Kanun koyucu diyor ki, olume bağlı tasarrufta bulunan tasarrufunu yuklemelere bağlayabilir. Yuklemede esas olan bir amacın gercekleştirilmesidir. Mirasbırakan, belli bir amacın yerine getirilmesini hedeflemektedir. Bu amac ilmi bir amac olabilir, dini olabilir, sosyal olabilir; her turlu amac olabilir. Yani diyebilir ki, bir vasiyet yapıyorum fakat bu vasiyeti alan şahıs aynı zamanda başka bir eylemi de gercekleştirmekle yukumludur. Orneğin, tum evimi Bay A ’ya vasiyet ediyorum fakat Bay A evimdeki kutuphanedeki hukuk kitaplarını İstanbul Universitesi Hukuk Fakultesi oğrencilerinin kullanımına acsın.

Acaba kişi, yaptığı olume bağlı tasarrufu koşula mı bağladı yoksa yaptığı olume bağlı tasarrufta bir yukleme mi getirdi? Olume bağlı tasarrufta bir şart mı var yoksa bir yukleme mi var bunu ancak tasarrufu yorumlayarak belirleyeceğiz.

Koşulla ve yuklemeyle ilgili olarak en temel husus şudur: Koşulun yerine getirilmesini kimse talep edemez ama yuklemenin yerine getirilmesini, mukellefiyetin yerine getirilmesini ilgililer talep edebilir. Bu konudaki temel ilke şudur: Şart talik eder, ilzam etmez; mukellefiyet ilzam eder, talik etmez.

Yani siz bir olume bağlı tasarrufunuzu bir geciktirici şarta bağlı kıldığınızda, o şart gercekleşmediği muddetce yaptığınız olume bağlı tasarruf hukum ifade etmeyecektir. Ama mirasbırakan, sadece lehine olume bağlı tasarrufta bulunduğu kişiye bir mukellefiyet yuklediyse o zaman kişi mirasbırakanın olumunde, orneğin mirascı atandıysa kendiliğinden mirascı olacaktır. Bu anlamda herhangi bir şart soz konusu olmadığı icin, geciktirici şarta bağlı kılınmadığı icin kişi derhal mirascı olacak, sadece kendisine yuklenen yukumluluğu, kendisine yuklenen mukellefiyeti yerine getirmek zorunda kalacaktır. Orneğin mirasbırakan dedi ki: Taşınmazımı Bay A ’ya bağışlıyorum, o da her yıl hukuk fakultesinde ilk beşe giren oğrencilere ayda şu kadar TL burs versin.

O halde olume bağlı tasarrufları yorumlarken dikkat etmek zorundayız. Acaba kişi tasarrufunu yaparken bir geciktirici şart mı ongordu yoksa sadece basit bir yukleme mi ongordu buna karar vermek gerekir. Kişi bir amacını gercekleştirmek istiyorsa, bu amacın gercekleştirilmesi konusunda şart olgusundan yararlanabilir ya da yukumluluk kavramından yararlanabilir. Diyebilir ki, hukuk fakultesi oğrencilerine burs verilmesi şartıyla bu taşınmazı Bay A ’ya vasiyet ediyorum. O zaman hukuk fakultesi oğrencilerine gerekli miktarda burs verilmediği takdirde Bay A vasiyet alacaklısı olamayacaktır. Bu anlamda şart, mirasbırakanın arzularının yerine getirilmesi icin son derece kuvvetli bir hukuki zemin yaratmaktadır. Ama kişi, taşınmazım Bay A ’ya ait olsun, o da her yıl hukuk fakultesinde ilk beşe girenlere ayda şu kadar TL burs versin derse, artık taşınmazın bağışlanması Bay M ’nin vefatında sıradan bir muayyen mal vasiyeti olarak hukum ifade edecektir. Arkasından da ilgililer soz konusu mukellefiyetin yerine getirilmesini dava edebileceklerdir.

Mirasbırakan, yukumluluğu kendi yasal veya atanmış mirascılarına da yukleyebilir. Orneğin, yarım kalan inşaatının tamamlanması gorevini yasal veya atanmış mirascılarına yukleyebilir. Bu yukumluluğu bir vasiyet alacaklısına da yukleyebilir. Yani mirasbırakan, Bay A ’ya 1.000 TL odenmesini istiyorum ancak o da hukuk fakultesi oğrencilerine burs versin diyebilir. Butun bu durumlarda yine mukellefiyetle karşı karşıyayız.

Koşul ile yuklemeyi kıyas etmek bakımından şunu da vurgulamakta fayda var: Yuklemede ortada mutlaka bir maddi anlamda olume bağlı tasarrufun bulunması gerekmiyor. Kanuni mirascılara da mukellefiyet yuklenebiliyor. Dolayısıyla boylesine bir durumda aslında bağımsız nitelikte mukellefiyetten soz ediyoruz. Bu cercevede ayrıca illa başkaca bir maddi anlamda olume bağlı tasarruf yapılması gerekmiyor. Yani ortada bir şekli anlamda olume bağlı tasarruf varsa ve icinde maddi anlamda bir olume bağlı tasarruf varsa şartın bir anlamı vardır. İcinde maddi anlamda olume bağlı tasarruf varsa geciktirici şarttan bahsetmek veya bozucu şarttan bahsetmek mumkundur. Ama ortada bir maddi anlamda olume bağlı tasarruf olmasa dahi, sadece kanuni mirascıların var olduğu bir intikal ihtimalinde dahi, kişi şekli anlamda bir olume bağlı tasarruf yapabilir ve onun icerisine bir yukleme koyabilir, bir mukellefiyet getirebilir.

O halde şunu soyleyebiliriz: Yuklemeler de birer olume bağlı tasarruftur. Bu yuklemelerle muris, yasal mirascılarına, atanmış mirascılarına ya da vasiyet alacaklılarına belli bir davranışta bulunma yukumluluğu veya belirli bir davranıştan kacınma yukumluluğu yuklemektedir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukumluluk hic kimse lehine bir alacak hakkı yaratmaz. Eğer bir kişi lehine bir alacak hakkı yaratıyorsa o zaten bir vasiyet olacaktır. Yukumlulukle vasiyeti birbirinden ayıran en hassas cizgi bu noktada karşımıza cıkar. Gercekten de yukumlulukte, mirasbırakan yasal mirascılara, atanmış mirascılara veya vasiyet alacaklılarına bir vazife yuklemektedir, bir gorev yuklemektedir. Ama bu vazife hic kimse lehine bir alacak hakkı yaratmamaktadır.

Medeni Kanunumuzun 515. maddesinin ilgili hukmune tekrar değinecek olursak diyor ki kanun koyucu, mirasbırakan olume bağlı tasarruflarını yuklemelere bağlayabilir. Tasarruf, hukum ve sonuclarını doğurduğu andan itibaren her ilgili yuklemenin yerine getirilmesini isteyebilir. Orneğin mirasbırakan diyor ki; evimi Bay A ’ya vasiyet ediyorum, bir taraftan da icindeki kutuphanenin İstanbul Universitesi Hukuk Fakultesi oğrencileri tarafından kullanılmasını emrediyorum. Bay A ’ya boyle bir mukellefiyet yukluyorum.

Gorulduğu uzere kanun koyucu “her ilgili” diyor, her ilgili soz konusu yuklemenin yerine getirilmesini talep edebilir. Doktrin haklı olarak ozellikle aynen ifasını talep edebilir demekten kacınıyor cunku aynen ifa talebinde ortada bir alacak hakkı vardır ve kişi o aynen ifanın kendi lehine gercekleştirilmesini talep eder. HÂlbuki burada hic kimse lehine bir alacak hakkı tanınmaksızın bir yukleme soz konusudur. Dolayısıyla, ilgililer yani bu ornekte sizlerden herhangi biri veya İstanbul Universitesi Rektorluğu o kitapların İstanbul Universitesi Hukuk Fakultesi oğrencilerinin kullanımına acılmasını dava edebilir. Elbette davanın sonucundan da tum İstanbul Universitesi Hukuk Fakultesi oğrencileri yararlanabilecektir.