TypeScript Nedir?

“TypeScript, bir uygulama olceği dahilinde bulunan bir geliştirme icin JavaScript.” olarak ifade edilebilir. TypeScript strongly-typed, nesne yonelimine sahip ve derlenebilmesi mumkun acık kaynağa sahip bir programlama dili. Microsoft calışanı olan ve aynı zamanda C# dilinin tasarımcısı konumunda bulunan Anders Hejlsberg onculuğunde tasarlandı ve ilk surumu de 2012 senesinde yayınlandı. TypeScript ’in bircok tanımı bulunuyor. Orneğin TypeScript bir araclar kumesi olarak hem de bir dil olarak tanımlanabilir. İstemci ya da sunucu ortamı dahilinde yer alan ve işlem goren JavaScript programları yazmak amacıyla kullanılabilir. JavaScript ’in butun ozellikleri icerisinde bulunan ve ilave ozellikler katılmış bir ust kumesi adıyla tanımlanabilir. Kodlanma aşaması kompleks ve buyuk olan projelerde de verimliliği arttırdığından soz edilebilir.

Derinlemesine Bir İnceleme
Genişletmek icin tıkla ...


İlk zamanlarda yalnızca browserda calışan bir programlama dili olacak şekilde tasarlanan Javascript vakit gectikce cokca farklı ve tahmin edilmesi zor olan bir noktaya geldi. Javascript'in tasarlandığı ilk vakitlerde buyuk olcekli uygulamaların geliştirilmesi amacıyla kullanılması hic de planlanmadığı icin aslında sınırları dahilinde buyuk olceğe sahip uygulamalar geliştirirken oldukca yardım eden moduller, classlar, interfaceler vb. yapıların da icinde barındırmıyordu. Bu sebepten oturu buyuk olceğe sahip uygulamaları Javascript aracılığıyla geliştirmek ve bu gelişim tamamlandıktan sonra bu uygulamaların bakımının da yapılması cok da basit değil. Bu verilere bakıldığı vakit Javascript programlama dili aynı zamanda dinamik bir dil olarak ifade edilebilir. Dinamik olmasının en buyuk faydası ona buyuk bir guc katarken en buyuk zararı da aynı zamanda gelişim esnasında da ortaya cıkardığı zorluklar.

Kod icerisinde yer alan hataların bulunması ve bu kodun bakımının yapılması zorlaşıyor. Statik bir yapıda bulunan programlama dillerinin gelişim aşamasında sağlamış olduğu faydalar da goz onune alındığında Javascript doğası gereği de bu becerilerden mahrum kalmış oluyor. Şayet 100-200 satıra sahip bir kod yazılıyorsa bu noksanlıklar bircok onemli gelmese de 10000-20000 satırlık bir uygulama yazılıyorsa emin olunabilir ki bu ozellikler sayesinde zaman kaybı yaşamayı kenara bırakın zaman kazanmak son derece mumkun. İşte tam da bu noktada Typescript'in asıl amacı da yukarıda bahsedilen Javascript'in sorunlu yanlarından kurtararak buyuk olceğe sahip uygulamalar geliştirilmesini sağlamak. Bu sebepten oturu Typescript asıl olarak bakıldığı vakit Javascript'in bir ust kumesi olarak yer alıyor. Bir bakıma Javascript'in sahip olduklarının daha fazla kadarını bunyesinde barındırıyor. Buna ek olarak, Typescript durağan bir dile sahip olduğu icin statik programlama dillerinin icinde barındırdığı becerilere de sahip olunmuş olunuyor.

Typescript kodu duzenlendiği zaman cıktı olarak Javascript kodu uretimi yapılıyor. Yani Typescript icinde kullanılan enum, interface benzeri yapılar gecerli olan bir Javascript kodu olarak cevrilmiş oluyor. Kodun intizamını almak amacıyla kullanılan bazı yapılar orneğin interfaceler Javascripte dahi cevrilemiyor. O yapılar yalnızca derleme işlemi esnasında Typescript tarafından kullanılıyor. Bu sayede temiz ve duzgun bir Javascript cıktısına ulaşılıyor. İlaveten Typescript yalnızca derleme sırasında vazife aldığı icin calışma vaktinde Typescript'ten kaynaklı oluşabilecek bir performans sıkıntısı da soz konusu olmuyor. Zira Typescript kodu duzenlenip Javascript kodu uretildiği zaman Typescript'in işi burada tamamlanıyor. Bunun yanı sıra dışarıya aktarılan kod tam anlamıyla bir Javascript olduğu icin Typescript kullanıldığı icin ekstra olarak bir runtime ya da kutuphane vs. kullanılmasına gerek kalmıyor.

Neden TypeScript?
Genişletmek icin tıkla ...


TypeScript ,CoffeScript olsun ya da Dart olsun bu programlama dilleri benzeri diğer denklerinden ustun olan, JavaScript ’in gelişmiş bir turevi olarak ifade edilebilir. Bunun yanında CoffeScript ve Dart benzeri diller kendi başlarına olacak şekilde yeni diller ve kendilerine ozgu olacak şekilde yurutme ortamlarına gereksinim duyuyorlar. TypeScript'in daha cok populer bir hal almasının bir başka sebebi de Google Angular 2. AngularJS ’nin ortaya cıkan yeni surumu resmi olacak şekilde JavaScript yerine ceşit denetimi (Type Checking) becerisinden dolayı TypeScript ’i de kullanılacağı tarzda uyarlandı.

TypeScript Bileşenleri Nelerdir?
Genişletmek icin tıkla ...


TypeScript ’i ana duzlemde uc bileşen uzerinde anlatmak mumkun. Bunlardan birincisi dil. Dil Soz dizimi (syntax), anahtar kelimeler ve ilave acıklamalardan oluşuyor. İkincisi olan TypeScript derleyicisi, (tsc) TypeScript ’te yazılan komutları JavaScript karşılığına ceviriyor. Sonuncu olarak da TypeScript dil servisi, bir ifade tamamlama, kod formatlama, ozetleme, renklendirme benzeri klasik editor işlemlerinin gercekleşmesine katkı sağlıyor.

TypeScript ve ECMAScript

ECMAScript, betik dili standarda sahip ve her sene yeni surumu cıkarılıyor. 2019 senesiyle birlikte 10 surume sahip olduğu soylenebilir. TypeScript dili aynı zamanda EcmaScript kalıpları uzerine inşa edilmiş bir konumda bulunuyor ve bu olculer dahilinde bulunan ozelliklere de ek olarak yeni ozellikler katarak yazılım geliştirenler daha sağlıklı bir şekilde JavaScript kodları uretilmesine katkı sağlıyor. TypeScript EcmaScript ’in 5 ve 6 surumlerine de ekstra olacak şekilde yeni ozellikler eklenerek oluşturulduğunu belirtmekte fayda var. Tarayıcılar EcmaScript 6. surume butun olarak destek vermiyor. TS destek sağlamayan bolumleri 5. surume donuşturerek işleme koyuyor.

Typescript Kurulumu Nasıl Yapılıyor?
Genişletmek icin tıkla ...


Typescript kurulumunun yapılabilmesi icin Node.js adresinden guncel halde bulunan Node.js surumunun indirilip kurulması gerekiyor. Node.js kurulumuyla beraber bilgisayara npm de kurulmuş bir şekilde olacak. Npmde bir paket yoneticisi olarak tanımlanabilir. Sıradan bir Linux dağıtımına alışkın olanlar paket yoneticisi kavramına da cok değildir. Paketi yonetenler yani paket yoneticileri, kendi alanları dahilinde yazılımcıların kodlarını paylaştığı icin gereksinim duyduğu kodları indirdiği icin ve rahat bir şekilde guncellediği platformlar olarak ifade edilebilir. Typescript ’i bir paket yoneticisi olan npm vasıtasıyla bilgisayarlara kurulum yapılıyor. Node.js kurulumu tamamlandığına gore de artık Typescript kurulabilir. Komut satırı ara yuzunu de Windows işletim sistemleri dahilinde Başlat >> cmd >> Enter, Linux ve Mac ’ta terminal acıp yukleme komutunu yazarak calıştırmak mumkun.




Gorulduğu gibi kurulum yapılırken npm ’de yer alan en guncel surum 2.4.2 olarak gozukuyor ve yeniden gorulduğu gibi aslında cok buyuk de olmayan bir paket de 74 saniyede yuklenebilir. Milli ve yerli internet servis sağlayıcılarını da tek tek tebrik etmek lazım.

Kurulum tamamlandıktan hemen sonra işlemi doğrulamak icin yeniden komut satırının arayuzunde tsc --version komutu calıştırılsın. Typescript kodu Javascript koduna donuşturulup calıştırıldığı biliniyor İşte tam da bu cevirme işlemine verilen ad “Compilation” ve bu cevirme işlemi gercekleştiren araca da “Compiler” ismi veriliyor, tsc bolumu de “TypeScript Compiler”i temsil ediyor. tsc –version komutuna karşılık olarak da bir surum numarası cıktısı alınıyorsa kurulum tamamlandı demektir.