Bu yazımızda bilgisayar ve bircok elektronik cihaz icin beyin vazifesi goren, veri akışını sağlayan işlemci hakkında bilgi verilmiştir. Şuan bircok işlemci ceşidi bulunmaktadır. Eğer kullandığınız cihaza en uygun işlemciyi secmek istiyorsanız, işlemcinin ne işe yaradığını ve nasıl calıştığını oğrenmeli, bunun icin de yazımızı okumalısınız.


Bilgisayarın birimlerinin calışmasını ve bu birimler arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verilerin değerlendirilip yeni veriler uretilmesi) gorevlerini yerine getiren elektronik aygıtlara işlemci denir. İşlemci icin bir bilgisayarın beynidir ifadesini kullanmak doğru olacaktır.

Bilgisayardaki işlemci tıpkı bir insandaki beyin gibi, hangi bilginin nerede olduğunu bilir, gerekli işlemleri gercekleştirir ve gerekli yerlere gondermektedir. Bilgisayar uzerinde yapılan her işlem ve hareket işlemcinin bilgisi dahilindedir. İşlemci mekanik parcası bulunmayan entegre devrelerdir.

Gunumuzde piyasada bircok ceşitte işlemci bulunmaktadır. Aslında işlemciler sadece bilgisayarda bulunan donanımlar değildir.

Bulaşık makinesi, camaşır makinesi, televizyon, fabrikalardaki otomatik makine ve cihazlar gibi daha bircok elektronik alette işlemciler bulunmaktadır. Nasıl ki insan beyni tum organları sinir sistemi vasıtasıyla yonetiyorsa, bu elektronik aletlerde de işlemci aynı gorevi yapmaktadır.

İşlemci Nedir?
Aynı zamanda Central Process yani merkezi işlem birimi anlamına gelir. işlemci icin bilgisayarın beynidir diyebiliriz. Bilgisayar uzerinde yapılan butun hareketler muhakkak işlemciye uğramaktadır. Klavyenin bir tuşuna basmak, fareyi hareket ettirmek birebir işlemcide gercekleşir. İşlemciler ana depolama ve giriş cıkış işlemleri ile birlikte bilgisayarların veri işleyen ve yazılım komutlarını gercekleştiren bolumdur. Merkezi işlem birimi aritmetik ve mantıksal işlem yapma yeteneğine sahiptir. İlk işlemciler belli işlemleri ve coğu zamanda yalnızca tek bir işlemi gercekleştirmek icin uretilmiştir.

1970 ’lerde mikroişlemcilerin uretilmesiyle işlemcinin kullanım alanları da genişlemiştir. Bu sayede şuan kullanılan otomobiller, cep telefonları, bilgisayarlar ve daha bircok urunde bu işlemcilerden kullanılmaktadır. Mikroişlemcilerden de biraz bahsedecek olursak; yapısında milyonlarca transistor denilen yarı iletken malzeme bulunmaktadır. Elektrik sinyalleri bu transistorlerden gecer ve toplama, cıkarma, carpma ve bolme gibi temel matematiksel işlemlere donuşturulur. Bu işlemleri yapan bolume de ALU (Arithmetic Logic Unit)denilmektedir.

İşlemci Nasıl Calışır?

Merkezi işlem birimi aritmetik ve mantıksal işlem yapma yeteneğine sahiptir. Giriş ve cıkış birimleri arasında verilen yazılım ile uygun calışmayı sağlar. Merkezi işlem birimi makine dili denilen duşuk seviyeli kodlama sistemi ile calışmaktadır. Bu kodlama sistemi bilgisayarın algılayabileceği işlem kodlarından oluşmaktadır. Bir mikroişlemcinin algılayabileceği kodların tamamına o işlemcinin komut kumesi denilmektedir. İşlemciler, mekanik parcası bulunmayan entegre devrelerdir. İclerinde milyonlarca transistor bulunur ve ne kadar cok transistor icerirlerse o kadar hızlı calışmaktadırlar. Isı problemleri nedeniyle de bir işlemci kullanılan tronsistor sayısını artırmak icin istenilen boyutta yapılamaz. Ancak cok daha kucuk transistorleri, birbirleri arasındaki devrelerin aralığını da kuculterek uygun bir işlemci kalıba sığdırmak mumkundur.

Gunumuzde coğu işlemci 0,25 mikron olarak uretilmektedir. Bu mikron rakamı ne kadar aşağı duşerse işlemcilerin hızları da o derece artmaktadır. Her bilgisayar icinde komutların duzenli bir şekilde yerine getirilebilmesi icin işlemlerini yerine getirme hızını belirleyen ve ceşitli donanım aygıtları arasında senkronizasyonu sağlayan dahili bir saat bulunur. İşlemci her bir komutu belirli bir saat dongusunde yerine getirir. Saat hızlıysa işlemci de daha fazla komutu yerine getirir. 1 MHZ saniye 1 milyon saat dongusune karşılık gelmektedir. Yani 400 MHZ ’lik bir işlemci saniyede 400 milyon dongu yapabilmektedir.

İşlemci Ne İşe Yarar?

Merkezi işlem birimi yani işlemci bilgisayarların beyni niteliğindeki en onemli bileşendir. Bilgisayarda yapılmak istenen butun hareketler ve işlevler işlemci sayesinde olmaktadır. Diğer aygıtlardan gelen verileri matematiksel işlemler yardımı ile işler, sonuca ulaşır ve sonucu gerekli yerlere gonderir. Tum bu işlemler bir saniyeden bile az zamanda gercekleşir. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi icin ornek verecek olursak; 2 ve 3 sayılarını topla komutu verildiğinde işlemcinin aritmetik merkezini devreye sokarak, bu işlemi gercekleştirir ve sonucu sizlere aktarır. MP3 dosyaları ozel bir yontemle kodlanmış dosyalardır. Bu dosyaları da acar, işler ve gerekli veriyi ses kartına iletir. Boylelikle sizler muzik sesini duymuş olursunuz. Kısacası hesaplama ya da karar verilmesi gereken her komutta işlemci devreye girer, hesaplama işlemlerinde ”aritmetik” karar verilmesi gereken işlemlerde de ”mantık” unitesi devreye girer. Yani verilen komuta gore hareket ederek istenilen sonucu ortaya koymaktadır.

Mikroişlemciler acma kapama anahtarı gibi calışan milyonlarca transistorden oluşur. Bu anahtarlarının programlanma durumuna gore elektrik sinyalleri bunların uzerinden akmaktadır. İşte bu sinyaller bilgisayarın yaptığı butun matematiksel işlemlere indirebilmesini de sağlamaktadır. Ayrıca işlemci en basit sayma sistemi olan ikilik duzen yani 0 ve 1 sayılarını kullanmaktadır.