biliyoruz. Bunun yanında guneşten korunma yollarını cilt hastalıkları uzmanı Dr. Belma Bayraktar'ın aşağıdaki makalesinden oureniyoruz...
Dunyada her gecen gun artan cilt kanseri vakalarına karşı uzmanlar uyarıyor: Guneşten yaz-kış demeden tum gun korunun! Ozellikle yaz tatillerini deniz-kum-guneş ucgeninde gecirmek ve bronz bir tene sahip olmak icin guneş altına serilmeye hazırlananlara...
Amerika'da her yıl 1 milyon kişinin cilt kanserine yakalandığını ve 9 bin 800 kişinin yine bu hastalık nedeniyle hayatını kaybettiğini biliyor musunuz? Kış yorgunluğunu uzerinden atıp, yaz guneşinin tadını sağlıklı cıkarmak, cilt kanserinden hem kendinizi hem de gelecekteki neslinizi korumak icin ne yapmak gerekir? Cilt hastalıkları uzmanı Dr. Belma Bayraktar bu konudaki soruları cevaplandırdı.
1.Guneşin zararlı etkileri neler?
Guneş ışınları deri uzerinde erken ve gec biyolojik değişikliklere yol acıyor. Erken donemde guneş yanığı, alerjik reaksiyonlar, lekelenme ve deri kalınlaşması, gec donemde ise deri yaşlanması ve deri kanserleri gelişimine sebep oluyor. Ayrıca guneşle tetiklenen bazı cilt hastalıkları da mevcut.
2. Guneşin en zararlı ışınları hangileri?
Guneşe bağlı olarak ciltte ne gibi hasarlar gorulebilir?
Guneşin en zararlı ışınları UVC ışınları. Bu ışınlar kanserojendir fakat pratikte yeryuzune ulaşmadığı kabul edilir cunku ozon tabakası tarafından tutulur. Ancak bu tabakanın delindiği ve ışınların Avustralya gibi ulkelerde yeryuzune ulaşabildiği duşunuluyor. UVA ışını pencereden gectiği, her mevsimde mevcut olduğu ve dalga boyunun da uzun olduğu duşunulurse kacınılması biraz zor bir ışın turu, bu yuzden yaz-kış guneş koruma kullanmalıyız. Hem UVA hem de UVB’nın kanserojen etkileri bulunuyor. Guneşe maruz kalmış cildin lekeli, kılcal damarları belirginleşmiş, kırışmış, kaba ve kuru bir goruntusu vardır. Ayrıca elastik doku da etkilendiği icin gevşemeye ve sarkmaya da musaittir. Gozler de korunmazsa katarakt gelişebilir.
3.Cilt kanseri son 20 yılda bir onceki yıla gore yuzde dort oranında artış gosteriyor. Bu artışı durdurmak mumkun mu?
Cilt kanserleri gittikce artmakta, bu olayda en onemli neden guneş ışınlarına maruz kalmaktır. Bunun yanı sıra kimyasallarla temas, stres, bağışıklık sistemin cokmesi, sigara ve alkol tuketimi, genetik faktorler de etkili bulunuyor. Deri kanserleri ve deri yaşlanmasında guneş ışınlarının onemi anlaşıldıktan sonra guneşten korunmak cok onemli bir konu haline geldi. İlk 10 yaş icersinde alınan UV ışınlarının başta malign melanom (MM) olmak uzere deri kanserlerinin tohumlarının erkenden atılmasına neden olduğunun fark edilmesi nedeniyle korunmanın cocukluk cağlarında başlatılması, cok daha fazla onemli hale geldi. UVB ve UVA koruyucularının hucre DNA hasarını, P53 gen mutasyonlarını, lipid peroksidasyonlarını onleyip, deri kanserlerinin gelişimini engelleyebildiği calışmalarla gosterilmiştir. İlk 18 yaş icersinde en az 15 faktorlu bir koruyucunun istikrarlı kullanılması melanom dışı deri kanseri riskini %78 azaltır. Guneşe acık bolgeler cilt kanserlerinin en sık rastlanıldığı bolgeler olmakta, bu yuzden yaz-kış acık bolgelerimize gun boyu guneş koruma kullanmalıyız. Boylece guneşin yaşlanma etkilerinden de korunmuş oluruz.
4. Cilt kanseri riski altında olanlar kimler?
Tip1 dediğimiz beyaz tenli, acık renkli gozlu ve acık renk saclı olanlar, ailesinde boyle bir hastalık geni taşıyanlar, acık havada, guneşte calışanlar, uzun yıllar savunmasız guneş ışınlarına maruz kalmış olanlar, bağışıklığı duşuk olanlar risk altındadır.
5. Guneşin zararlı etkilerinden nasıl korunabiliriz?
Guneşin zararlı etkilerinden korunmak icin işe uygun giysi, şapka ve gozlukle başlamalıyız. Giysiler ıslanınca guneş koruma ozelliği azalır. Şemsiye altında ve bulutlu havada da yanmak mumkundur, hatta deniz icinde bile. Bu yuzden uygun guneş koruyucu urunun kullanılması cok onemlidir. Bu hem UVA hem de UVB koruma icermeli, yuksek koruma faktorlu olmalı, suya, tere, neme dayanıklı olmalı, uzun sure etkisini devam ettirmeli, duyarlılık yapmamalıdır. Yeterli miktarda surmek de cok onemlidir.(santimetre kareye 2 mg gibi)
6. Daha once cilt kanseri gecirmiş olan hastalar guneşten nasıl korunmalı?
Daha once cilt kanseri gecirmiş olanlar cok daha dikkatli olmalı, uzun sure dayanıklı tum gun guneş koruyucu kullanmalı, bu koruyucuyu guneşe cıkmadan 15-20 dakika once her tarafa eşit olarak ve belli bir kalınlıkta surmeli, bununla da yetinmeyip şapka, gozluk, tişort giymeli, en onemlisi duzenli aralıklarla bir cilt hekimine giderek cildini kontrol ettirmeli, solaryum da kesinlikle yasaklanmalıdır. Guneş ışınlarının dik geldiği 11:00-16:00 arası dışarı cıkmamalıdırlar.
7. Guneşin zararlı ışınlarından korunmak icin guneş kremi kullanmak yeterli mi? Sadece guneş koruyucu surmek yeterli değil, giysilerle de korunmaya yardımcı olunmalı. Şapka, gozluk, giysiye ek olarak duzenli aralıklarla guneş koruyucu tazelenmeli. Bu sure guneş koruyuculara gore değişebilir. Saat 10-11 ile 16:00 arası yazın gerekmedikce dışarıda kalınmamalı, golgeler tercih edilmeli, giysiler ıslandığında guneş koruma ozelliklerinin azaldığı bilinmelidir. Yaz mevsiminde beta karoten, C ve E vitamini gibi besin destekleri alınabilir. Cunku bunlar, guneş ışınlarıyla oluşan serbest radikallerin notralize edilmesine ve bağışıklık sisteminin kuvvetlendirilmesine yardımcı olurlar. Cocukların korunması ozellikle arz eder, bunlar icin yuksek faktorlu fiziksel ozellikli olanlar tercih edilmelidir. Mumkunse 1 yaş altındakiler direkt guneş ışınına maruz bırakılmamalıdır. Ayrıca guneş ve yapay ışınlara maruz kalındıktan sonra cildi besleyici nemlendiriciler kullanılmalıdır.
8. Siz guneş koruyucusu tavsiye ederken nelere dikkat ediyorsunuz?
-İyi tolere edilmeli, allerjik ve irritan olmamalı, renksiz, kokusuz, saydam, yağsız ozelliklerle hoş bir kozmetik yapısı olmalı
-Deride yanma, batma yapmamalı, deriyi ve elbiseleri boyamamalı
-Hem UVA ve hem de UVB yi tutmalı
-Fotostabil olmalı
-Suya, tere, denize, kurulanmaya, ısıya dayanıklı olmalı
-Ucucu olmamalı
-Yuksek koruma faktorlu olmalı
-Deride kalıcılığı uzun olmalı
-Cok pahalı olmamalı
9. Piyasada cok fazla guneş kremi var, secerken nelere dikkat etmeliyiz? Hem UVA hem de UVB koruyuculuğu uzerinde yazıyor olmalı, en az 30 faktor koruma icermeli, guneşe, suya, kuma dayanıklı olmalı, renksiz, kokusuz, ortuculuğu iyi, surulmesi rahat olmalıdır.
10. Guneşten korunmada yenilikler var mı? Guneş koruyucularda son yıllarda lipozom teknolojisi kullanılarak ustun başarı sağlanmıştır. Lipozom, ikili lipid tabakası ile cevrilmiş ve ic kısmında bir sulu faz iceren kureciklerdir. Hem yağı hem de suyu seven maddeleri (orneğin ilaclar ve UV filtreleri) yapılarında taşıyabilirler ve tum hucreler tarafından emilebilirler. Yani ideal UV filtresi taşıyıcılarıdır. UV filtrelerinin hedeflenen tabakada uygun seviyede yoğunlaşması sağlanmış olur. Dayanıklı, guvenilir ve uzun sureli bir etki sağlanmış olur.
11. Lipozom teknolojisine sahip guneş kremlerinin diğer kremlerden farkı ne? -UV filtrelerinin ozelliklerini uzun sure koruyabilmesi ve etkilerini uzun sure devam ettirmesi -UV filtrelerinin daha kolay tolere edilebilmesi ve istenmeyen etki riskinin azaltılmış olması -Cildi nemli ve esnek hale getirmesi -Suya, ışığa, ısıya, terleme ve kurulanmaya dayanıklı olması -Sivilce yapmaması, tahriş etmemesi, allerjik olmaması, cildi nemlendirmesi
12. Guneşin zararlı ışınları ve cilt sağlığı ile ilgili eklemek istedikleriniz var mı?
Guneşin hep zararlı etkilerinden bahsettik, tabii ki guneşten korunmayı bilmek gerekiyor cunku guneş aynı zamanda yaşam kaynağımız.
-Guneşin ısıtıcı ve terleme ile toksin attırıcı etkisi vardır.
-Guneş ciltte D vitamini sentezini sağlar. Normal olarak ortulu bolgelerin yaz boyunca haftada 2-3 kez 10-15 dakika guneşe maruz kalmaları, bu vitamin ihtiyacını karşılaması icin yeterlidir. Yetersiz miktardaki D vitamini sentezinin cocuklarda raşitizme yol actığı unutulmamalıdır.
-Antidepresan etkisi bilinmektedir.
-Bazı deri hastalıklarında tedavi edici etkisi bulunmaktadır. (Sedef hst,Atopik Dermatit,yeni doğan sarılığı gibi)
-Zararlı mikropları yok eder.